Nýtt kvennablað - 01.09.1946, Blaðsíða 5

Sigurlaug Árnadóttir:
17. júzii
Þegar það barst í tal, milli ritstjóra Nýs
kvennablaðs, Maríu Knudsen, og mín, að ég
hefði hér í sveit Úlfljóts, talað fyrir minni Jóns
Sigurðssonar, á stofndegi hins íslenzka lýðveld-
is, 17. júní 1944, vildi lnin gjarna fá það er-
indi til birtingar í blað sitt, og sé ég enga
ástæðu til annars en verða við þeirri ósk.
Og er ég nú minnist stofndags lýðveldisins,
geng ég þess ekki dulin, að vart verður ofsög-
um af því sagt, hversu Islendingar, þeirrar kyn-
slóðar, sem nú byggir landið, lifa á merkilegum
sögulegum tímamótum.
Þegar lýðveldi var stofnað, í annað sinn í
sögu íslands, á Þingvöllum, hinum forna, helga
þingstað þjóðar vorrar, þann 17. júní 1944, þá
hefðu sjáll'sagt allir íslendingar kosið að vera
þar viðstaddir. En slíkt var ógjörningur. — Mæð-
urnar, sem áttu ung börn, hlutu þá eins og
alltaf, að láta þeirra þarfir ganga íyrir, þær
hlutu að dvelja heima, og vaka þann dag sem
aðra yfir þörfum þessa nýgræðings hinnar ís-
lenzku þjóðar. — Og sveitafólkið, sem dag hvern
stendur vörð um gróðrarreiti vors fagra lands,
— og sem þrátt fyrir kvddagjóst mislyndrar veðr-
áttu, — sér möglunarlaust um þarfir þess bú-
fénaðar, sem allur landslýður fær að miklu leyti
næringu sína frá. — Mestur hluti þessa fólks,
átti sér engan kost, að fara frá búsýslu sinni,
til hátíðahaldanna á Þingvöllum. Það mátti ekki
nema lítill hluti þess vera að því að yfirgefa
sín áríðandi skyldustörf, — störf, sem bæði bein-
línis og óbeinlínis veita blóði og merg í æðar
íslendinga fyrr og síðar.
En þó fólk gæti ekki tekið sig upp til lang-
ferða i önnur héruð, þá gat það tekið fullan
þátt í þeirri samhljóma gleðiöldii, sem hljóm-
aði yfir íslandi þennan dag. Heima í héraði
Ivvers og eins, var öllum fært að leggja fram
sinn skerf, til að gera daginn að reglulegum
þjóðhátíðardegi. — Og þetta gerði fólkið, —
gerði þjóðin, cill einum rómi.
í sveitum — þorpum — kauptúnum — bæjum,
— alls staðar var f'agnað, samkomur haldnar,
— glaðzt, samglaðzt, yfir að þessum mikla áfanga
var náð. Og frá lnvga margs einstaklingsins steig
þann dag hljóð bæn um, að hin dvdda hönd al-
mættisins mætti blessa framtíð landsins kæra,
og borinna og óborinna barna þess.
Þrír voru þeir staðir á íslandi, sem mér virt-
ist sérstök ástæða að minnast í sambandi við
þennan merkisatburð. — Fyrst og fremst Þing-
vellir, hinn forni þingstaður, þar sem unt alda-
raðir voru teknar hinar mikilvægustu ákvarð-
anir fyrir land og lýð. — Rafnseyri við Arnar-
i jörð, þar sem Jón Sigurðsson fæddist og ólst
upp, — sá maður, sem allir eru sammála um,
að á dýpstan þátt í því að íslendingum tókst
að lokunv að stol'na hér lýðveldi í annað sinn.
— Þessir tveir staðir voru líka mjög ofarlega í
hugum þjóðaiinnar þann 17. júní 1944. — Þriðji
staðurinn mun hins vegar fáum íslendingum
liafa verið í hug, í sambandi við lýðveldisstofn-
unina, og er hann þó mjög sögulega merkur.
Ég á hér við sveit Ulfljóts, — þess mannsins,
cr telja má fyrsta stofnanda Alþingis, og lýð-
veldis á íslandi, — sveitina Lón í Austur-Skafta-
fellsssýslu. — Ég er ekki einu sinni viss um, að
allir íbúar þessarar fögru sveitar hafi gert sér
það ljóst, að einmitt sveitin þeirra átti liinar
dýrustu minningar í sambandi við lýðveldis-
stofnun íslands. — Úr hópi þeirrar kynslóðar,
er hér eyddi æfinni, fyrir liðugum þúsund ár-
um, var sá maður, er valinn var til að skipu-
leggja hið fyrsta lýðræðisform á landi voru.
En hvað um það, hinn 17. júní 1944 var fólk-
ið í Lóni í hátíðaskapi. Allir sem vettlingi gátu
valdið, klæddust í sín beztu föt og söfnuðust
saman í samkomuhúsi sveitarinnar, sem stend-
ur rétt austan við Jökulsá, og er þaðan fagurt
útsýni til hins skeifulagaða tígulega fjallahrings,
er umlykur sveitina á þrjá vegu.
Hér viðgengst sá sveitarósiður, að lólk er yf-
irleitt óstundvíst á samkomur, en í þetta sinn
voru allir mætttir á réttum tíma, og komnir
inn, áður en þögnin hófst. — Er þagnarmínút-
urnar voru liðnar, sungu allir: ,,Ó, guð vors
Iands“, — öll þrjú erindin. Þá voru ræður flutt-
ar í þessari röð: — Minni lýðveldisins. — Minni
íslands. — Minni Jóns Sigurðssonar. — Minni
fánans. — Minni sveitarinnar. — Á milli ræð-
anna voru sungin ættjarðarljóð.
Eftir ræðuhöldin fengu menn sér kaffisopa,
síðan var sungið og dansað allt fram á nótt
af unga flókinu, en eldra fólkið liélt heim á
leið, er líða tók að kvöldi, glatt í sinni og sann-
fært um, að þennan dag hafði það lifað lang-
þráða óskastund, og séð rætast sameiginlegar
vonir eigin kynslóðar, og einnig vonir, sem for-
mæður og feður ólu í brjóstum sínum og hefðu
NÝTT KVENNABLAÐ
3