Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.2008, Side 13

Hér segir frá þrem-
ur börnum og ein-
stæðri móður þeirra, listakonu sem
berst fyrir verndun hálendisins.
Fjölskyldan býr ásamt ömmu og afa
í óvenjulegum húsum í venjulegu
hverfi og börnin láta sig dreyma um
„hefðbundnara“ fjölskyldulíf.
Eftir fremur hæga byrjun, og til-
raunir með sjónarhorn persónanna,
nær sagan sér á rífandi flug og verð-
ur ærslafengin og bráðskemmtileg,
með kostulegum aukapersónum.
Aldrei er langt í vísanir í stærri sam-
félagsmál – án þess að börnin hætti
að skemmta sér við lesturinn.
BARNABÓK | Bara
gaman, eftir Guðrúnu
Helgadóttur. Vaka-
Helgafell 2008.
bbbbn
BÆKUR
Draumur um
hefðbundið líf
Einar Falur Ingólfsson
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2008 Lesbók 13GAGNRÝNI
Jón Kr. Ólafsson á Bíldudal er merkisberi
alþýðunnar á listasviðinu. Hann fékk tónlistargáfu
og listhneigð í vöggugjöf. Þessar gáfur hefur hann
varðveitt og þroskað af stakri trúmennsku.
Jón Kr. hefur verið trúr heimahögunum alla tíð
og lagt drjúga hönd á margt sem komið hefur
samfélaginu til góða.
Söngurinn hefur ætíð átt hug hans og verið í
senn dægrastytting og hrein ástríða. Mér segir svo
hugur að þegar nafn Bíldudals ber á góma í
framtíðinni eigi margir eftir að tengja staðinn við
nafn Jóns Kr. Ólafssonar og félaga hans í
hljómsveitinni Facon, sem stimpluðu nafn
Bíldudals rækilega inn á tónlistarkortið á síðari
hluta 20. aldar.
Jónatan Garðarsson.
Melódíur minninganna
Hafliði
Magnússon
alþýðulistamaður
við ritvélina
heima á Bíldudal
á árum áður.
Titill glæpasögu
Ævars Arnar
Jósepssonar, Land
tækifæranna, er hlaðinn kaldhæðni,
enda sögusviðið Ísland allra síðustu
vikna. Allt er á hverfanda hveli vegna
efnahagshrunsins; í gegnum fágað yf-
irborð liðins góðæris glittir í siðleysi,
útlendingahatur, svindl og svínarí.
Samsvörun fléttunnar við raun-
verulegt ástand síðustu vikna er
óþægilega nákvæm. Spennan heldur
vel og afraksturinn er ein besta
glæpasaga sem skrifuð hefur verið á
íslensku lengi.
GLÆPASAGA | Land
tækifæranna, eftir
Ævar Örn Jósepsson.
Uppheimar 2008, 348
bls. bbbbn
Fríða Björk Ingvarsdóttir
Ísland á hverf-
anda hveli
Þegar ég skellti þess-
ari plötu í spilarann
fannst mér eins og ég væri kominn
u.þ.b. 12 ár aftur í tímann, því svona
tónlist hef ég varla heyrt síðan ca.
1996 þegar útgáfur á borð við Mo’
Wax og Ninja Tune voru upp á sitt
besta. Lýsa mætti tónlistinni sem
„instrumental acid jazz tripp-hoppi“ í
anda flytjenda á borð við DJ Krush
og Us3. Á köflum mjög svöl og
„grúví“ tónlist sem kallar fram mikla
nostalgíu hjá þeim sem hlustuðu á
tónlist af þessu tagi á sínum tíma.
Aðrir koma líklega af fjöllum.
PLÖTUR
POPP | Beatmakin
Troopa – Search For
Peace bbbbn
Jóhann Bjarni Kolbeinsson
Aftur til
fortíðar
RAUÐ jól er ágæt
áheyrnar en kom
mér ekki í hátíð-
arskap. Á henni má finna tíu jólalög í
flutningi nokkurra vinsælla tónlist-
armanna. Páll Óskar flytur tvö lög
og gerir það einkar vel, sérstaklega
er íslensk útgáfa á hinu víðfræga
kók-auglýsingarlagi „I’d like to
teach the World“ vel gerð. Bjarki
Sigurðsson syngur líka „Jól“ á
skemmtilegan hátt og kemur með
tilbreytingu í jólalagaflóruna.
Á plötuna vantar einhvern heild-
arsvip, hátíðleika, hún rennur ekki
nægilega vel í gegn. Líklega vegna
þess að lagablandan er of ólík, sum
töff, önnur væmin. En þarna eru
samankomnir ólíkir söngvarar hver
með sinn stíl og er tilbreyting að
heyra jólalögin í flutningi þeirra.
Komst ekki í
hátíðarskap
JÓLATÓNLIST |
Rauð jól bbbnn
Ingveldur Geirsdóttir
Álfrún
„Rán er útpæld og táknhlaðin
saga, þrungin femínískum
boðskap,“ segir í dómnum.
Morgunblaðið/Einar Falur
S
veinssafn er með stærstu listasöfnum landsins
en það telur hátt í 9000 listaverk, aðallega verk
Sveins Björnssonar listmálara en einnig verk
eftir ýmsa aðra þekkta listamenn. Safnið hefur
nú öðru sinni efnt til samvinnu við Hafnarborg, menn-
ingar- og listastofnun Hafnarfjarðar, og sett upp sýn-
ingu á völdum verkum Sveins í tilefni af aldarafmæli
kaupstaðarins. Verkin eru ýmist úr safneigninni eða
fengin að láni frá stofnunum, fyrirtækjum og ein-
staklingum. Sýningin er á efri hæð Hafnarborgar og
ber yfirskriftina „Sjórinn og sjávarplássið“, með
áherslu á verk sem tengjast sjósókn. Sveinn stundaði
sjóinn um langa hríð áður en hann gekk „á land“ og
listagyðjunni á hönd. Sveinn var að mestu sjálfmennt-
aður listamaður en stundaði nám einn vetur við Kon-
unglegu listakademíuna í Kaupmannahöfn þar sem
hann kynntist dönskum kollegum sínum er hann sýndi
með í Charlottenborg 1961-68.
Á sýningunni getur að líta talsverðan fjölda mál-
verka, auk verka sem unnin eru í aðra miðla. Elstu
myndirnar eru frá 6. áratugnum og í þeim kemur fljót-
lega fram sérstæð tilfinning listamannsins fyrir litum
og formum. Flest verkin eru frá 8. og 9. áratugnum
þegar Sveinn hefur þróað litsterkan og kraftmikinn,
hráan stíl og raunar tengjast verk hans á ýmsan hátt
hræringum og stílbrögðum „nýja málverksins“ svo-
nefnda á 9. áratugnum – þótt viðfangsefni Sveins séu
vissulega alveg sér á parti. Auk þess byggir Sveinn
greinilega á eldri hefðum; ætla má að hann hafi litið til
verka íslenskra listamanna á borð við Gunnlaug Schev-
ing og Jón Engilberts, Þorvald Skúlason og Kjarval,
auk þess sem bernskt yfirbragð í myndum Sveins lýsa
áhrifum frá „frumstæðum“ myndþáttum í anda CoBrA-
hreyfingarinnar og frá trúarlegri myndhefð fyrri alda,
en Sveinn fór í námsferð suður til Ítalíu árið 1957.
Málverkin eru mörg hver máluð á stóra „fleka“ og
endurspegla áræði og stórhug. Verkin bera vott um
ríkt andlegt líf og sterka frásagnarþörf sem tengist lífi
sjómannsins og mikilvægi sjávarútvegsins. Ástríðufull
áhersla Sveins á sjósókn, byggð á eigin reynslu, leiðir
hugann að verkum færeyska málarans Mikines, sem
gerði lífsbaráttu eyjaskeggjanna að yrkisefni sínu. Sér-
stæð er hins vegar sú samræða við listagyðjuna sem
sést í verkum Sveins og tengist innri baráttu (milli sjó-
mannsins og listamannsins). Hún getur af sér í senn
persónulegt táknmál og myndmál í formi endurtekinna
stefja í verkunum sem og þekktra trúarlegra skírskot-
ana.
Í mörgum verkum Sveins er myndefnið – haf, tungl,
sjómenn, fiskar, bátshlutar, þorpshús og stundum fram-
andi verur – sviðsett í fremur þröngu rými í forgrunni,
þannig að áhorfandanum finnst hann nánast vera þátt-
takandi í atburðarásinni. Þetta skapar vissa „knýjandi“
tilfinningu sem undirstrikuð er í titlum margra mynda,
svo sem í Lífsbjörgin eða Fiskurinn er okkar líf. Á
mörgum myndum sést hvar maður heldur fiski þétt að
sér, fullur þakklætis og virðingar. Verkin einkennast af
kröftugri og oft á tíðum grófri pensilmeðferð, stundum
í bland við sköfutækni, og útlínuteikningu einfaldaðra –
stundum dálítið klossaðra – forma og skálína í mynd-
byggingu. Litameðferð er djarfleg og tengist lit-
brigðum hafsins en táknræn litanotkun er einnig áber-
andi og ýtir undir hina andlegu merkingu verkanna.
Það er mikið um að vera í verkum Sveins og það er hluti
af aðdráttarafli þeirra – sýningin er hressileg auk þess
sem hún hefur ýmislegt til málanna að leggja í hinu
stóra spursmáli um lífsgrundvöll þjóðarinnar og gild-
ismat.
Á neðri hæð Hafnarborgar er metnaðarfullt sýning-
arframtak tileinkað Charlottenborgarárunum og þar
eru til sýnis verk eftir Svein og fjóra danska málara,
þ. á m. Henrik Vagn Jensen, náinn vin Sveins, sem segir
frá þessum árum í sýningarskrá. Verk Dananna, sem
forvitnilegt er að skoða, eru ólík verkum Sveins en í
þeim felst þó ákveðið samhengi sem veitir mikilvæga
innsýn í feril hans.
MYNDLIST
ANNA JÓA
HAFNARBORG | Sveinn Björnsson – Sjórinn og sjáv-
arplássið. Til 4. janúar 2009. Opið kl. 11-17 alla daga nema
þriðjudaga. Aðgangur ókeypis.
Litameðferð er djarfleg og
tengist litbrigðum hafsins.
Mikið um að vera Það er mikið um að vera í verkum Sveins.
Hífopp!