Morgunblaðið - 27.07.2009, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 2009
Blíðan ein Ekki flögrar að hryssunni Blesu að neyta aflsmunar gagnvart hinni tveggja ára Emblu Margréti Marteinsdóttur. Þær nutu blíðunnar og nærveru hvor annarrar á sveitabænum Þor-
kelshóli í Vestur-Húnavatnssýslu um helgina. Blíðan uppmáluð þiggur Blesa smá gjöf frá Emblu og ljóst að þær tala sama tungumálið í hinu íslenska sumri, þegar náttúran skartar sínu fegursta.
Eggert
Í UMRÆÐUM um Icesave-
samninga undanfarið hefur Indr-
iði Þorláksson, aðstoðarmaður
fjármálaráðherra og nefnd-
armaður í íslensku samninga-
nefndinni, haldið því fram að eng-
in haldbær rök hafi komið fram
fyrir þeirri gagnrýni sem ég hef
haldið uppi á efni samningsins.
Hann hefur reyndar lítið gert af
því að fjalla um einstakar rök-
semdir sem fram hafa verið born-
ar, en þetta hefur orðið mér til-
efni til að kanna nokkur atriði í löggjöf annarra
ríkja til að varpa frekara ljósi á málið. Þar sem
hvorki fjármálaráðuneytið né aðrir hafa sýnt
neina tilburði í þá átt að bera ákvæði Icesave-
samninganna saman við regluverk annarra
ríkja um réttindi tryggingarsjóða til endur-
greiðslu mun ég hér leitast við að létta þeim
þetta verkefni aðeins.
Til upprifjunar skal á það minnt, að gagnrýni
mín beinist að því að ekki er í samningunum
gert ráð fyrir að íslenski tryggingarsjóðurinn
fái greiðslu á undan hinum erlendu trygging-
arsjóðum þegar kemur að uppgjöri hverrar inn-
stæðu úr búi Landsbankans, heldur er gert ráð
fyrir að allir sjóðirnir fái hlutfallslega jafnt,
enda þótt íslenski tryggingarsjóðurinn eigi allt-
af að greiða fyrstu 20.887 evrurnar upp í hverja
innstæðu. Málið snýst því um það, hvort gera
eigi hverja innstæðu upp sem eina, sjálfstæða
kröfu, við uppgjör Landsbankans, eða hvort
innstæðukrafan breytist í fleiri en eina kröfu
þegar tryggingarsjóðirnir leysa til sín hluta af
henni. Uppgjörsaðferðirnar leiða til gjörólíkrar
niðurstöðu og hef ég áætlað að þarna sé um að
ræða hagsmuni upp á á bilinu 100 til 250 millj-
arða íslenskra króna, hvorki meira né minna.
Það ræðst þó eðli máls samkvæmt af verðmæti
eigna Landsbankans, sem skilanefnd bankans
fer nú með forræði yfir.
Ég hef haldið því fram að það ráðist af rétt-
arsambandinu milli eigenda hverrar innstæðu
hvað hver og einn eigi að fá greitt, þegar þannig
stendur á að tryggingarsjóður hefur leyst til sín
kröfuna að hluta. Ég tel einsýnt að þegar þann-
ig stendur á, að tiltekinn tryggingarsjóður hef-
ur skyldu til að greiða fyrstur upp í hverja inn-
stæðu, þá eigi hann líka að fá fyrstur greiðslu
upp í kröfuna þegar þrotabú Landsbankans
verður gert upp. Þessa niðurstöðu leiði ég af
meginreglum kröfuréttar um inn-
lausn kröfu (e. subrogation) og um
endurkröfurétt. Um þetta efni segir
í riti Þorgeirs Örlygssonar, þáver-
andi lagaprófessors, „Kaflar úr
kröfurétti II“: „Ef framsal er án
nokkurra takmarkana, verður al-
mennt að leggja til grundvallar, að
framsalshafi öðlist öll þau réttindi,
sem framseljandi átti, þ.m.t. viðbót-
arréttindi eins og veð og ábyrgð, ef
á annað borð er um framseljanleg
réttindi að ræða.“ Í 10. gr. laga um
innstæðutryggingar og trygg-
ingakerfi fyrir fjárfesta er ákvæði
sem lýtur að þessu. Orðrétt segir:
Komi til greiðslu úr sjóðnum yfirtekur hann
kröfu kröfuhafa á hendur hlutaðeigandi aðild-
arfyrirtæki eða þrotabúi. Krafa sjóðsins nýtur
rétthæðar í samræmi við 1. mgr. 112. gr. laga
um gjaldþrotaskipti o.fl. við gjaldþrotaskipti, en
ella er hún aðfararhæf án undangengins dóms
eða sáttar.
Þessi lagaregla er í samræmi við meginregl-
una, sem Þorgeir hefur lýst. Greiði íslenski
tryggingarsjóðurinn innstæðueiganda 20.887
evrur upp í kröfu hans á hendur Landsbank-
anum, þá yfirtekur sjóðurinn samsvarandi
kröfurétt hans á hendur bankanum, þ.e. réttinn
til úthlutunar upp í kröfuna allt frá 1 upp í
20.887 evrur, svo langt sem fjármunir bús
Landsbankans hrökkva til er þar að kemur. Það
er alvarleg hugsanavilla, sem birtist í fyrirliggj-
andi drögum að Icesave-samningunum svo-
nefndu, að við framsal til tryggingarsjóðsins
verði til tvær hliðsettar kröfur, sem úthluta
skuli upp í að jafnri tiltölu.
Máli mínu til stuðnings hef ég einnig bent á
orðalag Evróputilskipunarinnar, sem áðurnefnd
lög eru byggð á. Þar segir í 11. gr. að trygging-
arsjóður skuli, með bótagreiðslu til innstæðu-
eiganda, eiga rétt til að leysa til sín kröfu inn-
stæðueigandans að því marki sem hann hefur
greitt kröfuna.
Lítum aðeins á það hvernig þetta er gert í
nokkrum nágrannalöndum.
Reglur um danska tryggingarsjóðinn
Í Danmörku gilda lög nr. 1009/2007 um
tryggingarsjóð fyrir innstæðueigendur og fjár-
festa. Í 17. gr. þeirra laga er ákvæði þess efnis
að sjóðurinn fái réttarstöðu innstæðueigandans
að því marki sem hann leysir hana til sín. Í
danska lagasafninu (Karnovs lovsamling, bls.
6.531) segir efnislega um þessa reglu (í laus-
legri þýðingu minni):
Í lögfræðilegu tilliti verður réttarstaða sjóðs-
ins hin sama og ábyrgðarmanns fyrir tilteknum
hluta af kröfu viðskiptamanns [lánastofn-
unarinnar]. Við innlausn eignast sjóðurinn
kröfu um fulla endurgreiðslu, enda er litið svo á
að krafa sjóðsins hafi stofnast á sama tíma og
krafa innstæðueigandans.
Ljóst er að hér líta Danir svo á að inn-
stæðukrafan haldi áfram að vera ein krafa þótt
sjóðurinn leysi til sín hluta hennar á grundvelli
lagaskyldu. Sjóðurinn hefur stöðu ábyrgð-
armanns, sem á rétt á fullri endurgreiðslu á því
sem hann hefur lagt út ef eignir skuldarans
hrökkva til.
Írsk löggjöf
Á vefsíðu samtaka sem mér sýnist gegna
svipuðu hlutverki og Alþýðusamband Íslands
er að finna rækilega útlistun á þarlendum
reglum um sjóð sem hefur sama hlutverk og
Ábyrgðasjóður launa hér á landi. Tilskipun
Evrópusambandsins er grundvöllur reglu-
verksins þar, rétt eins og hér á landi. Vefsíðan
sem hér um ræðir er www.siptu.ie.
Í umfjöllun um réttarstöðu launþega sem
fær greiðslu úr ábyrgðasjóðnum er eftirfarandi
klausa:
Are The Employees’ Rights Transferred To
The Minister After Payment?
Yes. The rights and remedies of employees
who are paid from the Social Insurance Fund
under these Acts, transfer to the Minister. In
the final winding-up proceedings in liquida-
tions, receiverships, bankruptcies, etc., the
Minister becomes a preferential creditor aga-
inst the assets of the employer in respect of the
amount paid. A claim by the Minister ranks as
priority over any other preferential claim of the
employees concerned.
Ég tel að þessar reglur leiði til nákvæmlega
sömu niðurstöðu og ég hef haldið fram varðandi
Icesave-samningana, þ.e. að íslenski trygging-
arsjóðurinn, sem fyrstur á að greiða 20.887 evr-
ur upp í hverja innstæðu, eigi á sama hátt for-
gang að því að fá þá upphæð upp í sinn hluta
hverrar kröfu við uppgjör Landsbankans.
Reglur breska tryggingarsjóðsins
Ég fór inn á heimasíðu breska innstæðu-
tryggingarsjóðsins til að kanna, hvort þar
mætti fræðast um lagaframkvæmdina í Bret-
landi. Þar er tengill inn á sérstakan bækling um
það, hvernig innstæðueigendur skuli bera sig
að við að lýsa kröfum til sjóðsins og hvernig
sjóðurinn meðhöndlar þær. Vefsíðan er
www.fscs.org.uk. Ég hvet alla sem vilja kynna
sér þetta mál til fulls til að skoða það sem þarna
kemur fram, en þar á meðal eru eftirfarandi
leiðbeiningar:
„Compensation payments.
When we have looked at your claim we will
write and tell you if you are entitled to comp-
ensation and, if so, how much we can pay.
There are limits to the amounts we can pay. To
receive compensation you will first need to sign
an ‘assignment of rights’. This is usually done
when you complete your application form, and
gives us the right to try to recover from the in-
solvent firm (and third parties) compensation
paid by the Scheme. We will also try to recover
any losses you have incurred that were not
covered by our scheme, and, if we do, will pass
them on to you.“
Hér þarf ekki frekar vitnanna við: Sjóðurinn
greiðir innstæðueigandanum ekki út nema því
aðeins að hann framselji sjóðnum alla sína
kröfu, og sjóðurinn gerir síðan ráðstafanir til að
ná til baka því sem hægt er. Ef sjóðnum tekst
að fá meira upp í kröfuna en hann sjálfur hefur
greitt, þá fær innstæðueigandinn afganginn,
annars fær hann ekkert meira en það sem sjóð-
urinn hefur greitt honum. Þetta regluverk
Bretanna er að sjálfsögðu í fullu samræmi við
Evrópudírektívið sem þeir eru að herma upp á
íslenska ríkið.
Í frumvarpinu um ríkisábyrgð á Icesave-
lánunum sem liggur fyrir Alþingi segir m.a.:
„Íslenski tryggingarsjóðurinn fær framselda
kröfu breska tryggingarsjóðsins og hollenska
Seðlabankans í bú Landsbankans. Erlendu að-
ilarnir munu síðan sjálfir gera kröfu í búið
vegna þess sem umfram er og þeir hafa fjár-
magnað. Í samningnum er sérstakt ákvæði sem
áréttar að sjóðirnir muni njóta jafnræðis þegar
kemur að úthlutun úr búi Landsbankans, þ.e. fá
upp í kröfur sínar í jöfnum hlutföllum, en það er
í samræmi við þá túlkun á gjaldþrotalögunum
sem almennt hefur verið uppi (leturbreyt.
RHH).“
Ég tel að dæmin sem ég hef rakið hér að
framan sýni ótvírætt að þessi fullyrðing er
beinlínis röng. Þess vegna þarf að stöðva fram-
gang málsins á Alþingi og knýja á um breyt-
ingar á lánasamningunum.
Eftir Ragnar Halldór Hall » Það er alvarleg hugsana-
villa … að við framsal til
tryggingarsjóðsins verði til tvær
hliðsettar kröfur, sem úthluta
skuli upp í að jafnri tiltölu.
Ragnar Halldór Hall
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Réttarreglur hér og erlendis – Álita-
mál sem tengjast Icesave-samningum