Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.2008, Qupperneq 10

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2008
10 LesbókBÆKUR
F
yrstu sögurnar um Bangsímon, frægasta
bangsa í heimi, eru komnar út í sérstakri
hátíðarútgáfu. Guðmundur Andri Thors-
son þýðir listavel og bókina prýða upprunalegar
teikningar eftir E.H. Shepard. Þessi vinsæla
bók kom fyrst út fyrir rúmlega átta-
tíu árum en sögurnar koma nú
út í fullri lengd í fyrsta sinn á Ís-
landi.
Sögurnar um Bangsímon og fé-
laga hans iða af fjöri og notalegri
kímni. Þær eru skrifaðar af
áreynsluleysi og hlýjan í textanum
skapar þægilega nálægð við persón-
ur, sem er einmitt það sem börn leita
eftir þegar þau lesa. Fyrir utan dreng-
inn Jakob Kristófer, sem á og elskar
bangsann Bangsímon, eru aðal-
persónur bókarinnar dýr sem eru vina-
leg og full af forvitni gagnvart lífinu. Að
þessu leyti eru þau alveg eins og vel gerð börn.
Dýrin hafa að vísu fremur lítið vit og misskilja
margt, sérstaklega merkingu orða, en samt
dett- ur þeim ýmislegt í hug, sumt býsna
snjallt, og eru dugleg að bjarga sér.
Myndir E.H. Shepard gera bókina
einstaklega fallega og eigulega. Það
er einfaldlega sérlega gaman að
fletta henni. Útgáfan er því öll til
fyrirmyndar, þar fara saman afar
góður texti, lifandi og skemmti-
legar myndir og afbragðs þýðing.
Það hlýtur að vera fagnaðar-
efni fyrir alla þá sem unna góð-
um barnabókmenntum að fá
þessa mjög svo ágætu bók í
hendur. Bangsímon er bók
fyrir öll góð börn og þá fjöl-
mörgu fullorðnu sem hefur tek-
ist að viðhalda barninu í sér.
Lára:
Kvað tennurnar í mér eru brunnar.
Þær brunnu svo gasalega þegar ég
gekk með krakkana, sérstaklega
þann fyrsta.
Ég verð nú samt að vera burðug og
hleypa í mig hofmóðinum.
Ég er nú einu sinni frú …
Þvögusprund!
Æ, ósköp er ég eittkvað hræmuleg,
æ, þreytt, rjóð, samt, og æ.
En ætti ég nokkuð að vera hrædd?
Er ég nokkuð í raun og veru sem sé
júnku- einkvern vegin -leg?
Ég þarf að fá mér nýjar tennur.
Ég held þær geri það nú líka hérna,
með fulla skolta af gulli.
Og svo er kápan orðin svo teygð
síðan ég gekk með króana, sér-
staklega hann Gústa blessað barnið.
Það vantar tölu á hana.
Nei Jesús Guðsson sveitin! Ég er
nú það fegin að hafa komist úr henni
þótt ég færi nú ekki að álpast þángað
aftur. Ó, þessi sveitamykjuvargur!
Mig verkjar af hatri.
Steinar í djúpinu
Um þessar mundir er
leikrit byggt á textum
Steinars Sigurjóns-
sonar sýnt í Hafn-
arfjarðarleikhúsinu.
Verkið heitir Steinar í
djúpinu og birtist hér
stutt textabrot úr verk-
inu sem fengið er úr
skáldsögunni Blandað
í svartan dauðann sem
kom út 1967.
Steinar Sigurjónsson
Fæddist 1928 á Hellis-
sandi.
S
káldsaga F. Scotts Fitzgeralds um Gatsby
hinn mikla, sem er talin meðal meist-
araverka heimsbókmenntanna, er komin
út á íslensku. Atli Magnússon blaðamaður, sem
um árabil hefur einbeitt sér að þýðingu merki-
legra skáldsagna, þýðir hana og vinnur
verk sitt vel.
Gatsby hinn mikli er á leslist-
um í skólum í Bandaríkjunum og
víðar og hefur komist á lista yfir
hundrað bestu skáldsögur heims.
Sagt hefur verið að bókin sé vin-
sælasta nútímaskáldsagan í
bandarískum bókmenntum.
Það er ekkert einkennilegt við al-
mennar vinsældir þessarar skáld-
sögu. Hún er ástarsaga Jays Gatsbys
sem á dularfulla fortíð og hefur það
eina markmið að heilla aftur til sín
Daisy, æskuást sína, í krafti gríðarlegs
auðs síns. Ungur maður, Nick Carraway, segir
söguna um kynni sín af Gatsby, sögu um ástir,
svik og siðferðilega hnignun á uppgangstímum
í Bandaríkjunum þegar djassinn dunar. Nick
hrífst af heimi Gatsbys um leið og hann
skynjar hversu innantóm veröld hans er.
Bókin um Gatsby, manninn sem
reynir að endurlífga fortíðina, er gríð-
arlega vel skrifuð í fallegum, fáguðum
og angurværum stíl. Yfirborðið í
sögu Fitzgeralds er heillandi, eins
og ríkidæmi er í huga flestra. En
bak við glæsilegt yfirborð leynist
ýmislegt miður fallegt. Og þegar
Fitzgerald flettir ofan af per-
sónum sínum verða þær vissu-
lega fyrirlitlegar en jafnframt
aumkunarverðar í sjálfselsku
sinni og skeytingarleysi gagn-
vart öðrum.
Hinn mikli Gatsby | F. Scott Fitzgerald
Bak við yfirborðið
M
eira að segja þeir sem ekki hafa les-
ið söguna um Pollýönnu komast
ekki hjá því að þekkja heimspeki
þessarar litlu stúlku um það að í
öllum slæmum aðstæðum megi finna eitt-
hvað til að gleðjast yfir. Í endursögn hljóm-
ar þessi heimspeki eins og hún sé komin úr
einfeldningslegri sjálfshjálparbók en Pol-
lýanna er nú samt merkilegri en svo að
hægt sé að afgreiða hana á svo einfaldan
hátt.
Tilfinningarikt og tárvott
Hin ellefu ára munaðarlausa Pollýanna
Whittier flytur til Pollýar, strangrar og
reglufastrar frænku sinnar sem hefur glat-
að gleðinni, ekki síst vegna von-
brigða í ástamálum.
Smám saman færir Pol-
lýanna gleðina aftur inn í
líf frænkunnar og annarra
fullorðinna sem hún hittir.
Þetta fullorðna fólk er ná-
kvæmlega eins og fullorðið
fólk verður alltof oft: önugt,
þreytt og laust við ímynd-
unarafl. Pollýanna kemur inn í
líf þess með bjartsýni og gleði
að vopni og ekkert slær þessi
vopn úr hendi hennar fyrr en
hún slasast svo illa að vonlaust
er talið að hún muni fá mátt í
fætur. En þá hefur Pollýanna end-
urnært svo margar þreyttar sálir með nær-
veru sinni að fólk streymir til hennar til að
þakka henni fyrir gleðina sem hún færði inn
í líf þess.
Úr takt við raunveruleikann?
Vitaskuld væri bókin um Pollýönnu fast að
því óþolandi ef Pollýanna væri fullorðin. En
Pollýanna er barn, full af gleði, bjartsýni,
forvitni og kærleika. Illska heimsins hefur
alveg farið framhjá henni þótt hún hafi
misst móður, föður og systkini. Í hennar
huga eru þau orðin að englum á himnum og
vaka yfir henni. Það er ómögulegt annað
fyrir ungan lesanda en að finna til með þess-
ari hugrökku söguhetju um leið og auðvelt
er að dást að henni.
En sennilega er ekki ráðlegt að lesa
Pollýönnu í fyrsta sinn á fullorðinsaldri. Þá
er líklegt að tilfinningasemi bókarinnar fari
nokkuð í taugarnar á lesandanum,
heimspekin kann sömuleiðis að virka
einfeldningsleg og lausn sögunnar
þar sem allir verða hamingjusamir
verði stimpluð úr takti við allan
raunveruleika.
Þeir sem lesa bókina í fyrsta
sinn á barnsaldri upplifa allt ann-
að. Þeir kynnast aðlaðandi og
glaðlyndri aðalpersónu sem ekk-
ert virðist fá bugað þótt hún
eigi engan að í heiminum annan
en harðlynda frænku. Heim-
speki Pollýönnu um að alltaf
megi koma auga á hið góða í
erfiðum aðstæðum reynist
þannig vera skynsamlegt
sjálfsbjargarviðhorf. Og það
virkar eins og kraftaverk í
bókinni. Ástarmisskilningur, átök og harmar
fullorðna fólksins verða síðan áminning um
það að sært stolt leiðir fólk út í óhamingju.
Hetja fæðist
Auðvitað væri bókin um Pollýönnu ekki orð-
in klassísk nema vegna þess að lesendur
hafa kolfallið fyrir henni. Bókin er skrifuð af
sterkri samúð með aðalpersónunni, höfundur
kann nefnilega alveg einstaklega vel við
sögupersónu sína. Og þegar aðrar persónur
kolfalla sömuleiðis fyrir aðalpersónunni þá
er hetja fædd.
En fyrst og fremst er Pollýanna ein-
staklega skemmtileg bók, lipurlega skrifuð
og full af áhugaverðum persónum. Þarna er
ekki bara Pollýanna heldur hinn ungi vinur
hennar Jimmi, vinnustúlkan Nanna og svo
allt bitra fullorðna fólkið sem finnur gleðina
að nýju í gegnum lífssýn lítillar stúlku. Pol-
lýanna er hin fullkomna bjartsýnissaga.
kolbrun@mbl.is
Pollýanna | Eleanor H. Porter
Ungur bjargvættur
Pollýanna Hayley Mills lék hana í vinsælli Walt Disney-kvikmynd og hlaut Óskarsverðlaun fyrir.
BÆKUR VIKUNNAR
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
Bangsímon | A.A. Milne
Frægasti bangsi í heimi