Ísland - 18.10.1929, Blaðsíða 1

BLAÐ FRJÁLSLYNDRA MANNA
3. árg.
Föstudaginn 18. október 1929.
37. tbl.
Langavitleysa Tímans
og
rektorsembættið.
Afgreiðsla í S L A N D S
er flutt á Lokastíg 9 (uppi). Sími 1225
Lesendur blaðsins, eru ámintir um, að
tilkynna afgreiðslunni, sem fyrst,
ef þeir hafa bústaðaskifti.
Gjalddagi blaðsins var 1. júlí
flDR
yvv
LAJU-J
Wmð
III.
Umsækjendurnir.
Umsækjendur um rektorsem-
bættið voru þessir menn:
Þorleifur H. Bjarnasón. Hann
er fæddur 1863. Tók stúdents-
próf árið 1884 með I. einkunn.
Lauk embættisprófi í gömlu
málunum (latínu og grísku)
við Hafnarháskóla árið 1892,
með II. eink. Næsta haust varð
hann kennari við Latínuskól-
ann og hélt því starfi áfram,
þegar honum var breytt i
Mentaskóla. Hann hefir gefið
út tvær kenslubækur í Mann-
kynssögu. — Þegar Geir T.
Zoega andaðist, var hann sett-
ur rektor skólans og hefir gegnt
því embætti við ágætan orðstír
i 1 y2 ár.
Hann hefir veriö kennari i 37
ár.
Sigurður Thoroddsen. Hann
er fæddur 1863 og varð stúdent
1882, með II. eink. Lauk em-
bættisprófi i verkfræði við
Hafnarháskóla* árið 1891 með
II. eink. Að prófi loknu varð
hann landsverkfræðingur, og
gegndi því starfi til ársins
1904. Þá varð hann kennari í
stærðfræði við Mentaskólann.
Hann hefir verið kennari í 25
ár.
ólafur Daníelsson. Hann er
fæddur 1877 og varð stúdent
1897, með II. eink. Árið 1901
vann hann gullmedalíu Hafnar-
háskóla fyrir frábæra stærðfr.-
kunnáttu. Hann tók embættis-
próf í stærðfræði árið 1904 með
I. eink. Nokkrum árum siðar
varð hann doktor í stærðfræði.
Hann varð kennari við Kennara-
skólann árið 1908 og við
Mentaskólann árið 1919. Hann
hefir samið kenslubækur i
stærðfræði.
Hann hefir verið kennari i 21
ár.
Jón ófeigsson. Hann er
fæddur árið 1881 og varð stú-
dent árið 1901 nieð ágætiseink-
unn. Lauk heimspekisprófi
vorið eftir með ágætiseinkunn.
Hann tók embættispróf i nýju
málunuin árið 1908 með I. ein-
kunn. Um þriggja vetra skeið
kendi hann við ýmsa skóla í
Reykjavík. Varð kennari við
Mentaskólann árið 1911. Hann
hefir samið kenslubækur í
þýsku og dönsku og er annar
aðalhöfundur hinnar miklu is-
lensk-dönsku orðabókar, sem
kend er við dr. Sigfús Blöndal.
Hann hefir skrifað fjölda greina
og ritgerða um kenslumál og
hefir vafalaust meiri þekkingu
á þeirn en nokkur annar Is-
lendingur. — Hann hefir ferð-
ast um mörg mestu menningar-
lönd álfunnar, til þess að kynna
sér skóla- og kenslumál.
Hann hefir verið kennari í 21
ár.
Bogi ólafsson. Hann er fædd-
ur 1879 og tók stúdentspróf
árið 1908 með I. einkunn, Hann
tók heimspekispróf við Hafnar-
háskóla árið 1909 með' I. eink.
Hann lagði stund á nýju mál-
in, sérstaklega ensku, og varð
kennari \ið Mentaskólann árið
1914. Hann vann mikið að end-
urskoðun og aukningu íslensk-
ensku orðabókarinnar.
Hann hefir verið kennari í 15
ár, — mestan hluta þess tima
hefir hann verið aðal-ensku-
kennari skólans.
Pálmi Hannesson. Hann er
fæddur 1898 og varð stúdent
1918 ineð I. eink. — Árið 1926
lauk hann embættisprófi i nátt-
úruvísindum við Hafnarhá-
skóla. Haustið eftir varð hann
kennari við Gagnfræðaskólann
á Akureyri. Hann fór utan á
þessu sumri til þess að kynna
sér skólamál og var fáar vikur
í þeirri för.
Hann hefir verið kennari i 3
ár.
IV.
Rektorsvalið.
Það er ljóst af þessum stuttu
æfiferilsskýrslum umsækjanda,
að Pálmi Hannesson hefði ekki
komið til mála við rektorsvalið,
ef óhlutdræg stjórn hefði út-
hlutað embættinu. — Rektorinn
nýi hefir ekkert það til brunns
að bera, er getur réttlætt þessa
upphefð hans.
Það er á allra vitorði, að
Pálmi átti stöðuna visa áður en
vitað var, hverir um hana
sæktu. Dómsmálaráðherra hefir
því talið Pálma sjálfsagðastan
allra núlifandi íslendinga til
þess að hljóta rektórsembættið.
Hér skulu .engar brigður á
það bornar, að Pálmi Hannes-
son sé nýtur maður.
En keppinautar hans um rek-
torsembættið voru ekki ein-
göngu nýtir menn. — Þeir hafa
margra ára reynslu að baki sér,
— en hana hefir Pálmi ekki. —
Og þeir standa framarlega í
sveit islenskra menntamanna,
svo að ekki sé dýpra tekið í ár-
inni. — En vitanlega stendur
Pálmi þar nokkuð aftarlega
enn sem komið er. Og það er
ekkerl undarlegt. — Hann er
nýsloppinn frá prófborðinu.
Timinn hefir birt ræðu þá, er
hinn nýi rektor hélt, þegar
Menntaskólinn var settur. Ræð-
an ber vott um allmikla
mælsku, en hún ber einnig vott
um annað. Rektorinn nýi er
efnishyggjumaður. — Það sýn-
ir ræðan skýrt og greinilega. —
Og það verður þjóðlífi voru á-
reiðanlega til lítillar blessunar,
ef efnishyggjan nær að festa
rætur i hugum ungra mennta-
manna.
Tíminn virðist ekki vita,
hvaða regla eigi að gilda um
embættaveitingar. Og þess
vegna er rétt að geta þess hvaða
regla gildi á meðal flestra sið-
aðra þjóða í þessum efnum.
Aðalreglan er sú, að embætt-
isaldur ráði. En frá þeirri reglu
eru gerðar undantekningar:
a) Ef umsækjandinn er orð-
inn það gamall, að honum sé
farið að fara aftur, á ekki að
veita honurn stöðuna.
b) Ef umsækjandinn hefir
ekki reynst starfi sinu vaxinn,
á hann ekki að koma til mála
við veitingu embættisins.
c) Ef ungur maður sækir um
starfið og hann hefir sýnt stór-
felda ha)fileika fram yfir aðra
menn, gengur hann fyrir eldri
umsækjöndum.
c) Stundum er sérstök próf-
raun höfð, til þess að skera úr
um hæfileika umsækjenda, og
stöðuna fær þá sá, sem best
reynist.
Aðalreglan er rétt, þegar
þessar undantekningar eru
gerðar frá henni. — Langur
embættisaldur skapar reynslu,
og reynslan er besti skólinn. Og
þess vegna iná örugt telja, að
sá, sem hefir mesta reynslu að
baki sér, skari fram úr, ef ann-
að er ekki sannað.
Einveldi og einræði hefir
gengið sér til húðar í heimin-
um. — Þess konar fyrirkomu-
lag getur nú að eins blessast á
meðal mentunarsnauðra þjóða.
Skólastjórar eiga ekki að
vera harðstjórar. Þeir eiga ekki
heima i skólastjórastöðum nú-
tímans.
I skólastjórastöður á að
velja þá menn, sem kennarar og
nemendur bera virðingu fyrir,
menn, sem skara fram úr að
þekkingu og lærdómi, mann-
kostum og reynslu. — Þeir eiga
að vera nokkurs konar sátta-
semjarar innbyrðis, milli kenn-
ara og nemanda og á milli
nemendanna sjálfra. — Ávalt
getur að því rekið, að nauðsyn
sé á þessu.
En hefir Pálmi Hannesson
þenna hæfileika fram yfir hina
umsækjendurna? — Vafalaust
e"kki. — En hvers vegna er
hann þá gerður að rektor
Menntaskólans?
Hann á að veita nýjum
Jaínaðarmanna-samkundan
(dansk-íslenska) gefur út blað
á Norðfirði, er heitir „Jafnaðar-
maðurinn“.— Þó að blaði þessu
sé ekki alls varnað, er meiri
ljóður á ráði þess en flestra
annara blaða, er út koma á
landi hér. — Aðalmarkmið þess
virðist vera, að vinna gegn
þjóðrækni og þjóðernistilfinn-
ingu á meðal íslendinga.
„Jafnaðarinaðurinn“ nefnir
þessar tilfinningar aldrei réttn,
heiti. — Þjóðernistilfinninguna
kallar hann þjóðrembing og
þjóðernissinna þjóðrembings-
menn o. fl.
9. ágúst síðastl. birtist hér í
blaðinu grein, er nefndist „Har-
aldur og þjóðernið". 10. þ. in.
gerir „Jafnaðarmaðurinn“ til-
raun til að svara þeirri grein.
Þar segir meðal annars:
„ „ísland" er, svo sem kunn-
ugt er, nú orðið aðalblað hins
sálaða Ihaldsflokks og hefir
það hlutverkið með höndum,
sem þjóðskaðlegast er og
mestri bölvun mun valda, en
það er að æsa þjóðina til
hermdarverka, auka þjóðremb-
inginn, sem altaf hefir verið og
verður ávalt öllum til tjóns, en
þó mest þeim þjóðum sjálfuin,
sem mestan þjóðreinbinsbelging-
inn sýna. Eina ísl. blaðið. sem
telja má hrein „chauvinistiskt",
er „ísland“. Það ber glögglega
öll verstu einkenni þjóðremb-
ingsins (,,chauvinismans“), og
er því þess vegna — eins og öll-
um þjóóðrembingsblöðum —
langsamlega verst við Jafnaðar-
menn, sem vilja vinna að frið-
samlegri sambúð allra þjóða,
vilja leysa deilumál þjóðanna
án þess að yfir þær sé jafn-
fraint leidd bölvun ófriðarins.
straumum inn í skólann.
En hverskonar straumum? —
Þeirri spurningu verður fram-
tiðin að svara.
I tilgreindu tölubl. „íslands"
er löng grein, sem nefnist „Har-
aldur og þjóðernið". Greinin
endar með þessari klausu, sem
öllu öðru betur ber vott um hve
hreinræktaður þjóðrembings-
maður höfundurinn er:
„Og þennan frelsis- og orkugjafa
þjóðar vorrar (þjóðernið) vilja jafn-
aðarmenn kæfa. Þeir ætla að gerast
böðlar sinnar eigiu bjóðar. — Þessar
dansklunduðu sálir lirópa til þjóð-
arinnar segjandi: fslenskt þjóðerni á
að deyja, islenska ríkið á að hverfa
úr sögunni, islensk tunga á ekki
framar að heyrast á jörðinni. ísland
á að vera hæli Hottentotta, Búsk-
negra, Kínverja, Japana, Afghana og
lvúrda, mannæta af Kyrrahafseyjum,
morðingja og saurlifismanna stór-
borganna. — Þessi er hin göfuga
hugsjón, sem Haraldur Guðmundsson
segir að jafnaðarmeiin vilji gera að
veruleika hér á Iandi“.
Svona er rithátturinn og slík
er þekkingin hjá ritstjóra aðal-
blaðs „Sjálfstæðismanna“ á ís-
landi árið 1929.
Af blaðinu „ísland" má bæði
búast við meiri heimsku og ill-
girni í garð jafnaðarmanna en
af nokkru öðru islensku blaði.
Veldur því þjóðrembingsstefna
sú, sem blaðið fvlgir, og þekk-
ingarskortur þess á jafnaðar-
stefnuríni, sem það vitanlega
vill ekki kynnast frekar en önn-
ur íhaldsblöð".
Á Skeggjastaðai'undinurr. lýsti
Haraldur Guðmundsson ritstjóri
yfir því, að þegar Jafnaðar-
menn væru komnir til valda,
skyldu ekki eingöngu Danir —
heldur allir útlendingar — fá
sama rétt á landi hér sem ís-
lendingar sjálfir.
I Alþýðublaðinu, er út kom
2. ágúst, reynir Hacaldur að
draga úr þessu. Hann kveðst
hafa sagt: