Kristilegt stúdentablað - 01.12.1967, Blaðsíða 4

SR. JÓNAS GÍSLASON:
HAMARSHÖGGIN
Hinn 31. október árið 1517 kváðu við ham-
arshögg frá hallarkirkjunni í Wittenberg. Veg-
farendur sáu ungan munk standa við dyrnar og
festa þar nokkrar athugagreinar um aflátssölu
kirkjunnar. Vart munu margir hafa veitt þess-
um atburði mikla athygli, því að þetta var
háttur menntaðra manna þeirra tíma, er þeir
tóku þátt í umræðum um mál, er efst voru á
baugi. Og engum mun hafa komið til hugar,
að þarna væri að gerast merkilegur atburður
í mannlegri sögu, sízt allra munkinum sjálfum.
Og þó er þessa atburðar minnzt víða um
heim á þessu hausti, að 450 árum liðnum. Ham-
arshöggin hafa borizt út um gervallan heim.
Hér gerðust þáttaskil í sögu kristinnar kirkju
í mannheimi. Siðbótin var hafin. Nafn þessa
munks hefur varðveitzt á spjöldum sögunnar.
Þeir eru ekki ýkja margir mennirnir, sem
markað hafa dýpri spor 1 mannlegri sögu en
Marteinn Lúther.
Orsakir siöbótar.
Sagan spyr um orsakir: Hvers vegna? Hún
rekur þi'óun mála: Hvernig? Og hún greinir
frá afleiðingum: Þess vegna. Mig langar til
að við reynum að skoða siðbótina frá þessu
sjónarmiði.
Hverjar eru helztu orsakir siðbótarinnar?
Hvers vegna hófst hún? Hvers vegna sigraði
hún?
Lúther er langt í frá fyrsti maðurinn, sem
rís upp til andmæla ríkjandi ástandi í málefn-
um kirkjunnar á þessum öldum. Á undan hon-
um höfðu fjölmargir aðrir andmælt ýmsu bví
í fari kirkjunnar, sem þeim fannst rangt, þótt
engum þeirra tækist að vekja jafn sterka hreyf-
ingu og Lúther. Við þekkjum nöfn ýmissa þess-
ara manna, t. d. Wyclifs og Húss.
Til þess að geta gert okkur einhverja grein
þessa, þurfum við að glöggva okkur á ástandi
mála á síðari hluta og í lok miðalda.
Mest allt vald í veraldlegum efnum ekki síð-
ur en andlegum hafði komizt í hendur róm-
versku kirkjunnar. Sennilega hefur aldrei
nokkur maður haft jafnmikil völd í heiminum
og Innócentíus páfi III., sem uppi var um alda-
mótin 1200. Sagt var, að allir þjóðhöfðingjar
hins kristna heims yrðu að sitja og standa eins
og hann vildi, nema aðeins einn, Sverrir Nor-
egskonungur. Slíkt vald gat auðvitað ekki hald-
izt lengi á sömu hendi. Og segja má, að niður-
læging rómversku kirkjunnar hæfist um leið
og hún stóð á hátindi valda sinna. „Það er
svo bágt að standa í stað, og mönnunum mu-n-
ar, annaðhvort aftur á bak, ellegar nokkuð á
leið.“
Fátt er hættulegra en of mikið vald. Þaö
spillir mönnunum og eyðileggur. Þannig fór
einnig með kirkjuna.
Aðeins einni öld eftir daga Innócentíusar
hins volduga páfa var svo komið, að Frakka-
konungur handtók páfa og hélt honum í varð-
haldi. Næstu páfar þorðu alls ekki að fara t.il
Rómaborgar, heldur sátu í útlegð í Frakklandi.
Hófust síðan stöðugar deilur innan kirkjunn-
ar, sem drógu mjög úr valdi hennar. Þessar
deilur stóðu langt fram á 15. öldina.
Þess vegna vaknaði gagnrýni fjölmargra
manna, sem vildu kirkjunni vel. Þeir sáu, að
hér þurfti að verða breyting á. En kirkjuvaldið
þumbaðist við eins lengi og fært þótti.
Þetta atriði varð mjög mikilvægt til að ryðja
4
KRISTILEGT STÚDENTABLAÐ