Útvarpstíðindi - 03.05.1948, Blaðsíða 9

ÖTVARPSTlÐINDI
177
aldi’ei framar getið. Vissulega væri
fróðlegt að staldra við á þessum tíma-
Oiótum og skyggnast til annarra eldri
landa. En það gerum við ekki held-
Ur- Við snúum aftur heim til okkar
tíma og okkar íslands. Og nú verð-
Ur hraðinn gegnum tímann meiri en
^okkru sinni áður, enda er leiðin nú
auðrötuð, við höfum farið hana áður
1 gagnstæða átt. Hugsum okkur, að
við svífum yfir landinu í nokkurra
kílómetra hæð, svo að við sjáum vel
&ila megindrætti landslagsins, en
tofjum okkur ekki á að rýna í smá-
atriði.
í byrjun tertíertímans sjáum við
1 Norður-Atlantshafi mikil lönd, sem
við könnumst ekki við af neinu landa-
bréfi. Heldur eru þarna jafnlent, en
þó gnæfa hér og hvar eldfjöll upp
af sléttunum. Víða eru lítt gróin
hraunflæmi, marflöt að sjá úr þess-
ari hæð. Og við sjáum ný hraunflóð
ronna frá eldfjöllunum út yfir slétt-
Urnar eða koma upp um sprungur
a sjálfum sléttunum. Ár og lækir
renna til sjávar, en þeim gefst lítið
tóm til að grafa sig niður, því að
hi'aunflóð falla iðulega í farvegina.
Loftslagið er milt og stórir skógar
bi'eiðast um hvert það hérað, sem um
uokkurra alda skeið fær að vera í
friði fyrir eldgosum og hraunflóð-
Ulu- Hraun renna á haf út og auka
Vlð ströndina. Annars staðar lyftist
s.lávarbotninn og eyjum skýtur upp.
Einnig gýs á sjávarbotni og eldfjöll
Waðast upp úr sjónum. Sjávargang-
Ur brýtur í sífellu af þessum ný-
luyndunum, en hefur ekki undan.
‘Svo ber einnig við að landspildur
SlSa í sæ. En ein stór spilda að
1Ulnnsta kosti er þó stöðug ofansjáv-
ar> hún er grunnurinn að íslandi.
Yfirleitt er lögun landa og eyja mjög
breytileg. Ef til vill er um eitt eða
fleiri skeið óslitin landbrú frá Skot-
landi til Grænlands, en oftar er þar
sennilega klasi af stórum eyjum með
sundum á milli.
Nú er eósentímabilið liðið, og nú
sjáum við ekkert nema í þoku um
margar milljónir ára framundan. Og
hið litla, sem við grillum í í rofun-
um, getum við ekki tímasett með
neinni vissu. Við sjáum þó að sú
landspildan, sem athygli okkar bein-
ist mest að, er stöðugt ofan sjávar
og þar heldur eldgosunum áfram. Og
í einhverju rofinu sjáum við, að þar
eru enn blómlegir skógar.En í öðr-
um hlutum eyjaklasans mikla kulnar
nú jarðeldurinn að fullu og öllu. Og
það verður afdrifaríkt fyrir þær eyj-
ar og landshluta. Hver spildan á fæt-
ur annarri sekkur í sæ.
Þetta gerist allt á tertíertímanum,
sem er nærri 70 milljónir ára að
lengd, en við vitum ógert á hvaða
skeiðum hans. 1 lok tertíertímans er
landaskipun að líkindum orðin eitt-
hvað svipuð og nú. Blágrýtisspöng-
in yfir Atlantshaf er að mestu sokk-
in í sæ. Aðeins skarir af henni standa
eftir á jöðrum meginlandanna beggja
vegna og langt úti í sundinu tveir
jakar: ísland og Færeyjar. Um stærð
þeirra og lögun er þó mjög óvíst.
Undir lok tertíertímans (nánar til
tekið á plíósentímabilinu) sjáum við,
að lægð hefur myndazt um þvert Is-
land frá norðri til suðurs. Þar fellur
löngum sjór yfir, en sundið er
grunnt. Eyjar rísa upp úr því og
gjósa hraunum og vikri. En beggja
vegna — þar sem nú er Austurland
og Vesturland — eru stórar og háar
blágrýtiseyjar. Þar er nú hætt eld-