Kristilegt stúdentablað - 01.12.1960, Blaðsíða 10

Prófessor Jóhann Hannesson:
Áhrif skólafræöslunnar á kirkjulífið
Uppeldishugs jónin.
Ilvað hugsjónafræði hins íslenzka skólalífs
snertir á síðari árum, erum vér vel settir þegar
vér viljum kynna oss það mál. Á árunum 1944—
46 fór fram nýsköpun skólakerfisins. Þessi ný-
sköpun er hin athyglisverðasta og saga hennar
liggur fyrir í greinilegri útgáfu undir nafninu:
„Um menntamál á fslandi 1944—46“.
Þessi tveggja ára menntamálasaga er skrifuð
undir einkunnarorðum eftir Jón Sigurðsson For-
seta, svohljóðandi: „Það, sem almennings heill-
um viðkemur, á að vera öllum kunnugt". Á hls.
7—11 er að finna hina miklu hugsjónafræðilegu
ræðu, sem Mcnntamálaráðherra þjóðar vorrar
flutti 1. des. 1944, en það ár var morgunn liins
endurreista islenzka lýðveldis. Ræðan er hin at-
hyglisverðasta, bæði vegna þess efnis, sem hún
fjallar um og vegna þess efnis, sem hún þegir um.
Þar er tekið fram bæði livað vér áttum þá af
háskólamenntuðum og öðrum fræðimönnum og
hitt, hvað oss skortir, þegar litið er á framtíðar-
þarfir þjóðfélagsins eins og þær blöstu við af
sjónarhóli þessa hæstvirta ráðherra árið 1944.
„Eignir og skuldir“.
Yfirlit er gert yfir „eignir“ þjóðarinnar frá
fortíðinni og „skuldir“ þjóðarinnar við framtíð-
ina þegar um menntamenn er að ræða og þörf á
menntuðum mönnum. Þetta framtal er greinilegt
og athyglisvert og er i sluttu máli á þessa leið:
a. f íslenzkum fræðum eigum vér „liina ágæt-
ustu vísindamenn“.
h. í læknisfræði eru „margir ágætir menn“.
c. í náttúruvísindum eru „nokkrir lærðir og
mikilhæfir náttúrufræðingar“.
d. Enn fremur eigum vér „allmarga tækni-
menntaða menn“.
Þar með er upp talin eignahliðin. — En það,
sem oss vantar, jjegar tekið er tillit til framtíð-
arinnar, eins og hún var 1944, er í stuttu máli:
(1) Fjöldi verkfræðinga í öllum greinum. (2)
Náttúrufræðingar lil að rannsaka auðlindir á
sjó og landi. (3) Fiskifræðingar. (4) Efnafræð-
ingar. (5) Iðnfræðingar. (6) Flugmenn og flug-
fræðingar. (7) Sérmenntaðir iðnverkamenn. (8)
Þó er gert ráð fyrir að eðlilega viðhót þurfi jafn-
an í læknisfræði og íslenzkum fræðum. (9) Og
síðast, en ekki sízl þarf að koma upp liðsafla
af vel menntuðum kennurum og stórkostlegar
skólabyggingar eru nauðsynlegar. Bent er á hin
miklu húsnæðisvandræði skólanna.
Ætlunin er að leggja mikla rækt við menntun
kennara og framhaldsmennlun þeirra (bls. 118
—119).
Það, sem þagað er um.
Svo kann að virðast sem ekki sé sanngjarnt að
álykta út frá þögninni i þessu sambandi fremur
en öðrum, en þó þarf að athuga þetta nánar.
Fyrst lagl er út í ]>að á annað borð að lelja upp
það, sem þjóðin á af menntamönnum á þessum
tíma og það, sem liún þarf á að halda í fram-
tíðinni, þá verður að gera ráð fyrir því að þögn
um veigamikil atriði hafi einnig sinn tilgang.
Fræðslukerfið er miðað við þéttbýli og við-
gang þétlbýlis og mismunurinn á því hvernig
menn standa að vígi lil þess að notfæra sér það
i þétthýli og dreifbýli, er mjög mikill. Ein af af-
leiðingunum hlaut því að verða eyðing sveita
og efiing borga og umbreyting þjóðfélagsins í
iðnþjóðfélag. Þar hefur kei'fið liitt í mark svo
ekki verður um villst. Að vísu er þróunin eldri,
en alls ekkert er gert til að vinna gegn henni
og stöðugt meira og meira af uppeldisframtak-
inu er lekið af heimilunum og lagt á skólana.
Það er enn fremur athyglisvert að tveggja stétta
menntamenn, scm um langan aldur liafa látið
mikið til sin laka í, allri þróun íslenzku þjóðar-
innar, skuli ekki vera að neinu gelið í hugsjóna-
ræðum, en það eru lögmenn og prestar. Fyrst
taldir eru upp ágætir fræðimenn i læknisfræði,
náltúruvísindum og íslenzkum fræðum, þá má
]iað merkilegt heila að ekki skuli minnzt á hin-
ar Ivær stéttirnar. Og hvað framtíðina snertir,
KRISTILEGT STLJDENTAB LAÐ
10