Morgunblaðið - 20.02.2009, Qupperneq 17

Fréttir 17ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. FEBRÚAR 2009
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
BARACK Obama nýtur enn
mikillar almenningshylli, jafnt í
eigin landi sem Evrópu og víð-
ar í heiminum. Hann þótti fara
vel af stað þegar hann strax á
fyrstu dögum sínum í embætti
gaf skipun um að fangabúðun-
um í Guantanamo yrði lokað og
bannaði að beitt væri pynting-
um við yfirheyrslur fanga.
Einnig hefur hann látið lög-
festa reglur um launajafnrétti, sem verkalýðs-
hreyfingin studdi ákaft.
En efnahagsvandinn hefur verið fyrirferðar-
mestur á fundum í Hvíta húsinu, hann yfirskyggir
flest annað. Nú segja margir af áköfustu stuðn-
ingsmönnum forsetans að hann sé allt of seinn að
hrinda af stað margvíslegum umbótum. Aðrir
ganga lengra og segja að Obama hafi valdið von-
brigum með því að halda í margt af því sem forveri
hans, George W. Bush, var fordæmdur fyrir.
Fulltrúar stéttarfélaganna eru uggandi vegna
tilrauna Obama til að hindra verndarstefnu í við-
skiptum, stefnu sem hann segir að geti ýtt enn
frekar undir samdrátt í efnahag heimsins. Sömu
rök hafa heyrst frá viðskiptaráði Bandaríkjanna,
stofnun þar sem repúblikanar eru mun öflugri en
demókratar.
Ákvæði eru í aðgerðapakka sem þingið sam-
þykkti nýlega og kveður á um 787 milljarða doll-
ara aðstoð við bandarísk fyrirtæki um að þau njóti
forgangs gagnvart erlendum fyrirtækjum. Vandi
Obama, sem vill fjarlægja ákvæðin, er að hann
naut mikilvægs stuðnings stéttarfélaga í kosning-
unum og skilja mátti ummæli hans í kosningabar-
áttunni svo að hann væri ekki fráhverfur því að
vernda störf í landinu með hömlum á innflutning.
Nú er hann rukkaður um efndir.
„Hann gaf mjög skýr loforð og ætti að standa
við þau,“ segir Arthur Stamoulis, leiðtogi samtak-
anna Oregon Fair Trade Campaign. Segir hann að
Obama taki nú of mikið tillit til skoðana repúblik-
ana. Leiðtogar stærsta stéttarsambandsins, AFL-
CIO, taka undir og segja forsetann ekki geta
hlaupið frá loforðum sínum.
Obama sagður svíkja loforð
Í HNOTSKURN
»Obama vill ekki afnema bann við stofn-frumutilraunum án samráðs við þingið.
Það gæti þýtt miklar tafir.
»Áfram verður notast við umdeiltákvæði um ríkisleyndarmál til að
meina föngum að lögsækja stjórnvöld.
Barack Obama
KONA í trúðsbúningi á kjötkveðjuhátíð kvenna,
Weiberfastnacht, í Köln í vestanverðu Þýska-
landi í gær. Hátíðin markar upphaf götu-
skemmtana í heila viku og er hápunkturinn
miklar skrúðgöngur á bolludaginn sem er á
mánudag. En síðan fer að styttast í páskaföst-
una; þá má ekki efna til skemmtanahalds og
skorður eru settar við neyslu á mat. Kjöt-
kveðjuhátíðir tengjast yfirleitt kaþólsku kirkj-
unni en einnig eru dæmi um þær meðal liðs-
manna Rétttrúnaðarkirkjunnar í austanverðri
Evrópu.
Reuters
Litagleði í aðdraganda föstunnar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
UBS, stærsti banki Sviss, hefur
samþykkt að greiða bandarískum yf-
irvöldum 780 milljónir dollara og af-
létta leynd af reikningum banda-
rískra auðmanna vegna ásakana um
að bankinn hafi hjálpað þeim að
skjóta eignum undan skatti.
Samkomulagið er talið geta mark-
að upphafið að endalokum aldagam-
allar bankaleyndarhefðar í Sviss og
geta haft víðtækar afleiðingar fyrir
aðra banka og önnur lönd sem hafa
veitt auðkýfingum skattaskjól.
UBS-bankinn viðurkenndi að
hann hefði aðstoðað bandaríska auð-
menn við skattaundanskot og féllst á
að greiða 780 milljónir dollara, tæpa
90 milljarða króna, gegn því að
bandarísk yfirvöld féllu frá ákæru á
hendur bankanum. Bandarískir sak-
sóknarar hafa rannsakað mál um
19.000 viðskiptavina bankans og
fjármálaráðherra Sviss sagði í gær
að bankinn hygðist veita upplýs-
ingar um innstæður 250 til 300
Bandaríkjamanna.
Fréttaskýrendur segja að sam-
komulagið verði til þess að auðmenn
geti ekki lengur treyst á banka-
leyndina í Sviss og það marki því
endalok bankahefðar sem rekja
megi aftur til miðalda. „Svisslend-
ingar segja að þetta séu endalok
svissneskrar bankastarfsemi eins og
við þekkjum hana,“ hafði The New
York Times eftir Jack Blum, sér-
fræðingi í skattamálum.
Stefndi bönkunum í hættu
Svissneska dagblaðið Neue
Zürcher Zeitung lýsti samkomulag-
inu sem „uppgjöf“ af hálfu bankans
og svissneskra stjórnvalda. „Þetta
er stórslys fyrir helstu atvinnugrein-
ina í Sviss, það er að segja fyrir
bankageirann,“ sagði svissneski lög-
fræðingurinn Charles Poncet, fyrr-
verandi þingmaður, í útvarpsviðtali.
Samkvæmt svissneskum lögum
geta bankar aðeins veitt yfirvöldum
upplýsingar um reikninga ef eig-
endur þeirra eru taldir hafa gerst
sekir um skattsvik, en ekki und-
anskot. Ólíkt Bandaríkjunum varða
skattaundanskot ekki við lög í Sviss.
Svissneska fjármálaeftirlitið,
FINMA, fyrirskipaði UBS að láta
bandarískum yfirvöldum í té upplýs-
ingar um reikningana til að koma í
veg fyrir ákæru sem hefði getað
stefnt öllu svissneska bankakerfinu í
hættu. „Slíkar ákærur gætu haft
mjög harkalegar afleiðingar fyrir
UBS og greiðsluþol bankans og að
lokum stofnað tilvist hans í hættu,“
sagði í tilkynningu frá FINMA.
Bandarísk yfirvöld telja að bank-
inn hafi aðstoðað auðmenn og fyr-
irtæki við að skjóta eignum að and-
virði alls um 20 milljarðar dollara,
45.000 milljarðar króna, undan
skatti, m.a. með því að stofna reikn-
inga í nafni gervifyrirtækja. Þeir
hafi þannig komist hjá sköttum að
andvirði 300 milljónir dollara, jafn-
virði 34 milljarða króna, á ári hverju.
Bankaleyndin fyrir bí?
Stærsti bankinn í Sviss samþykkir að láta bandarískum yfirvöldum í té upplýs-
ingar um leynireikninga auðmanna sem reyndu að skjóta eignum undan skatti
Búist er við að lönd á borð við
Þýskaland, Bretland og Frakkland
fari að dæmi bandarískra yfirvalda
og blási til herferðar gegn skatta-
skjólum í löndum eins og Sviss.
Gordon Brown, forsætisráð-
herra Bretlands, hyggst beita sér
fyrir því að settar verði reglur sem
nái til allra landa heims, til að
koma í veg fyrir skattsvik og und-
anskot, að sögn breska dagblaðs-
ins The Guardian í gær.
Blaðið áætlar að helstu iðnríki
heims verði af skatttekjum að and-
virði alls 100 milljarða punda,
rúmir 16.000 milljarða króna, á ári
hverju.
Stjórnvöld í Bretlandi, Þýska-
landi og fleiri Evrópulöndum beina
einkum sjónum sínum að Sviss í
þessum efnum. Barack Obama,
forseti Bandaríkjanna, hefur hins
vegar nefnt Cayman-eyjar sem
helsta skattaskjól bandarískra fyr-
irtækja og auðmanna. „Á Cayman-
eyjum er bygging sem á að hýsa
12.000 bandarísk fyrirtæki. Ann-
aðhvort er þetta stærsta bygging í
heiminum eða mestu skattsvik
heims, og við vitum hvort það er.“
Alþjóðleg herferð gegn skattaskjólum
NEYSLAN hefur snarminnkað og
verður lítil um langt skeið,
fasteignaverð mun lækka um 10%,
störf munu tapast og laun hækka
lítið. Þetta segir í spá norskra hag-
fræðinga sem hagstofan í Ósló
kynnti í gær. Gert er ráð fyrir meiri
samdrætti en áður hafði verið spáð.
„Við sjáum að það er stutt í efna-
hagslægð,“ sagði einn hagfræðing-
anna, Torbjørn Eika, í samtali við
Aftenposten. „Hún verður lengi við
lýði en viðsnúningur verður árið
2011. Lægðin verður dýpri en 2003
en ekki jafndjúp og sú sem herjaði
á tíunda áratugnum.“
Gert er ráð fyrir að atvinnuleysi
fari í 4,7% árið 2010 sem merkir að
um 125.000 manns verða án vinnu.
Einkum verður mikið um atvinnu-
leysi í iðnaðarframleiðslu og bygg-
ingariðnaði. kjon@mbl.is
Spá efna-
hagslægð
í Noregi
ÞRÍR menn,
sem sakaðir
voru um að
hafa aðstoðað
við morðið á
rússnesku
blaðakonunni
Önnu Polítkovs-
kaju 2006, voru
í gær sýknaðir
fyrir rétti í
Moskvu. Enn er
beðið eftir dómi í máli fjórða sak-
borningsins, Pavels Rjagúsovs,
undirofursta í FSB, leyniþjónustu
Rússlands.
Talsmenn mannréttinda-
samtaka fullyrða að sjálfir morð-
ingjarnir leiki enn lausum hala.
kjon@mbl.is
Sýknaðir af
aðild að morði
Anna
Polítkovskaja
BÆÐI Bandaríkin og Evrópusam-
bandið settu fyrir löngu Hamas-
samtökin palestínsku á lista yfir al-
þjóðleg hryðjuverkasamtök en nú
hafa Evrópumenn byrjað beinar
viðræður við fulltrúa samtakanna,
að sögn The Independent.
Breska blaðið segir að tveir
franskir öldungadeildarþingmenn
hafi fyrir tveim vikum hitt útlægan
leiðtoga Hamas, Khaled Meshal, að
máli í Damaskus í Sýrlandi. Tveir
breskir þingmenn hafi auk þess
rætt við fulltrúa Hamas í Líbanon,
Usamah Hamdan, fyrir þrem vik-
um. Stjórnarerindrekar taka þó
fram að fundirnir séu að frum-
kvæði þingmannanna, ekki stjórn-
valda í löndum þeirra.
kjon@mbl.is
Rætt við full-
trúa Hamas
EMBÆTTISMENN í Peking hafa
viðurkennt í fyrsta sinn að alnæmi
sé nú orðið sá sjúkdómur sem verði
flestum að bana í Kína, að sögn The
Independent. Áður hafði verið sagt
að berklar væru skæðastir en nú er
ljóst að nær 7.000 manns dóu úr al-
næmi í Kína fyrstu níu mánuði 2008.
Heilbrigðisráðuneytið sagði að
þar til fyrir þremur árum hefði
heildarfjöldi þeirra sem dáið hefðu
úr alnæmi verið um 8.000 manns en
nú hefði árlega tíðnin fimmfaldast.
Opinberlega hefur verið forðast
að upplýsa fólk um alnæmi, sagt að
sjúkdómurinn legðist aðeins á út-
lendinga. En nú er farið að beina
áróðri að áhættuhópum eins og fólki
sem stundar vændi.
kjon@mbl.is
Mikið um al-
næmi í Kína