Borgarinn - 01.04.1921, Side 1

K.emur út
á raánaðar
/. fresti
BORGARINN
Fjögra síðu
blað koitar
.•.2ðaura.-.
Útgefandi, ábyrgðarmaður og ritstjóri: Hallgrímur Benediktsson. BERGSTAÐASTRÆTI 19. Rvík.
3. BLAÐ
REYKJAVÍK - APRÍL 1921.
8. BLAÐ
Bannmissjönin hjer.
i.
Þegar „banntrúarmenn* á íslandi
eru að rœða „áfengiebannið" svo
nefnda, bá gera þeir bað ætíð með
svo einskærri og víssvitandi fyrir-
litningu á öllum dýpri rökum, er
að málinu standa, að ódæmum
sætir.
Þeir hafa látið sjer það sæma,
að fleygja frá sjer, með ósvikinni
Ijettúð, allri mannþekkingu í sam-
bandi við bann-nauðgun sína og
sjálfsblekkingar. — Peir hafa slelt
saur á rökþrungið mái andstæð-
inganna, og ihugunarríkustu gagn-
jýni frá vitrum mönnum urn sjálf-
sagða mannhelgi, hafa þeir hrækt i
á; og sniðgengið hafa þeir sem
vandlegast eðlislög mannlegrahvata
og tilhneiginga í umræðum um
bannið —, farið um þau með undir-
stöðulausum yfirborðs-kjaftætti. —
Og lokB er nú svo komið, að þeir
hafa bitið haus af allr'i skömm,
og ieggja allan sinn áherzlu-þunga
á tyftunarhliöina — lítandi ekki
spor við uppeldislegurn hyggindum
— sem eru þó og verða megin-
stoðir allrar siðmenningar — og
standa öllum tyftunar- og bann-
leiðum fjarri...
Að þröngva bannspillingar-ófjeti
sínu inn á landslýö með valdi —
að fangelsi og íjesektum viðlögð-
um — það er staðbezta sálaryndi
íslenzkra bannmanna nú átímum.
Bannfólkið telur þá aðíerð sína
gædda slíkri þróttkyngi, að það
fái með henni kennt mönnum h ó f í
nautnum og komið vínhneigð ná-
ungans fyrir kattarnef með „lög-
þvinguðu tyftunarofbeldi" einu sam-
an — án ræktaðrar íhugunar frá
heilbrigðri skynsemi.
— Hvað er fjarstæða, ef slíkur
„siðbótar-katekismus" er það ekki?
Og aldrei hafa þjóðmála-umskift-
ingar með neinni þjóð valið sjer
vonlausara viðfangsefni!
Peir ætla sjer þá dul, að sið-
bæta(!) þjóðfjelagið — kjarna þess
og kraft — með þeim tökum, sem
allir siöspekingar veraldar hafa
talið bein og víssvitandi fjörráð
við eðlilegan siðferðis- og upp-
eldisþroska þjóðanna.
— Þeirra stefna hefur jafnan
verið sú, að lcenna fólkinu að ura-
gangast tæki og nppgötvanir sam-
tíðarinnar, — vekja athygli þess
á eðlisgildi nautna og neyzlukosts
— og láta það svo velja og hafna
á frjálsmannlegan og þvingunar-
lausan hátt.
Peir vissu það, þótt bannmsnn
nútímans grilli það ekki, að sönn
menntun felst í því meðal annars,
að velja og hafna á rjet.tum tíma
— raeð reynslu og þekkingu fyrir
augum sjer.
— Þeir höfðu ekkert veður af
þeirri „hunda-!ógik“ — sem lýsir
sjer í því, að eitra fyrir fólk með
þeim hætti, að sópa öllu því beeta
af nautnaboiðum þjóðar, en skilja
eftir allt það versta í sama kerfl.
Það eru nútíma-spekingarnirfl) —
bannskúmarnir — sem leika sjer
að slíkri „vizku" — að eitra
fyrir fólkið með svo þrælslegri fá-
sipnu — í þvingunarformi.
— Þeir vita það ekki, þröngsýnis-
menn bannheimskunnar hjer — það
er að segja, þeir fást ekki til þess
lengur fyrir ofstækis sakir, að líta
við þeirri stórmerku staðteynd —
að dyggöir þjóðanna hafa ætíð
steinrotast undir harðstjórnarhnef-
anum —, og að það er eðli allra
manndyggða, að stíga stórþioska-
skref upp í æðra veldi vits og
menningar, þegar þær íá að þró-
ast í skjóli mannkostaríkrar stjórn-
semi. —
Haiðstjórn og andlegt siðleysi,
sem „lögþvingun* er jafnan sam-
fara, stígur sjaldan reigingslegar í
hásætið heldur en þá, er meiri
hluti þjóðar, fyrir handvömm á
löggjafarsviðinu, hefur knúð af stað
siðspillingaröldur í þjóðfjelaginu —
vegna viðsýnis-vöntunar, skilnings-
leysis og virðingarskorts á almennu
mannfrelsi.
En þetta skilja bannmenn ekki.
Þeim er málið of skylt til þess.
Bálvondir
eru bannbroddarnir nú út af
því að stjórnarráðið hefur ekki
getað fallist á það, að Þing-
valla-pólitíið ljeki yfirvald
í fullri stærð þar eystra.
Finnst annars bannlýðnum það
ekki eitthvað skrítið, að það er
fyrst nú á bannöldinni að fylliríis-
póliti þarf þar að vera? —
Heimilísbragnr.
Glaðværðinni heima fyrir er of
lítill sómi sýndur á flestum heimil-
um hjer i borg. — Aðstreymið að
skemmtiskálunum ber þess vott.
Að vera á sífelldum flækingi afbæ
til að láta aðra hafa af fyrir sjer
— það ber vott um andlega upp-
þornan og misskilinn heimilisbrag.
— Allir hússbændur ættu því að
leggja ríka alúð við það, að örfa
ýmsa glaðværð héima fyrir heima-
fólks-samheldni til öryggis. — Á
hverri helgi ætti húsfreyjan að
stefna öllu heimilisliði sínu undir
einn hat.t, dreyfa dægurþrasi og
stritverkjum hversdagslegra um-
svifa — og lyfta því upp í veldi lífs-
gleÖinnar, þar sem foreldrar, börn
og þjónustulið fengi laugað sig
stundarkorn í andrúmslofti sam-
eiginlegrar glaðværðar, svo Bem
hyggnir og vináttubundnir jafn-
ingjar. Þetta mundi spara fje og
frjófga heimilisræktina meir en
nokkuð annað. — Heimilisbragur-
inn er ófyrirgefanlega þyrkingsleg-
ur víða hvar, andlaua og jafnrel
gustillur, — hlýleiksviðleitni af allt
of skornum skammti og ýms djiíp
staðfest milli heimilismanna alveg
að óþöríu. — Hvaða gagn er að
því, að heimilisfólkið sje að þjerast
— alveg eins og alókunnar mann-
eskjur. Húsfreyjunni gengur varla
betur að hafa stjórn á þjónustulið'
inu yflr dvalartímann, þót.t hún
geri það. — Viðkynningin á að
vera sem uánust og drengilegust.
— Hjerna er eitt fordæmi:
Jeg þekkti einu sinni stúlku, sem
var þjónustukona á læknisheimili
hjer 1 bæ. Hún var heitbundin
manni, er drukknaði meðan hún
var í vistinni. Stúlkan tók sjer
missinn nærri — svo að henni
fjellust hendur við verk sin og að
henni setti grát fyrst i stað eftir
slysið. Hvað gerði húsfreyjan þessu
til lagfæringar ? Hún setti stúlk-
una á hnje sjer og ljet hana gráta
við barm sinn í rólegheitum og
talaði til hennar hlýlegorð ámeðan.
— Þetta var skynsöm húsfreyja,
þót.t ung væri, og skildi hlutina,
enda sat sama þjónustufólkið á vist
með henni árum samán. — Um
helgar höfðu hjónin það fyrir reglu,
að sfofna ti) sameiginlegrar beima-
glaðværðar, er állir heimamenu