Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.2008, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2008 Lesbók 7TÓNLIST
O
g að allt að öðru hérna í lokin. Sú gleði-
frétt barst í ár að gömlu félagarnir Mark
Olson og Gary Louris, sem í sameiningu
leiddu eina almögnuðustu hljómsveit kántrí-
rokksins, The Jayhawks, ætluðu að henda sam-
an í plötu. Þeir félagar höfðu reyndar verið að
taka nokkur gigg saman en þessi niðurstaða fór
fram úr björtustu vonum hinna heittrúuðu.
Olson hætti í Jayhawks árið 1995, eftir plöt-
una Tomorrow the Green Grass en í henni og í
hinum firnasterku Hollywood Town Hall (1992)
og Blue Earth (1989) liggur glæsileg arf-
leifð Jayhawks. Eitt af sterkustu
einkennum þessara platna var
társtokkinn, engilfagur sam-
söngur þeirra félaga og því ekki
nema von að maður hafi tekið kipp
þegar þessir fréttir bárust.
Fóstbræðurnir skildu í illu, Louris
hélt áfram að keyra Jayhawks sem
voru að vísu nokkuð vængbrotnir en
Olson hóf nokkrum árum síðar sólóferil sem
hefur getið af sér nokkrar mjög fínar plötur. Ol-
son var giftur söngkonunni Victoriu Williams en
eftir að þau skildu tóku Olson og Louris upp
samstarf að nýju, grófu stríðsöxina og að sögn
hefur vináttuneistinn verið tendraður á nýjan
leik. Í heimi kántrírokks, jaðarkántrís eða hvað
menn vilja kalla það er þetta stórfrétt og mætti
helst líkja því við það að Lennon og McCartney
hefðu ákveðið að taka upp plötu saman. Það er
Chris Robinson, söngvari Black Crowes
sem sá um upptökustjórn og það
renna óneitanlega hlýir straumar um
ósæðina þegar maður heyrir sam-
sönginn góða að nýju. Platan er á
lágstemmdum nótum, líkt og um-
slagið undirstrikar er eins og mað-
ur sitji með tvíeykinu inni í her-
bergi á meðan þeir syngja út úr
sér hjartað með kassagítarana að
vopni.
Ready for the Flood | Mark Olson & Gary Louris
Vopnabræður
E
f það er einhver sem á það skilið að vera
tekinn djúpfræðilegum popp-
spekitökum þá er það Britney Spears.
Þetta „fyrirbæri“ er það magnað og svo
lýsandi fyrir þá tíma sem við lifum á að annað
væri óverðskuldað. Tónlistin sem slík er í raun
bara brotabrot af því sem felst í Britney Spears
ef ég má orða það svo og reyndar eru þeir
margir sem telja að í raun skipti tónlistin ekki
einu einasta máli. Ef hún gerði það einhvern
tíma, þá gerir hún það alveg örugglega ekki í
dag.
Persónulega á ég þó erfitt með að ganga svo
langt þegar Spears er vegin og metin. Þrátt
fyrir alla geðveikina sem hefur verið í kringum
þessa stærstu poppstjörnu heims til langs tíma
hefur nokkuð merkileg popptónlist komið úr
hennar ranni, þá sérstaklega í kringum þriðju
plötu hennar, Britney (2001), en þar var ráin í
samtímapoppi hífð glæsilega með hinu eit-
ursvala „I’m a Slave 4 U“. Í heimi þar sem þú
þarft að leika í bíómyndum, skrifa bækur, aug-
lýsa ropvatn og strigsa um rauða dregla
út um allar trissur í viðbót við
það að halda lagi stóðu Spears og
hennar fólk sig vel. Dampurinn
datt hins vegar niður með In the
Zone (2003) og stuttu síðar steypt-
ist Spears niður í hreinasta helvíti;
missti fótanna í lífsdansinum með
hreint ótrúlegum tilþrifum. Mitt í öllu
ruglinu, nánar tiltekið í fyrra, kom þó
út plata, Blackout, hvers titill er afar lýsandi.
Nú er svo komin út platan Circus, end-
urreisnar- eða endurkomuplata og hey …
bíddu aðeins … hafa allar plötur hennar ekki
verið af því tagi? Eða eru allar nýjar plötur
með viðlíka hátt skrifuðum poppstjörnum í eðli
sínu alltaf endurkomuplötur vegna gull-
fiskaminnis neytendanna?
Í öllu falli er Circus svo sannarlega tilraun til
að rétta af ímynd Spears og endurreisa hana
sem poppstjörnu með almennari skírskotun en
áður. Síðasta plata, Blackout, var nefnilega
stálköld klúbbaplata með miðfingurinn á lofti
og tók þannig óhikað og tæpitungulaust á stöðu
mála. Raunsönn hljóðmynd af því ástandi sem
Spears var í en kannski ekki beint söluvænleg.
Í upphafi ferils var Spears markaðssett sem
vinalega, vammlausa stúlkan á móti. Á þeim
tíma hafði sú ímynd þónokkra tengingu við
raunveruleikann. Sakleysislegt og fínpússað
andlit Spears sem prýðir Circus er því nokkurs
konar fals, eiginlega meiri ósk eða von um
hvernig hlutirnir eigi að vera og vissulega er
Spears á batabraut, hefur verið að hysja upp
um sig nærbuxurnar að undanförnu. Sumpart
er reynt að fara bil beggja á plötunni, titillinn
vísar í umrót og vitleysisgang síðustu ára en
umslagið reynir að rétta ímyndina af.
Hér er farið varlega; hvert lag er út-
hugsað og passlega samansett á
meðan allt var látið „hanga úti“ á
Blackout, afstaða sem gaf henni
glettilega mikinn sjarma. En slíkir
stælar eru ekki nóg fyrir Spears.
Hún vill verða stærst, hún vill
verða allra. Drottningin er byrj-
uð að rétta kórónuna af.
arnart@mbl.is
Circus | Britney Spears
PLÖTUR VIKUNNAR
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Eftir storminn
Britney Spears reynir
að rétta sig af á Circus.
Algjör sirkus
D
on Glen Vliet, sem síðar tók sér nafnið
Don Van Vliet og svo Captain Beef-
heart, er án efa einn sérkennilegasti
listamaður sem kvatt hefur sér hljóðs
vestan hafs. Hann var blússöngvari alla tíð en
flutti blús á svo einstakan hátt að þorri þeirra
sem á hlýddu þekkti ekki formið.
Nú er það svo að í húsi blúsins eru margar
vistarverur og í elstu gerð Mississippi-blús
rekst maður oftar en ekki á listamenn sem
fóru ekki bara frjálslega með lög hvað varðar
uppbyggingu og framvindu, heldur hleyptu
þeir ýmist á skeið eða fóru fetið í einni og
sömu laglínunni.
Iðulega var það eflaust vegna þess að menn
voru að semja lag um leið og það var sungið
(tekið upp) og eins að oftar en ekki var verið
að flétta saman hugmyndir og stef úr ýmsum
áttum, jafnvel úr öðrum blúsum, og samband
flytjanda og áheyrenda var nánara og sam-
skiptin meiri en síðar tíðkaðist. Gott dæmi um
það er einn mesti snillingur blússögunnar,
Skip James, og píanóupptökur hans frá fjórða
áratug síðustu aldar og eins má vísa í elstu
upptökur Charley Patton, Blind Lemon Jef-
ferson og fleiri blúsmanna fyrri tíma.
Frjálsi djassinn sem blómstraði í Chicago
sótti ýmsar hugmyndir um takt og spuna í
frumblúsinn og sumir hafa gengið svo langt að
líkja Beefheart við ýmsa helstu spámenn
frjálsa djassins, til að mynda Ornette Colem-
an. Í ljósi ofangreinds er blúsinn sem Beefhe-
art bauð upp á á sínu meistaraverki, Trout
Mask Replica, ekki svo fram-
andlegur og því má segja að
hann hafi verið að byggja á
gamalli hefð á sama tíma og
hann ruddi nýjar brautir (sem
enginn hefur reyndar kosið að
fara, en það er annað mál).
Að því sögðu þá er ekki beinlín-
is hægt að flokka allt sem Beefhe-
art tók upp sem blúsblending, hann
sendi líka frá sér plötur sem kalla
má popp og rokk, þar á meðal þá sem hér er
gerð að umtalsefni, Clear Spot.
Segja má að Beefheart hafi byrjað með lát-
um því Safe a Milk (kom út 1967), fyrsta plat-
an sem hann gerði með hljómsveit sinni The
Magic Band, er hreint fyrirtak og næsta plata,
Strictly Personal (kom út 1968) er ekki síðri
þó hún hafi ekki orðið eins og Beefheart vildi
sjálfur (upptökustjórinn breytti henni upp á
sitt eindæmi). Næst þar á eftir kemur svo
snilldarverk Beefhearts, áðurnefnd Trout
Mask Replica (kom út 1969), en næstu plötur
þar á eftir voru misjafnar að gæðum,
svo ekki sé meira sagt, þó allar
séu þær þess virði að hlusta á
þær.
Clear Spot, sem kom út á því
magnaða ári 1972, er sú plata
sem maður bendir óvönum á
vilji þeir kynna sér Beef-
heart, enda er hún aðgengi-
legasta plata hans og um
leið mesta poppplatan. Það
segir sitt að sum laganna á
henni hafa aðrir tekið upp, til
að mynda Joan Osborne, Eugene Chadbo-
urne, Everything but the Girl og Mark La-
negan.
Væntanlega hafði það sitt að segja um hve
tónlistin var aðgengileg að upptökustjóri á
skífunni var Ted Templeman sem hafði áður
unnið með Van Morrison og Doobie Brothers.
Handbragð hans leynir sér ekki á skífunni,
hljómur mýkri og allur umbúnaður faglegri en
á fyrri verkum. Það verður þó ekki til þess að
draga úr óhemjunni Don Van Vliet, hann er
eins villtur og jafnan aukinheldur sem hljóm-
sveitarfélagar hans fara á kostum, ekki síst
gítarleikarinn Zoot Horn Rollo.
Ýmsir hafa haldið því fram að Captain
Beefheart sé einn helsti snillingur rokksög-
unnar og þó ekki sé tekið undir það hér er
ljóst að áhrif hans eru meiri en margur gerir
sér grein fyrir, ekki síst í ljósi þess að hann
lagði tónlistina á hilluna fyrir tveimur áratug-
um og hefur helgað sig málaralistinni síðan
(með góðum árangri).
Þó Clear Spot sé ekki með helstu verkum
Captains Beefhearts er hún tvímælalaust
poppklassík. arnim@mbl.is
Ö
nnur „stór“ plata sem er nýkomin út,
klyfjuð vandræðagangi og tilfinn-
ingakreppu, er ný plata ofurstjörn-
urapparans Kanyes Wests. Ólíkt Spears, sem
gerir markmiðsbundnar tilraunir til að rétta
sig af og sýnast hraust og sterk á nýjan leik,
fer West í þveröfuga átt. Hann slengir brotnu
hjarta sínu á borðið og opinberar veiklyndi sitt
og breyskleika í hverjum tón. Plötunni fylgir
samskonar heiðarleiki og var að finna á
Blackout, West gerir engar tilraunir til að
breiða yfir ástand sitt en fyrir ári missti
hann móður sína á voveiflegan
hátt og nokkrum mánuðum síð-
ar skildi hann við konu sína.
West, sem varð að umtalaðasta
og vinsælasta rappara heims eftir
að The College Dropout (2004)
kom út, tekur allsvakalega áhættu
markaðslega séð með þessari plötu
og auðheyranlega er hún eitthvað
sem hann varð að gera. Fífldirfska, hugrekki,
markaðslegt sjálfsmorð eru orð sem hefur ver-
ið fleygt. Og ekki að ósekju. Platan dragnast
áfram í eintóna drunga og West rappar ekki
heldur syngur, allan tímann í gegnum svokall-
aðan raddbreyti eða „auto-tune“. Lagatitlar
eins og „See You in My Nightmares“, „Love
Lockdown“ og „Heartbreak“ segja sitt og
kuldaleg, þunglyndisleg áferð plötunnar minnir
helst á skuggsæla tónlist Joy Division eða kalt
hljóðgervlapopp New Order, OMD og
Human League!? Einn gagnrýnandi
líkti plötunni meira að segja við jarð-
arfararverk Cure, Pornography, og
umslagið minnir á safnplötu með
New Order.
Skoðanir á plötunni hafa verið
æði skiptar en ég tek ofan fyrir
West að fara alla leið með þetta,
að vera svona helv … kaldur – í
bókstaflegri merkingu.
808s & Heartbreak | Kanye West
Með kramið hjarta
Framúrstefnublússpunadjasspopp
POPPKLASSÍK
ÁRNI MATTHÍASSON
Captain Beefheart | Clear Spot