Bankablaðið - 18.09.1935, Blaðsíða 4

18
BANKABLAÐIÐ
ótta við að bankastarfsemi hér á landi
gæti borgað sig.
Viðlagasjóður (varasjóður lands-
sjóðs), sem um þessar mundir var að
upphæð um 700 þús. kr., var helzta
hjálparhellan, þegar menn eða stofn-
anir þurftu að fá lán. En vitanlega gat
hann ekki lánað, nema í mjög smáum
stíl, og mátti helzt ekki festa fé sitt.
Landshöfðinginn hefir sennilega bent
dönsku stjórninni á, að svona gæti
þetta ekki gengið til lengdar. Landið
yrði að fá lánsstofnun. Og líklega fyrir
hans tilmæli leggur stjórnin fyrir Al-
þingi 1881 frv. til „laga' um stofnun
lánsfélags fyrir eigendur fasteigna á ís-
landi“.
Lánsfélag þetta var sniðið eftir
dönskum lánsfélögum, og var að
mörgu leyti í líku formi og veðdeild
síðari tíma.
Það átti að gefa út skuldabréf,
tryggð með fasteignum, og lána þau
svo út. Landssjóður átti að vera hlut-
hafi í félaginu með 200 þús. kr., og
áttu allar jarðeignir landssjóðs að
vera þeim til tryggingar, en þær voru
þá taldar 1 millj. kr. virði. Höfuðann-
markinn við þessa stofnun var sá, að
eigi var hægt að benda á fé svo nokkru
næmi til kaupa á bréfum félagsins.
Þegar frv. þetta kom til umræðu í
neðri deild, skiptust þingmenn strax
í andstæða flokka um það. Vildi annar
flokkurinn hiklaust samþykkja það, og
taldi að því mikla bót. Voru þeir Grím-
ur Thomsen, Tryggvi Gunnarsson og
Þorsteinn Thorsteinsson, auk lands-
höfðingja, fyrirliðar þess flokksins.
En foringi andstæðinga frv. í n. d.
var síra Arnljótur Ólafsson, og fylgdu
honum fast að máli Jón Jónsson lands-
höfðingjarítari og Jón Ólafsson rit-
stjóri. Töldu þeir, að frv. kæmi alls
ekki að tilætluðum notum til að bæta
úr lánsþörfinni. Umræður um frv. urðu
bæði langar og allharðar, því að þarna
leiddu saman hesta sína helztu skör-
ungar þingsins, en málinu lauk í n. d.
á þá leið, að frv. þetta var samþykkt
með 13 atkv. gegn 10, en svo var kapp-
ið mikið í andstæðingunum, að þeir
kröfðust nafnakalls um það, sem var
fremur óvenjulegt á þeim tímum.
Fór frv. nú til efri deildar. Hún
skipaði þriggja manna nefnd til að at-
huga það, og urðu fyrir valinu: Jón
Pétursson háyfirdómari, Einar Ás-
mundsson bóndi í Nesi og Skúli Þor-
varðarson bóndi á Berghyl. Sömdu þeir
ítarlegt nefndarálit, og segja þar m. a.:
„Vér ætlum að lánsfélagið, með
þeirri tilhögun, sem frv. ræðir um,
hljóti að verða um of kostnaðarsamt
fyrir landssjóðinn, en á hinn bóginn
tæplega bæta að því skapi úr þörfum
landsmanna, eða uppfylla óskir þeirra“.
Og í þingræðu lét Einar í Nesi svo
um mælt, ,,að það hlyti að vera öllum
ljóst, að þessi stofnun, sem kölluð er
lánsfélag, er ekki annað en tafl með
pappíra, og getur því varla heitið pen-
ingaverzlun".
Frv. um stofnun Landsbanka.
Sömdu þeir þremenningarnir nú frv.
„til laga um stofnun Landsbanka á ís-
landi“, og báru það fram í efri deild
8. ág. 1881.
Má því með réttu segja, að þessir 3
menn séu feður Landsbankans, því að
þarna kemur sú hugsun fyrst fram á
þingi, að stofna hann.
í framsöguræðu getur Eínar í Nesi
þess, að hann skoði Jón Pétursson „sem