Morgunblaðið - 01.07.2009, Side 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 2009
Eggert
Páll Vilhjálmsson | 30. júní
Risavaxin
hagfræðitilraun
Seðlabankar austan hafs
og vestan gera
hagfræðitilraun sem
breytir skilningi manna á
lögmálum hagfræðinnar
ef hún tekst en steypir
Vesturlöndum í efnahagslegt kviksyndi
ef hún mistekst. Tilraunin felst í að
stöðva lánsfjárkreppuna með nær
óheftu peningaflæði úr seðlabönkum.
Bandaríski seðlabankinn reið á vaðið
en sá evrópski kemur í humátt á eft-
ir …
Allsendis óvíst er hvort tilraunin
tekst og svo gæti farið að hún tækist í
annarri álfunni en misheppnaðist í
hinni. Líkurnar eru Bandaríkjamönnum
í vil og njóta þeir þess að dollarinn er
eina alþjóðlega myntin sem stendur
undir nafni sem slík og að baki stendur
ríkissjóður Bandaríkjanna. Evran er
aftur með ótryggara bakland, þ.e. Evr-
ópusambandið sem er samruna-
samstarf þjóðríkja …
Anatole Kaletsky dálkahöfundur
Times dregur upp dökka mynd af Evr-
ópska seðlabankanum og segir hann
halda á floti gjaldþrota ríkjum eins og
Írlandi, Grikklandi, Spáni og Austurríki
með því að lána bönkum gegn hæpn-
um veðum stórfé sem bankarnir lána
aftur til gjaldþrota ríkissjóða.
Veruleg hætta er á að eitthvað fari
úrskeiðis í hagfræðitilrauninni. Lítill
neisti gæti kveikt bál sem færi eins og
eldur í sinu um þurra lánsfjárakra Evr-
ópu. Þá er gott að standa álengdar á
eyju út í miðju hafi og draga lærdóma
af stóratburðum í útlöndum. Vel að
merkja – án Icesave-samninga.
Meira: pallvil.blog.is
Jens Guð | 30. júní
Ég festist í lyftu
… Ég beið og beið í lyft-
unni. Stóð þar aleinn og
lyftan skilaði mér ekki á
jarðhæð. Ég tók upp á því
að raula íslensk dægurlög
til að stytta mér stundir.
Þegar mínútur liðu og
ekkert gerðist fór ég að ókyrrast. Eftir 10
mínútur lokaður inni í lyftunni sljákkaði í
söng mínum og ég fór að velta fyrir mér
vandamálinu. Enda kominn með leið á ís-
lensku dægurlögunum sem ég raulaði.
Þá áttaði ég mig loks á að ég hafði aldrei
ýtt á hnappinn í lyftunni sem átti að bera
mig niður á jarðhæð. Ég brá við skjótt og
ýtti á þann hnapp. Það var eins og við
manninn mælt: Ég var á augabragði
kominn á jarðhæðina …
Meira: jensgud.blog.is
Björgvin Guðmundsson | 30. júní
Kauplækkun eldri borg-
ara tekur gildi …
Eldri borgarar og öryrkjar
eru þeir einu í þjóðfélag-
inu sem sæta kjaraskerð-
ingu nú en sama daginn
hækka laun launþega inn-
an ASÍ um 6.750 kr. Rík-
isstjórn Samfylkingar og VG sem áður
kenndi sig við félagshyggju en getur það
ekki lengur, þykir það sæmandi að lækka
laun aldraðra og öryrkja um leið og aðrir
í þjóðfélaginu fá kauphækkun
Meira: gudmundsson.blog.is
Í UMRÆÐU um Icesave-
samninginn og skuldbindingar
vegna hans hafa ýmsir haldið því
fram að byrðarnar sem lagðar verða
á ríkissjóð vegna samningsins verði
slíkar að engin von sé til að hægt
verði að standa undir þeim. Vissu-
lega er ekkert fagnaðarefni að ís-
lenska ríkið hafi lent í þessari stöðu
og rétt og eðlilegt að hafa áhyggjur
af henni. Því fer þó fjarri að byrð-
arnar fyrir ríkið eða þjóðarbúið
verði slíkar að ekki verði hægt að
standa undir þeim. Byrðarnar verða engan veginn
óbærilegar fyrir þjóðarbúið, þótt vissulega hefði
verið mun betra að vera án þeirra.
Nú liggur ekki fyrir hve mikið mun endur-
heimtast af eignum Landsbankans gamla upp í
forgangskröfur. Það verður ekki vitað með vissu
fyrr en upp er staðið eftir allmörg ár. Hins vegar
liggur fyrir mat skilanefndar Landsbankans á því
hvað talið er líklegast, 83% af forgangskröfum. Í
Icesave-samningnum var miðað við nokkuð lægra
hlutfall, 75%. Það var talið lágmark, þ.e. mjög litl-
ar líkur væri á að ekki fengist a.m.k. þetta hlutfall
upp í forgangskröfur. Aðrir hafa nefnt hærri töl-
ur, t.d. ráðlagði breska ráðgjafafyrirtækið CIPFA
breskum sveitarfélögum sem áttu fé á þessum
reikningum að miða við 95%.
Endurgreiðsluhlutfallið skiptir vitaskuld miklu
fyrir það hve mikið fellur á tryggingasjóðinn ís-
lenska vegna Icesave. Einnig skiptir miklu hve
hratt gengur að fá greitt af eignum gamla Lands-
bankans og þar með greiða niður skuldir. Það hef-
ur áhrif á vaxtakostnaðinn sem mun nær óhjá-
kvæmilega á endanum lenda á tryggingasjóðnum
íslenska. Í Icesave-samningnum er miðað við að
eignir Landsbankans gamla dugi til að greiða 75%
af forgangskröfum nokkuð jafnt og þétt á sjö ár-
um.
Skuldbindingar tryggingasjóðsins íslenska
vegna Icesave eru annars vegar 2.350 milljónir
punda, vegna Breta, og hins vegar 1.329 milljónir
evra, vegna Hollendinga. Samtals gerir það rétt
ríflega fjóra milljarða evra m.v. núverandi gengi.
Hér eftir verður miðað við þá tölu til að nota ein-
ungis eina mynt í útreikningum.
Dugi eignir Landsbankans gamla til að greiða
75% af forgangskröfum fellur því rétt um millj-
arður evra af höfuðstólnum á íslenska trygginga-
sjóðinn. Því til viðbótar koma vextir sem væru
einnig rétt um milljarður evra eða samtals um
tveir milljarðar evra. Ef mat skilanefndar Lands-
bankans er rétt (83% endurheimtur) myndu um
1.750 milljónir evra falla á tryggingasjóðinn að
vöxtum meðtöldum. Hver svo sem niðurstaðan
verður þá hefur tryggingasjóðurinn
átta ár til að greiða það sem fellur á
hann.
Til að átta sig á því hver líkleg geta
landsmanna til að greiða af þessu
gæti verið er rétt að skoða annars
vegar tekjur landsmanna af útflutn-
ingi og hins vegar landsframleiðslu.
Til að fá samanburðarhæfar tölur er
einfaldast að reikna allt í evrum. Árin
2007 og 2008 voru tekjur landsmanna
af útflutningi á vörum og þjónustu
vel rúmir fimm milljarðar evra hvort
ár. Því til viðbótar höfðum við einnig
nokkrar tekjur af eignum og vinnu
erlendis en hér verður ekki gert ráð fyrir þeim.
Útflutningurinn vex alla jafna ár frá ári. Hann
hefur t.d. meira en þrefaldast á sl. 15 árum, mælt í
evrum, sem gerir um 8,4% vöxt á ári. 15 ár er líf-
tími Icesave samningins. Raunvöxtur var nokkuð
minni vegna verðbólgu á evrusvæðinu en það
skiptir ekki máli fyrir okkar útreikninga. Lands-
framleiðslan var að meðaltali um 14 milljarðar
evra þessi sömu tvö ár. Hún hefur einnig aukist ár
frá ári undanfarið, um 6,2% að meðaltali, mælt í
evrum.
Vegna gengisfalls krónunnar og samdráttar
mælist landsframleiðslan þó talsvert minni í ár en
árin á undan. Gengisfall krónunnar hefur hins
vegar ekki sambærileg áhrif á útflutninginn.
Raunar er við því að búast að hann aukist að öðru
jöfnu ef gengið veikist. Fleira skiptir þó einnig
máli, t.d. hvernig árar á helstu útflutningsmörk-
uðum okkar. Þrátt fyrir talsverðan samdrátt í
heimsverslun hafa útflutningstekjur Íslendinga,
mældar í evrum, sáralítið dregist saman und-
anfarið. Ekkert bendir til annars en að þær geti
haldið áfram að vaxa á næstu árum. Geta lands-
manna til að framleiða vörur og þjónustu til út-
flutnings hefur að stofni til ekki minnkað vegna
þess áfalls sem þjóðarbúið hefur orðið fyrir, þótt
vissulega sé ekki útlit fyrir að mikið verði flutt út
af þjónustu íslenskra fjármálafyrirtækja á næstu
árum.
Vitaskuld er þó talsverð óvissa um vöxt útflutn-
ingstekna landsmanna á næstu árum. Óvarlegt er
að gera ráð fyrir að vöxturinn verði sá sami og
undanfarin 15 ár (8,4%) en óhætt ætti að vera að
gera ráð fyrir að hann verði a.m.k. helmingur þess
(4,2%). Gangi það eftir þá verða árlegar tekjur
landsmanna af útflutningi um 7,5 milljarðar evra
þegar fyrst kemur að því að greiða af Icesave-
lánunum. Gangi jafnframt eftir að eignir Lands-
bankans dugi til að greiða 75% af höfuðstól þá
myndi þurfa að meðaltali rétt rúm 4% af útflutn-
ingstekjum til að greiða lánið niður á átta árum.
Vaxi landsframleiðslan helmingi hægar, mælt í
evrum, en hún hefur gert undanfarin 15 ár, þá
myndu greiðslurnar jafnframt samsvara tæpum
2% af landsframleiðslu á ári, að meðaltali, þau átta
ár sem íslenski tryggingarsjóðurinn greiðir af lán-
unum.
Að ofan var miðað við mjög svartsýna spá um
annars vegar endurheimtu eigna Landsbankans
og hins vegar um vöxt útflutnings og landsfram-
leiðslu. Sé miðað við enn svartsýnni spá, um eng-
an vöxt útflutnings, verður greiðslubyrðin af Ice-
save-láninu um 6,8% af útflutningstekjum á ári að
jafnaði. Sé hins vegar miðað við nokkuð bjartsýna
spá, t.d. um að eignir Landsbankans dugi fyrir
95% af höfuðstól og að vöxtur útflutnings, mældur
í evrum, verði svipaður á næstu 15 árum og á síð-
ustu 15 árum, þá duga um 1,6% af útflutnings-
tekjum landsins til að greiða Icesave-lánið.
Ein af þeim hugmyndum sem haldið hefur verið
á lofti er að Íslendingar ættu að neita að greiða
meira en 1% af vergri landsframleiðslu á ári
vegna Icesave. Engin sérstök rök hafa verið færð
fyrir þeirri tölu og því ekki ljóst hvers vegna ætti
að miða við hana öðrum fremur. Það er hins vegar
ljóst að miðað við eðlilegar forsendur um vöxt
landsframleiðslu og útflutnings, í evrum, þá væri
hægt innan ramma núverandi samkomulags að ná
þessu viðmiði. Þá þyrfti hins vegar að byrja að
greiða af láninu strax en ekki bíða í sjö ár með
það. Þar með væri fórnað einum mikilvægasta
kostinum sem fékkst með Icesave-samkomulag-
inu, þeim að þurfa ekki að greiða af láninu á með-
an unnið er úr núverandi bráðavanda. Ekki er því
hægt að mæla með þeirri leið.
Það er sama hvernig reiknað er. Ekkert bendir
til annars en að landsmenn geti staðið undir
skuldbindingum sínum vegna Icesave. Það verður
að sönnu ekkert gleðiefni. Full ástæða er til að
draga þá til ábyrgðar sem komu Íslandi í þessa
stöðu, bæði fyrrverandi forsvarsmenn Lands-
bankans og aðra. Það væri hins vegar hreint glap-
ræði að stefna endurreisn Íslands og öllum okkar
samskiptum við umheiminn í stórhættu með því
að neita að gangast við skuldbindingum okkar
vegna Icesave og byggja það á þeirri augljóslega
röngu forsendu að við ráðum ekki við þær.
Eftir Gylfa Magnússon » Það væri hins vegar hreint
glapræði að stefna endur-
reisn Íslands og öllum okkar
samskiptum við umheiminn í
stórhættu með því að neita að
gangast við skuldbindingum okk-
ar vegna Icesave …
Gylfi Magnússon
Höfundur er viðskiptaráðherra.
Greiðslur vegna Icesave
BLOG.IS
Sæmundur Bjarnason | 30. júní
729 - Trúarjátning
Skugga-Sveins
Nítján kílómetrum
vestan við Blönduós er
trjálundur einn sem
Ólafslundur heitir. Besti
staðurinn á leiðinni norð-
ur. Þar skar ég mig í lóf-
ann á norðurleiðinni um
daginn og sá mús eina þar á suðurleið-
inni. Þetta með músina var eft-
irminnilegt. Kom að henni á gangstígn-
um inni í skóginum og var að furða mig á
hve augun væru vel gerð á þessu leik-
fangi. Ætlaði að ýta við því með fætinum
en þegar hann var næstum kominn alla
leið tók músin viðbragð og hentist í
burtu.
Meira: saemi7.blog.is
Frjáls framlög Ætli þessi fata, sem var að finna á borgarafundi um Icesave skuldbindingarnar í Iðnó á mánudaginn, rúmi 705 milljarða króna?