Jazzblaðið - 01.09.1948, Blaðsíða 6

Hvað er improviseríng?
EFTIR PAUL EDUARD MILLER
Jazzunnendur og gagnrýnendur eru
staddir í sjálfskaparvíti. Annars vegar
hafa þeir upphafið jazzinn sem „alls herj-
ar improviseringu", án þess að hafa í huga
viðurkennda merkingu orðsins improviser-
ing og án þess að setja fram nákvæma
skýringu, sem fest gæti rætur í málvenju.
Á hinn bóginn, þegar á það er bent, að
improvisering krefst rækilegrar kunnáttu
bæði tónsmiðs og hljóðfæraleikara, verður
varla sagt annað um margan jazzleikarann
sem „improviserar", en að list hans sé æði
reikul.
Mig langar til þess, frekar en að tala
um improviseringu sem einhvern lykil að
jazz, að draga athyglina að beztu dæmum
þessarar tegundar af tónlist, en get ekki
um „skólana" eða stefnurnar. Eins og all-
ar listir aðrar krefst jazzinn þess að vera
dæmdur eftir músikgæðum, en ekki eftir
sambandinu við sérstaka túlkunarmáta.
Bezti jazzinn á heimtingu á virðingu og
sanngjörnu mati — og skiptir þá ekki máli,
hvort um er að ræða Burgundy St. Blues
leikið af George Lewis, The Slieilc af Good-
man sextettinum, Crescando and Diminu-
endo in Blue af Duke Ellington, Arkansas
Blues af Jimmy Johnson, Davenport Blues
af Bunny Berigan, Relaxin’ at the Touro
af Muggsy Spanier, Once in a While af
Armstrong, St. James Infirmary af Artie
Shaw, Lonesome Road af Kid Ory, Panama
af Red Nichols, eða Solar Plexus Blues af
Max Miller.
í stuttu máli, það er ekki hægt að dæma
músikgildi jazzins með því að spyrja: er
hann improviseraður eða raddsettur? Það
væri ekki þörf slíkrar spurningar, ef notuð
væru einföld hugtök tónfræðinnar til þess
að þjálfa hugsunina um jazzinn. Eg skír-
skota til þess, að orðin „list“ og „lista-
mennska“ eru notuð til þess að tákna tvennt
í músik. Þó að erfitt sé að greina þau að,
held ég samt, að þegar við tölum eða skrif-
um um jazz, getum við vegið merkingu
hvors um sig og fundið, að þau séu sitt
hvað. Það er blátt áfram hægt að segja,
að tónlistamennska sé athöfnin (hljóðfæra-
leikur), sem endar í list (tónlistinni). Þess
vegna ættum við fyrst, þegar við ræðum
um hlutverk improviseringar, að ganga úr
slcugga um, hvort talið snýst um list eða
listamennsku í jazz. Víst er um það, að
improvisering felur í sér listamennsku, hina
sjálfkrafa tilfinningu, sem kemur fram í
hljóðfæraleik. En þetta er aðeins meðalið
til að framleiða listina.
Hinn ágætasti jazz er ágætur, ekki vegna
þess að hann er skapaður af mönnum, sem
nota eða nota ekki raddsetningu á nótum,
heldur af hinu, að músikin hefur til að
bera geðhrif og byggingarsnið, sem ásamt
listrænu flytjandans leiðir af sér list. Hvers
vegna hafa jazzunnendur þá þessi ósköpin
öll fyrir því að sýna fram á, að improviser-
ing sé kjarni og sérkenni jazzins? Ég held,
að það sé aðallega af því, að þeir beri ekki
skyn á kjarna jazzins, hið iðandi líf listar-
innar.
Sönn improvisering er ekki framin af
handahófi. Hún er undirbúningslaus tón-
yrking, þar sem stefið er spánýtt og hefur
ekki verið leikið áður, en hljóðfæraleikar-
inn leggur út af því eftir föstum reglum
í samhljómum og byggingu. Slík improvis-
ering er ekki til í jazz. Það er venjulega
6 jazzlUií