Ísland - 25.10.1929, Síða 3

I S L A N D
3
Rök þeirra fyrir því, að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé Ihaldflokk-
ur eru þessi: Hann er ihalds-
flokkur, af þui ad vér viljum
láta hann vera ihaldsflokk, svo
að vér getum skammað hann
fgrir það, sem hann ekki er. —
Annað höfum vér ekki rógi vor-
um til stuðnings.
En heppnast þeim þetta götu-
strákabragð? — Tíminn hefir
talað mikið um íslenzka banda-
menning, og stundum réttilega.
En í sveitum landsins þykir það
jafnan skrílsháttur, ósamboðinn
siðuðum mönnum, að uppnefna
menn eða málefni. En hvað
segja sveitamenn um þetta hátta-
lag Timans? Gerast þeir skiiln-
um likir? Nei, ísleDzk alþýða
— tit sveita fyrst og fremst —
hefir skömm á uppnefnum og
lubbum þeim, sem koma upp-
nefnum af stað.
II.
Stefnur í stjórnmálum.
I stjórmálum vorra tima ber
mest á tveim stefnum: einstak-
lingsstefnunni og skipulagsstefn-
unni.
Einstaklingsstejnan á bæði óð-
al og uppruna í Norðurálfunni.
Hún er samtvinnuð menningu
Norðurálfuþjóðanna að fornu og
nýju. Fylgismönnum hennar er
það sameigið, að þeir krefjast
víðtæks frelsis hverjum einstak-
lingi til handa. þeir telja ein-
staklinginn sjálfstæðan lið i rik-
isheildinni, og telja framtið þjóða
og manna því að eins borgið,
að kosti einstaklingsins sé ekki
þröngvað.
feir fylgismenn einstaklings-
stefnunnar er mestu fylgi hafa
átt að fagna meðal menningar-
þjóðanna eru frjálslyndir menn
ýliberalir). Peir telja hlutverk
rikisvaldsins i pvi fólgið. að vernda
einstaklinga þjóðfélagsins — jyir
rikisvaldinu sjálfu og fgrir öðr-
um einstaklingum.
Skipulagsstefnan lítur ekki á
úrelt nema mjel, smjer, fjegur,
en þær myndir eru Ijótar og
hafa allt af þótt órithæfar. Sé
ritað hér é fyrir je, er blandað
saman skyldu og óskyldu og
ekkert hirt um hljóðbreytingar
né uppruna. Að rita hér é er
því rugl.
Ekki skal rita é í orðum, þar
sem enn kemur fyrir e í fram-
burði. Því skal rita eg en ekki
ég, nema þar sem rfm heimtar.
Hér sést glöggt, að é er ekki
séihljóð eingöngu. (Dæmi: »Eg
er á floti út við sker, | öll er
þrotin vörnin«. »Hefði eg tveggja
manna mátt, | mundi eg leggjast
út á voiin«. Aptur: »Ég um alla
jörð er frægur, j ég hefi aldrei
verið til«). Eun fremur skal rita
eta en ekki éla, því það gerir
rugl í hljóðbreytingar, eta, át,
jata, jötunn. Og loks sneri, reri,
greri, þvl að svo er fram borið
á Austurlandi; enn fr. til snerill.
4. Bls. 9. Myndin kómum.
kómuð, kómu er einhöfö í fram-
burði uin allt Vesturland. Sú
mynd skilur vel sundur nútið
Og þátlð (við kómum í gær, við
komum aptur á morgun), og
gerir hljóðbreytingar reglulegar
(viðt.h. þát. auk þess myndina
sjálfa). Rangt að hepta fornan
framburð í alþýðumáli.
5. Á bls. 24 efst er kenni-
einstaklinginn sem sjálfstæðan
lið í ríkisheildinni. Hún skoðar
hann sem hvert annað verkfæri
i þjónustu heildarinnar. Og hún
telur hlutverk ríkisvaldsins ekki
í þvi fólgið, að vernda þegnana,
— heldur eigi það að vera for-
sjón þeirra.
Skipulngsstefnan er runnin
upp hjá Asiuþjóðunum, en hef-
ir breiðzt út á meðal Norður-
álfuþjóðanna á siðustu öld.
Frjálslyndir menn hafa jafn-
an barizt undir merkjum ein-
staklingsstefnunnar, og það
munu þeir ávallt gera, þ'i að
fijálslyndi og einstaklingsfrelsi
er svo samtvinnað, að það veið-
ur aldrei sundur skilið.
Undir merkjum skipulags-
byggjunnar beijast sósíalistar,
kommúnistar og aðiir slíkir
flokkar. En hvað er þá að segja
um ihaldsmennina, hvar í flokki
standa þeii ?
Stefna íhaldsmanna er yfirleilt
sú, að fara hægt og gætilega og
rasa ekki fyrir ráð fram. Þeir
geta því bæöi fylgt einstaklings-
stefnunni og skipulagsstefnunui,
og þeir gera það.
Hægfara sósíalistar eru íraun-
inni ekkert annað en ihalds-
menn á meðal skipulagsmauna.
— Feir vilja fara hægt og gæti-
lega, en kommúnistar vilja fara
óðfluga og rasandi. Framsókn-
armennirnir íslenzku eru einnig
ihaldsmenn, ef þeir eru nokkuð
á annað borð.
íbaldsmenn berjast einnig
undir fána einstaklingsstefn-
unnar.
Báðar þessar grundvallarstefn-
ur: einstaklingssteinan og skipu-
lagsstefnan mótast oft og tíðum
all-mjög af þjóðernisstefnunni
og alhygðinni. Og þessvegna
koma þær á stundum til dyr-
anna öðruvísi en þær eru
klæddar.
I framhaldi þessarar greinar
verður skýit frá stefnum þeirra
merki gert að reglu. Uppruninn
er reglan, því skal rita ævintýri,
fr. aventure, ævi, lat. aevum.
í 1. mgr. i. f. er sagt, að -va í
örva sé sagnarending; það er
skakkt; beygingarendirgin er -a
í nafnhætti. V kemur og fram i
lýsingaioiðinu ör, örvan. Beyg,-
and, er -an i þolf.
6. í 26. gr. 2, 2. málsgrein
helði mátt nefna nýyrðið Nýjall
(myndað eins Og gamall) með
nýjung. Hvoit tveggja er opl
skakkt skrifað, sérstaklega þó
Nýjall. Ennfr. skegujöld: skeggju-
öld, en aptur nýöld, miðöld. I
5. er ekki amazt við rangii
mynd, leikjum, leikja.
7. í 28. gr. er ekki gelið regl-
unnar um hið forna hljóðskipli
li : ld. í*að má opt þekkja á
þvi, að þar befir ekki oiðið
hljóðvarp með d-inu, eins og a
sér stað þegar það er afleiðslu-
ending, ballur, baldinn, olbeldi,
(bók) fell, feldur, filla, filding-
ur, Kallaðarnes, Kaldaðarnes,
öllumgis, öldungis, fall, (marg,-
ein-) faldur, en aptur viðftlld-
inn, sifelldur, drykkfelldur.
Kalsi er ekki dregið af kald-
ur heldur af kal.
8. í 30. gr. 5., vantar að geta
þess, að skipta skal eplir upp-
runa en ekki framburði, loi-kunn,
vor-kunn, mis-kunn, ein-kunn.
flokka, sem nú eru uppi í ís-
lenzkum stjórnmálum.
Kommúnistaþing.
Islenzkir kommúnistar bé'du
fund í Kaupmannahöfn á þessu
sumri. Komu þeir saman viða
af löndum, til þess að ræöa um
framtíð kommúnismans á ís-
landi. — Af háttseltum mönn-
um íslenzkum,1 er fund þenna
sóttu, má sérstaklega nefna þá
Palma Hannesson, hinn nýja
rektor Menntaskólans, og Einar
Olgeirsson, hæstráðanda Síldar-
einkasölunnar.
Voru fundarmenn á eitt sáltir
um það, að kommúnistar þyrftu
þegar í stað að hefjast handa á
undiibúningi byltingar og rúss-
nesks stjórnarfyrii komulags á
Islandi. Póttu þeim foringjarnir,
sem nú færu með völdin í Al-
þýðuflokkinum, helzt til seinlátir
og værukærir. Leizt þeim svo,
að þeir hugsuðu meir um bein
handa sér sjálfum heldur en
aliæði öreiganna.
Eitir allmiklar bollalegging-
ar var ákveðið að kljúfa ekki
A þýðuflokkinn að þessu sinni.
Eu á næsta vori vilja þeir láta
til skarar skriða. Pá á að
skammta foringjunum, sem við
kjötkatlana sitja, tvo kosti. —
Sá er annar, að foringjarnir
svínbeygi sig undir stjórn kom-
múnista og berjist ákaflega fyr-
ir hinni einu og sönnu rúss-
nesku byltÍDgastefnull Hinn er
sá, að kommúnistar segi sig úr
lögum við hina hægfara sósíal-
istaforingja, efli gjörningahríð
að þeim og gangi af þeim dauð-
um, er stundir liða.
En hvernig lýkur þeirri við-
ureign?
Eins og kunnugt - er, hafa
sosialdemokratar og kommún-
Á bls. 39 vantar að geta regl-
unnar um forna hljóðskiptið
nn : nd. Hví skal rita grennd
sk. granni, en grund sk. grunn-
ur? Af því að grennd er mynd-
að af granni með afl.end.- d
með hljóðvarpi en d er hljóð-
sk'pti við n i grund : grunnur.
Siöast á bls. er ófullkomin
regla. Rita skal kven- = kven-
kyns, en kvenn- = kvenna. T.
d. skal lita kvenfíll, kvenmaður,
en aptur kvennlélag, kvenn-
sokkar.
9 Óþarfi var að fara að vekja
npp annarri, annarrar, annarra.
Þar hefir endingin stylzt. Hvað
meinar höf með, að þeirri,
þeirrar, þeirra hafi r í stofni en
þessaii, þessarar, þessara hafi
það ekki ? þeiri, þeirar, þeira
er ritað f fornu máli, og svo
segja Árnesirgar enn i dag. Mér
iyndist samræmi i því að út-
týma þeirri o. s. frv. eins og
fleirri, meiiri. Þetta skiptir engu,
nema menn vilji fara að kippa
þessum ei dingum öllum lil upp-
runa eins og annarii o. s. frv.—
Hví á að rita alls staðar rr í
kyr og þur, fyr og vei ? Mun
ekki hitt nær að rita eingöngu
tvöfalt r milli séihljóða. Fyr,
fyrst, fyrri, sbr. fram, fiemst,
frammi. Hvf á að rita þnrika
en aptur þorna, þyrstur ? Hér
istar flestra þjóða skilið að
borði og sæng íyrir mörgum
áium. Og beijast þeir nú hver
gegn öðium með miklum ákafa,
en meira atgangi. Foringjar só-
sfalista hér á landi hafa að visu
gefið þeim rauðu olnbogaskot
öðru hveiju. En vitanlega hafa
olnbogaskotin verið gefin til þess
að þóknast Dönum, svo að bit-
ar og sopar kæmu með góðum
skilum frá þeim dönsku.
Annaðtveggja hafa forkólfar
sósialista halt í hyggju að nota
kommúnista til stuðnings valda-
biölti sinu eða þeir hafa ekki
þorað að reka þá úr flokkinum.
— Og eftir þessum fréttum að
dæma, viiðast kommúmstar ætla
að veiða fyrri til.
Kommúnistar hafa foringja-
efni á meðal ungra mennta-
manna, en sosialdremokratar
eru í rauninni foringjalausir.
O; þess vegna vænta kommú-
nistar mikilla sigurvinninga á
liðsveitum sosialdemokrata.
Kommúnistar vilja ganga
hreint að verki og eyðileggja
störf margra genginna kynslóða
í einni svipan, en sósíalistar
smámurka lifið úr öllu, sem á
vegi þeirra veiður. Og mönn-
um má þvi standa nokkurn-
veginn á sama, hvo't sósíal-
demokratar standa að lyktum
yfir höfuðsvörðum kommúnista
eða vice versa.
Studiosus.
„Færeyingar eiga
aðmælaádanskatunguí(.
Á síðasta lögþingi Færeyja var
samþykkt með atkvæðum Sjálf-
stæðismanna og jafnaðarmanna,
að kennslumálið f færeyskum
skólum skyldi vera færeyska.
Tilganguiinn með þessari á-
lyktun var ekki sá, að afnema
er óþarfi að vera með neinar
nýjungar. Aptur skal rita kyrra
og firra með rr gegnum alla
beyginguna, eins og gert hefir
verið.
10. í 34. gr. vantar að geta
til samanburðar sagnbótarinnar
dáðst, láðst, náðst, máðst.
11. í 37. gr. segir, að ekki
skuli z lita i enda oiðs. Þetta
er skakkt, enda sést, að höfundi
er ekki alvara, unz, anz, stanz,
siiz, i fornu máli siz.
12. Á bls. 50 segir: »Þar sem
st eða sst fer næst á undan st,
fer bezt á að rita fullum stöf-
um«. Hann hefir festst, þau
hafa kysstst, mál hefir upp’ý'tst.
Þetta er smekklej'sa og oþöif
undantekning frá þvi að hafa z
til að tákna ts eins og vanalega,
og fær það þýzkan blæ, mál
hefir upp ý'Zt, þau hafa kysszt.
Nefna he ði átt hina fornu og
nýju undantekningarreglu um
z þar sem borið er fram ss,
G zur, Özur, góz. Þar hefir seint
hoifið z-hljóðið forna.
13. Á bls. 53, er ný og röng
og óþöif regla. Hér á t að falla
niður uppbótarlaust eins og r í
þriðju pers. Geta hefði mátt boð-
háttarins, breyzt þú (ekki breylzt
þú) o. s. frv , en aptur sætzt þú.
14. Mörgum mun sáit um
hefi og hefir, þó að framburð-
dönsku-kenslu i færeyskum skól-
um, heldur hitt, að námsgreinar
i skólunum yrðu kenndar á fær-
eysku, en dönsku-kennsla væri
eftir sem áður i skólunum.
Nokkur úlfnþytur varð í
dönskum blöðum út af þessari
kiöfu Færeyinga. Ætluðu sum
þeirra, að þessi krafa væri spor
i þá átt, að útrýma danskri
tungu í Færeyjum. — En vit-
anlega var sá ólti ástæðulaus
með pllu.
Færeyingar eru sérstök þjóð,
með sjálfstæðu þjóðerni og tungu,
Og eðlilega vilja þeir leggja
meiriáheizlu á kennslu móður-
málsins, heldur en kennslu í
danskri tnngu. En auk þess er
öllum vitanlegt, að kennsla í
barnaskólum getur aldrei oiðið
annað en kák, ef erlent mál er
notað við kennsluna.
Kennsla i barnaskólum fer al-
staðar fram á móðurmálinu,
nema þar sem harðstjórn og
óstjórn rikir. — Par er móður-
málskennsla bönnuð i skólunum,
til þess að koma tungunni fyrir
kattarnef og eyðileggja þar með
þjóðernið.
Jafnaðarmenn slá ávallt um
sig með samúð sinni við þá,
sem eru veikari og máttarminni,
Þeir þykjast jafnan beijast gegn
yfirdiottnunaranda, hvort sem
bann kemur tram hjá einum
einstakling gagnvart öðrum eða
þjóð gagnvart þjóð. Jafnaðar-
menn hér heima láta aldrei
þreytast, að benda á þenna á-
gæta kost jafnaðarstefnunnar.
Og þeir eru si og æ að reyna
að bregða upp myndum af öllu
því frelsi og vellíðan, er smá-
þjóðunum á að falla i skaut,
þegar Jafnaðarmenn eru komnir
til valda!
Jafnaðarmenn fara nú með
völdin í Danmörku.
— Og hvað gera þeir?
Hvernig fara þeir með Fœreg-
in'þa ?
Foringi danskra jafnaðar-
ur, rím og miðmynd heimti hef
og hefur. Það greinir frá sögn-
inni að hefja. Það er kynlegt,
að þeir menn skuli vilja út-
rýma fyrningunni hefi og hefir,
sem sjálfir skrifa, þó að þeir
kallaði, fengi, bryti, fyrir köll-
uðu, biytu, fengju. Það er al-
veg rangt að amast við fyrningu
máls, sem befir náð slíkri bylli
sem hefi Og hefir.
15. Á bls. 60 hefði máltnefna
Laugavegs Apóthek, sem þýðir
á íslenzku Lyljabúð Laugavegar.
16. Ekki kann eg við, þú
deyrð, þú flýrð, þú slærð. »Hví
slær þú mig« ritaði pióf. theol.
Haraldur Nielsson. Ð-endingin
er eitihvað svo litilmótleg og
flöt. Hún er í anda þeirra, sem
vilja fella burt forna stafi, gagn-
merkilega og greindailega, s. s.
é, y og z.
17. Rita skyldi allt af eins og
og lengst af, stytzt af, héðanaf;
ennfremur að eins eins og und-
ir eins. (Nema þvi að eins, að
áheizlulaust). Enn fremur, enn
þá og enn fremur. Þetta hefir
verið venja eptir skólastafsetn-
ingunni gömlu og Blaðamanna-
stafsetningu og Rasks léttiitun.
Rvík. 23. okt. 1929.
M. Thorlacius.
«