Útvarpstíðindi - 17.03.1941, Blaðsíða 10

Jón Jóhannesson.
r
Ur Brandstaðaannál,
Erindi Jóns Jóhannessonar cand.mag
Miðvikudaginn 26. marz mun Jón
Jóhannesson frá Hrísakoti í Húna-
vatnssýslu flytja erindi um Brands-
staðaannál og lesa nokkuð upp úr
honum. Annállinn er ritaður af Birni
Bjarnasyni, er bjó á Brandsstöðum
í Blöndudal og var mjög samvizku-
samur fræðimaður. Sögufélagið Hún-
vetningur í Austur-Húnavatnssýslu
og Húnvetningafélagið í Reykjavík
gefa annálinn út, og kemur hann út
á næstunni, en Jón Jóhannesson hef-
ur búið hann urtdir prentun. Björn
hefur frásögu sína á Móðuharðind-
unum, þegar sveitamenn höfðu „helzt
að lifa á kúm og kræðu“, og var þó
gagn kúa oft lítið sökum heyskorts.
Vegna hans „var tíðkanlegt, þar
kvistland var og grænt gras á jörðu,
að yrja með þar til gerðu járni, þá
jörð eða rindar voru auðir, til að gefa
kúpeningi, og víðir rifinn á haustin"
í sama skyni. Um aldamótin 1800
gefur hann rækilegt yfirlit um hag
manna og margt fleira, t. d. búning,
þegar „höfðingskonur höfðu í faldi
laufaprjóna með gylltum laufum.
Fagrar voru þær þá í sólskininu, sem
uppljómaði þá gyllinguna". Mjög er
sagt frá árferði, og hefur skotið
nokkuð í tvö horn um það, þá sem
nú. T. d. var svo snjóasamt 1802, að
„í fardögum sá á þrjár þúfur í Gafls-
velli“ í Svínadal. „Þá gjörði dráps-
hríð mikla. Stóð þá sumstaðar fé mál-
þola inni“, — og í 8. viku sumars
var „ís á vötnum öllum og ýmsum
ám“, en hafísinn fór í Augusti lok“.
Önnur ár gefast hins vegar „að öllu
óblönduð árgæzka“. Ekki var verzl-
unin stundum á marga fiska. 1822
„urðu menn fegnir að fá“ í Höfða-
kaupstað „salt, járn og steinkol. Hvað
annað sóttu menn suður“. Langar
mundu Húnvetningum þykja slíkar
kaupstaðarferðir nú. Margt annað
olli mönnum erfiðleikum á þeim dög-
um. 1841 var svo mikill grasmaðkur,
að eyddi nálega heilar sveitir, og um
Hólminn í Skagafirði „færðust á-
fram þykkvar rastir yfir 100 faðma
langar“. Ekki voru þá síður ýmsar
fjárpestir en nú. 1856 kom fjárkláð-
inn mikli, og segir Björn rækilega
frá honum. Kemur þar margt
skringilegt fram: sundurlyndi manna
og ráðleysi, fálm og tvískinnungur.
Alls konar kviksögur lágu í loftinu.
Lítil atvik urðu að ferlegum tíðind-
um, en kláðinn lifði og lifir enn. Því
miður entist Birni ekki aldur til að
skýra frá þessu máli til loka. Hann
andaðist 1859, en annálinn þrýtur
árið áður. Hér hefur aðeins verið
drepið á fátt eitt til að gefa mönnum
hugmynd um efni hans, og má ætla,
að hann verði ýmsum fræðimönnum
kærkomin heimild, er fyllir lífi hold-
lausar beinagrindur persónu- og
st j órnmálasögunnar.
330
ÚTVARPSTÍÐINDI