Nýtt kvennablað - 01.10.1953, Blaðsíða 4

um liana ömmu gömlu segja. Hún var svo vitur kona,
að hún bjóst ekki við, að börnin hefðu tök á að
taka þeim fullorðnu fram í þroska og lífspeki. Sann-
arlega finnst mér að þeir menn, sem við hvert tæki-
færi láta móðan mása um málvöndun og aftur mál-
vöndun, ættu að reyna að liugsa ofurlítið dýpra og
tala jafnhliða ofurlítið um mannrækt og þroskandi
uppeldishætti. Hvar eiga Idéssuð börnin að læra fag-
urt og heilsteypt málfar, ef Jtau alast mest upp við
óheflaða dæfgurmælgi og klúrir dægurlagatevtar með
flágjöllum tón duna látlaust í forvitnum hljoðþyrst-
um eyrum. Áður en börn hafa minnstu hugmynd um
að skilgreina hlutina, eru þau farin að syngja klám
fulla dægurlagatexta af hinni mestu prýði með sömu
barnslegu einlægnisröddini og börn eldri kynslóðanna
sungu sálmvers og sólaróð stórskáldanna. Við, sem
eldri erum og munum að nokkru tvenna tíma. Jafnvel
við börn þessarrar 20. óraaldar, gelum vel gert okk-
ur fulla grein fyrir hvernig stendur á því að mál
fjöldans, í borgum og bæjum landsins, er að verða
fábreitt og andlaus daðurmælgi.
Fyrir 30—40 árum áttu flest heimili á þessu landi
ekki mikið af ómerkilegum bókmenntum. En flest
áttu þau víst þær Guðsorðabækur, sem ]>á þóttu nauð-
synlegar til þess að viðhalda kristilegum menningar-
arði kynslóðanna. Þá voru börnin gjarnan látin læra
lestur í Nýja testamentinu, sem þótti sérlega hentugt,
vegna þess skýra og stóra leturs. Ég fyrir mitt leyti
lærði að lesa í einu slíku testamenli. Stundum voru
líka Péturshugvekjurnar gripnar til |>essa uppfræðslu-
starfs. Það liggur í augum uppi að slíkar bækur voru
ekki neitt sérlega léttar aflestrar fyrir lítil börn. Það
hlaut að J>roska mjög athyglisgáfuna og styðja að rök-
fastri lestrarkunnáttu. Þar kom ekki allt af sjálfu sér,
eins og í mörgum barnalesbókum, sem síðan hafa ver-
ið notaðar til þessa undirstöðualriðis máls og mennl-
unar.
Ég er viss um að þessar sjálflesnu barnabækur geta
átt sinn þátt í að gjöra fólk að hugsunarsnauðum páfa-
gaukum, sem grí|)a hvert orðskrípi, sem fyrir eyru
ber, án þess að brjóta til mergjar gildi Jiess eða merk-
ingu. í þá tíð var börnum heldur ekki of])jakað með
alls konar mismunandi fræðigreinum. Þá gátu ]>au,
sem námfús voru tekið til sinna ráða með að læra ]>að,
sem fyrir hendi var og fyrir því vali urðu j)á gjarnast
ljóðmæli góðskálda, rímur, sálmar og annað ljóðrænt
kjarnmeli andans. Þessi utanbókarlærdómur lagði á
varir alþýðunnar tiltækt fagurt kjarnamál, sem auð-
sjáanlega mun deyja út meðal almerinings, ef ekki
verður reynt að stinga við á ófremdarbrautinni. -
Af hverju grípa menn til útlendra orða? Það er
hvorki af fyrirlitningu fyrir sínu móðurmáli, eða af
ást á erlendum málum. Það er blátt áfram af þörf
fyrir að túlka það, sem í brjóstinu býr, Jiví að, Jrótt
Einar Benediktsson hafi getað sagt, að orð séu á ís-
lenzku til um allt, sem er hugsað á jörðu, þá skal ég
ekki neita því, að aðrar tungur eiga oft meiri mýkl
og aðlögunarhæfni til þess að lýsa ýmsum eðlisháttum
og andlegu ásigkomulagi. Við erum h'ka í óðaönn að
lileinka okkur alla mögulega hluti af háttum og sið-
um annarra }>jóða. Ollu verður eitthvert nafn að gefa,
svo ekki er neitt undarlegt J>ótt lekið sé til ýmissa
ráða, til þess að nafngreina allt nýnæmið. Ég sé held-
ur ekki, að við séum þeir Eskimóar, eða útúrboringar
að J>að geti ekki klætt okkur að eiga okkar evrópisku
orð, eins og aðrar menningarjijóðir Vestur-Evrópu.
Mér finnst okkar alþýðumál vfri auðugt af formæl-
ingum, klámi og fúkyrðum. Ennfremur snautt af fag-
urfræðilegu og hugheillandi orðalagi. Það er mjög
algengt að svæsnustu formælingar eru nolaðir lil þess
að tákna stigmun á fegurð og góðleik hlutanna. En
þeir, sem forðast vilja blót og ragn, gatsh'ta og útníða
oft í þess stað einhvern meinhægari orð-lepp, með því
að nota alllaf sama áherzluorðið í tíma og ótíma.
„Af gnægð hjartans mælir munnurinn“, segir gam-
alt spakmæli. Óhreint og sauriigt lijarlalag ]>rýstir
klúryrðum fram af vörum og tungu mannlegrar veru.
Grimm dýr gefa frá sér grimmdarleg hljóð. Jafnvel
geðslag dýranna getum við skynjað af þeim hljóðum,
sem þau gefa frá sér. Vitanlega er maðurinn gæddur
J>eim vitsmunum, að geta dulið flagð undir fögru
skinni, að minnsta kosti um stundar-sakir. En erfitt
mun }>að reynast til langframa að leika allt aðra j>er-
sónu í orði en verki.
Ef frammá-mönnum Jijóðarinnar er einhver alvara
með það, að ]>jóðin haldi tungu sinni og jrersónuleik,
þrátt fyrir ört aðstreymi allavega erlendra áhrifa, þá
verða þeir að hugsa rökrænt og grafa fyrir rætur
meinsins, því að það er gagnslaust að tyldra ]>ungum
efnivið ofan á fúnar og haldlausar undirstöður. Það
verður að byrja á byrjuninni. Það ætti að vera ótví-
ræður smánarbletlur á hverju kristnu þjóðfélagi að
byrja á því að kenna börnum sínum alls konar fánýtl
og innihaldslaust rugl. En láta undir höfuð leggjast að
kenna þeim lífssannindi kristinna trúarbragða, sem
ein megna að gefa manninum siðferðilegan þrótt, er
gerir hann færan til.að balda sínn persónugildi og trú-
leika við innsta eðli sálarinnar hvernig og hvaðan,
sem tízkuvindur veraldarinnar blæs. En ]>að heyrasl
færri raddir um þau sannindi, að við eigum í kristinni
trú og kristinni menningu ]>að fjöregg, sem þjóðlíí
vort hlýtur að standa eða falla með.
2
NÝTT KVENNABLAÐ