Bankablaðið - 01.12.1987, Blaðsíða 29

Af erlendum vettvangi
29
Nýliði í banka fær 900 krónur í laun á
mánuði.
Neyslusprenging.
Neysla Kínverja hefur tekið nánast
stökkbreytingu á undanförnum fimm
til sex árum. Fjöldi verslana í Peking
hefur fimmfaldast á jafnmörgum ár-
um, og sömu tilhneiginga gætir á öðrum
sviðum. Léttiðnaður er keyrður áfram
á fullum dampi til að anna eftirspurn
Kínverja eftir neysluvarningi.
En verkefnið virðist vonlaust, jafnvel
þótt flestirKínverjarverði að stritaár-
um saman til að geta önglað saman fyrir
sjónvarpstæki, kæliskáp eða segul-
bandstæki.
Fjölmargar matvörur og gæðavörur
eru skammtaðar, allt frá hrísgrjónum
og matarolíu upp í hin vinsælu Flying
Pigeon reiðhjól og Snow Flake kæli-
skápa. Til að kaupa kæliskáp, verður
maður að safna saman skömmtunar-
seðlum í hálft ár, en flestir verða að
bíða í tvö til þrjú ár eftir góðu reiðhjóli.
„Hvíta byltingin" blómstrar þrátt
fyrir vöruskortinn. Ríkisstjórnin áætl-
ar, að innan fimm ára verði komnar
þvottavélar á 75 prósent heimila í land-
inu.
Og hvatt er til einkaneyslu, meðal
annars með nýjum afborgunarmögu-
leikum, sem gera láglaunamönnum
kleift að njóta nokkurra nútímaþæginda
án þess að þurfa að bíða þeirra áratug-
um saman.
Þróun í frjálsræðisátt.
Hin geysilega aukning neyslunnar er
afleiðing fjármálafrelsisins, sem Deng
Xiaoping, 83ja ára leiðtogi Kínverja,
innleiddi skömmu eftir lát Maós for-
manns árið 1976. Nýlega lýsti Deng yfir
því, að Kínverjar ætluðu sér að vera tíu
sinnum auðugri í byrjun 21. aldar en
þeir eru nú.
Hann andmælir gömlu byltingarsinn-
unum, sem halda því fram, að „fátækt-
arkommúnismi sé betri en ríkisbubba-
kapítalismi“. - Það er enginn glæpur
að vera ríkur, hefur Deng sagt.
Þróunarheimspeki hans byggist með-
al annars á gríðarmiklum innflutningi
á tækni og þekkingu frá Evrópu, Banda-
ríkjunum og Japan. Þá er ýtt undir allt
frumkvæði einstaklinganna, dreifingu
ákvarðana og þróun til frjálsara mark-
aðskerfis.
Kínverskir bændur fá nú að selja
hluta framleiðslu sinnar á frjálsum
markaði. Einkafyrirtæki og verksmiðj-
ur í einkaeign spretta upp víðsvegar.
Og mörg ríkisfyrirtæki hafa nú frjálsar
hendur við að skipuleggja framleiðslu,
sölu og starfsmannastefnu, - en fyrir
fáum árum voru allar ákvarðanir í þess-
um efnum teknar í ráðuneytunum í Pe-
king.
Markmiðið er öflugur vöxtur fram-
leiðslu og útflutningur — og ört batn-
andi lífskjör.
Svarti markaðurinn.
Bakhliðin á umbótastefnunni er sí-
vaxandi spilling og svartamarkaðs-
brask. Stjórnendur sumra smáverk-
smiðja notfæra sér hina nýfengnu sjálfs-
stjórn með þeim hætti, að þeir stæla
vinsælan neysluvarning til að auka
gróða sinn. Til dæmis má finna eftir-
líkingar á Flying Pigeon reiðhjólum og
eftirsóttum víntegundum á markaðin-
um.
Önnur fyrirtæki hafa notað fjárfest-
ingastyrk ríkisins til að flytja inn mun-
aðarvarning, þar á meðal bíla, litasjón-
varpstæki og myndbandsupptökutæki,
sem síðan eru seld með allt að 300 pró-
senta álagningu.
Svartur markaður blómstrar í öllum
stórborgum í Kína. Nenni maður ekki
að bíða í tvö til þrjú ár eftir góðu reið-
hjóli eða útlendu sjónvarpstæki, þá
getur maður ef til vill - með því að
greiða tvöfalt eða þrefalt verð - keypt
eitt slíkt við bakdyrnar á stórverslun-
inni.
Það eru einkum hinir „nýríku", sem
taka þátt í eltingarleiknum um stöðu-
táknin. Hinir „nýríku“ eru stór hópur
spilltra embættismanna og tugþúsundir
bænda, værktaka og kaupsýslumanna,
sem hafa náð góðum árangri í einka-
geiranum.
Ferðamannapeningar.
Eftirsóttustu vörurnar er líka hægt
að kaupa í vináttuverslununum, fyrir
„Foreign Exchange Certificates“ (FEC).
FEC eru seðlarnir, sem útlendingar fá
á hótelunum, þegar þeir skipta gjald-
eyri sínum. Fyrir þessa „ferðamanna-
peninga" má kaupa vörur, sem margir
Kínverjar verða að láta sér nægja að
dreyma um. Sem dæmi má nefna inn-
flutt matvæli, rafeindatæki, tískufatnað
og snyrtivörur.
FEC-seðlamir em prentaðir sem yuan
og fen (100 fen = 1 yuan), eins og venju-
iegir peningar (renminbi). Opinberlega
hafa þeir sama verðgildi. En eftirsókn
Kínverja í „ferðamannaféð" hefur ýtt
undir ólöglegan gjaldeyrismarkað.
Fyrir utan mörg hótel, ferðaskrifstof-
ur og veitingahús bíða ungir menn í
röðum eftir að kaupa gjaldeyri á svört-
um markaði. Þeir bjóða ferðamönnum
um 1,5 yuan af „alþýðupeningum“ fyrir
1 yuan af FEC. „Ferðamannapeningarn-
ir“ em svo seldir kínverskum viðskipta-
mönnum með 5-10 prósenta ágóða.
Það er ferðamönnum freisting að
skipta peningunum á svörtum markaði,
vegna þess að hægt er að nota þá í flest-
um verslunum, veitingahúsum og
strætisvögnum.
Helsti kostur hins tvöfalda mynt-
kerfis - að áliti stjórnvalda - er að það
kemur í veg fyrir svartamarkaðsbrask
með erlendan gjaldeyri, eins og þekkist
meðal annars í Austur-Evrópu. í Kína
renna dollararnir og pundin úr vasa
ferðamannanna beint til hinna ríkis-
reknu hótela, - en ekki í hendur ólög-
legra víxlara.
Fyrsti verðbréfamarkaður í Kína.
Þrátt fyrir spillingu og svartamark-
aðsbrask heldur frjálsræðisþróunin í
efnahagslífinu áfram. Eitt nýjasta
skrefið í átt til „mannúðlegs sósíal-
isma“, eins og Deng Xiaoping nefnir
hann, er sala hlutabréfa.
í fyrrahaust var fyrsti verðbréfa-
markaður í Kína opnaður í Shanghai.
Að vestrænni fyrirmynd er verslað með
hlutabréf á fljótandi gengi. Hluthafar
kjósa stjórn, sem markar stefnu fyrir-
tækisins og ræður stjórnendur þess.
Arður má ekki fara yfir 15 prósent á
ári.
Nú þegar hafa 700 fyrirtæki í Shang-
hai aukið fjármagn sitt með sölu hluta-
bréfa. Ef þessi tilraun heppnast, á hún
að koma til framkvæmda um allt landið.
í kommúnistaflokknum er ákaft rök-
rætt um gagngera endurskoðun á banka-
lögunum, og slík umræða fer einnig
fram í f jölmiðlum og tehúsum víðsveg-
ar í Kína.
- Ein veigamesta spurningin er,
hvort við fáum leyfi til að lána einstakl-
ingum fé. Það yrði eðlilegt skref á
þeirri leið, sem við höfum fetað síðustu
árin. Margir telja, að það sé líka for-
senda þess að efnahagsumbæturnar
haldi áfram að þróast, segir Jing Zhen í
Alþýðubankanum í Chengdu.