Bankablaðið - 01.12.1987, Blaðsíða 30

30
Af erlendum vettvangi
Við uppskerustörf í Bangladesh.
Banki fátækra í Bangladesh
Viðskiptavinir bankans eru betlarar,
blásnauðar ekkjur, fráskildar konur og
jarðnæðislaust sveitafólk; bankastarfs-
mennirnir koma hjólandi til lánþeg-
anna; og 97% af lánum eru greidd aftur
á réttum gjalddaga. Þeir sem eru vel
stæðir fá ekki lán.
Þannig er Grameen-bankinn í Bangla-
desh, banki fátæka mannsins. Hann
varð til í háskólanum í Chittagong árið
1976. Þar kenndi Muhammad Yunus og
nemendumir höfðu örbirgðina í Bangla-
desh fyrir augunum á hverjum degi því
að kringum háskólabyggingar voru
þorp þar sem landleysingjamir bjuggu,
þeir fátækustu meðal fátækra. Til
hvers var að kenna háfleygar kenningar
um þróun og efnahagsmál ef það breytti
engu um hróplega eymdina allt í kring?
Byr jaði í háskóla.
Yunus prófessor sendi því nemend-
urna út í þorpin til að kanna aðstæður
og vilja íbúanna. Þeir komust m.a. að
því að margar konur langaði að koma
af stað einhverjum heimilisiðnaði til að
drýgja heimilistekjurnar. En þó að fjár-
þörfin væri lítil til að geta hafist handa
var það konunum ofviða. Lánastarfsemi
var vissulega til, en til hennar var gripið
í algerri neyð þegar mat skorti til
heimilisins. Þá var gengið til okrarans í
þorpinu sem oft var jafnframt stærsti
landeigandinn. Hann leit ekki við minna
en 10% vöxtum á mánuði en veitti
gjarna gjaldfrest til að mjólka fátækl-
ingana sem allra lengst. Þetta eru raun-
ar aðstæður sem eru ekki óalgengar í
þróunarlöndum yfirleitt.
Fyrstu viðbrögð Yunus prófessors
voru þau að lána konunum til heimilis-
iðnaðarins úr eigin vasa. í dag er þessi
lánastarfsemi, sem prófessorinn átti
upptökin að, orðin að banka með útibú í
4.192 þorpum og lánþegar eru nær 200
þúsund.
Laily Begum og Maisuna.
I þorpinu Rohola stofnaði Laily Beg-
um og fjórar konur aðrar lánþegahóp
og voru samþykktar í bankanum eftir
strangar yfirheyrslur. Laily fékk 600
króna lán og keypti sér geit og hýðishrís-
grjón til að mala. Hún vinnur 13 tíma á
dag hjá jarðeiganda í grenndinni og fær
að launum morgunmat, sem er eini máls-
verður dagsins, og hálft kíló af afhýdd-
um hrísgrjónum. Mizan maður hennar
vinnur sem daglaunamaður. Ef Laily
getur bætt hag sinn sleppur hún kannski
við að leita til okrarans fyrir næsta upp-
skerutíma.
„Áður en við fórum að skipta við Gra-
meen-bankann spurðu eiginmennirnir
aldrei um ráðahag barnanna eða um-
skurð“, segir önnur kona sem heitir
Maisuna. „Nú erum við áhrifameiri.
Maðurinn veit að ætli hann að berja
mig verður bið á því að hann sjái pen-
inga hjá mér“. Fyrir fjórum árum bjó
Maisuna við svipuð kjör og Laily. Þá
fékk hún fyrsta lánið í bankanum og
keypti sér mustarðskorn til að mala.
Með næsta láni keypti hún sér kvörn og
það þriðja og fjórða notaði hún til að
eignast naut til að snúa kvörninni. Hún
er búin að endurgreiða fyrstu þrjú lánin
og hefur staðið í skilum með fjórða lánið.
Konur eru bestu lánþegarnir.
Nálægt 70% af þeim sem fá lán í Gra-
meen-bankanum eru konur. „Hver
banki veðjar á besta lántakandann",
segir bankastjórinn, Muzammal Huq.
„Það hefur komið í ljós að konurnar
eru skilvísastar og lán til þeirra komu
fjölskyldunum mest til góða. Karl-
mennirnir nota peningana oft í eigin
þágu. Konurnar verja sínu fé í fæði og
klæði á börnin og svo til að bæta hús-
næðið“. Með því að lána einkum konum