Morgunblaðið - 30.07.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það kemurekki áóvart að
ríkisstjórnar-
flokkarnir séu á
öndverðum meiði í
varnarmálum – var raunar
fyrirséð. Fulltrúar vinstri
grænna, þeir Árni Þór Sig-
urðsson formaður utanríkis-
málanefndar Alþingis og
Steingrímur J. Sigfússon
fjármálaráðherra hafa kveðið
upp úr um að leggja eigi
Varnarmálastofnun niður og
hætta loftrýmisgæzlu á veg-
um Atlantshafsbandalagsins
(NATO) hér við land.
Össur Skarphéðinsson
utanríkisráðherra, sem hefur
varnarmálin á sinni könnu,
kannast ekki við að neinar
ákvarðanir hafi verið teknar
um slíkt, en bendir í samtali
við Morgunblaðið í gær á hug-
myndir Thorvalds Stolten-
berg, fyrrverandi utanrík-
isráðherra Noregs, um að
Norðurlönd annist loftrýmis-
gæzlu við Ísland og það verði
liður í auknu samstarfi Norð-
urlandanna í varnarmálum.
Ekkert hefur breytzt í hinu
alþjóðlega umhverfi Íslands,
sem gerir loftrýmisgæzluna
óþarfa. Öll ríki NATO telja
slíkt eftirlit með lofthelgi
sinni nauðsynlegt, jafnvel
þótt þau telji enga beina
hernaðarógn steðja að sér.
Það hefur ekki breytzt að
óvissan um þróun mála á
Norður-Atlantshafi hefur
vaxið. Rússar hafa í auknum
mæli sýnt vald sitt, meðal
annars með flugi sprengju-
flugvéla inn á íslenzka loft-
varnasvæðið og með því að
stórauka umferð kafbáta
sinna um Norður-Atlantshaf.
Reglubundið eftirlit á Norð-
ur-Atlantshafinu þjónar með-
al annars þeim tilgangi að
gefa Rússum ekki til kynna að
þar hafi NATO skilið eftir
einhvers konar öryggis-
tómarúm, sem þeim sé frjálst
að fylla.
Talsmenn vinstri grænna
bera nú fyrir sig stöðuna í
ríkisfjármálum og telja ekki
verjandi að eyða peningum í
„hernaðarbrölt“ við núver-
andi aðstæður. Á það ber hins
vegar að líta, að bandalagsríki
Íslands bera langstærstan
hluta kostnaðar við loftrým-
isgæzluna og hafa raunar tek-
ið á sig stærri hluta eftir að
Ísland lenti í efnahagsþreng-
ingum. Hlutur Íslands í
kostnaðinum er hverfandi,
bæði miðað við kostnað við ör-
yggismál í landinu almennt,
sem talinn er um 20 millj-
arðar, og í samhengi við þær
fjárhæðir, sem bandalagsríki
okkar í NATO verja til eigin
varna og sameig-
inlegra varna
bandalagsríkj-
anna.
Hafa þarf í huga
að landvarnir eru
ein af grundvallarskyldum
ríkisvaldsins, auk reksturs
löggæzlu og dómstóla. Það
ríki er aumt, sem treystir sér
ekki til að verja krónu til eigin
varna. Ef hægt er að finna
leiðir til að lækka kostnað enn
frekar án þess að draga úr
þeim lágmarksvörnum, sem
íslenzk stjórnvöld hafa til
þessa talið nauðsynlegar, er
hins vegar sjálfsagt að skoða
það.
Mikilvægt er að rugla ekki
saman tilvist Varnarmála-
stofnunar og loftrýmis-
gæzlunni. Þótt loftrýmis-
gæzlunni sé haldið áfram
kemur vel til greina að leggja
Varnarmálastofnun niður eða
sameina öðrum stofnunum, ef
það verður til þess að draga
úr tvíverknaði og lækka
kostnað. Verkefnið færist þá
annað, til dæmis mætti ætla
að Landhelgisgæzlan gæti
sinnt því að þjónusta erlendar
flugsveitir, sem hingað koma.
Hins vegar blasir við að
eftir að við hættum að fela
öðru ríki umsjón með vörnum
Íslands, verðum við að hafa
einhvern viðbúnað í landinu
til að halda utan um verkefni,
sem tengjast vörnum lands-
ins, þar á meðal samstarfið
við önnur ríki Atlantshafs-
bandalagsins.
Það getur auðvitað komið
til greina, sem Össur Skarp-
héðinsson nefnir, að Norð-
urlöndin taki að sér loftrým-
isgæzlu við Ísland. En ef
röksemdin gegn gæzlunni er
kostnaðurinn, er vandséð
hverju það breytir. Ísland
hlýtur þá áfram að þurfa að
kosta einhverju til, eins og
Bjarni Benediktsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, bend-
ir á í Morgunblaðinu í gær.
Afstaða vinstri grænna í
þessu máli hefur alltaf legið
fyrir. Þeir, eins og flokkarnir
sem voru forverar VG, hafa
alla tíð talið að allar land-
varnir væru ónauðsynlegar,
sömuleiðis samstarf við önnur
vestræn ríki um öryggis- og
varnarmál. Samfylkingin hef-
ur hins vegar, a.m.k. í orði
kveðnu, viljað standa vörð um
landvarnir og aðild Íslands að
Atlantshafsbandalaginu.
Þess vegna má ítreka
spurningu, sem sett var fram
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins 1. febrúar síðastlið-
inn: Ætlar Samfylkingin að
standa í ístaðinu í varnar-
málum eða ætlar hún enn eina
ferðina að fara á taugum?
Ekkert hefur breytzt
sem gerir loftrýmis-
gæzlu óþarfa}
Varnarmál upp í loft?
En – gáfum gædda þjóð!
Gleymdu ei, hver svefni þeim þig svæfði,
sérhvert lífsmark Íslands deyddi og kæfði,
hungurs ár þín,
tjón þitt, tár þín
tíndi í maura sjóð.
Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir.
Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.
Engu að gleyma
í Höfn né heima. –
Heil, mín ættarslóð.
Ý
msir hafa að undanförnu staðhæft
að Einar Benediktsson skáld hafi
verið fyrsti útrásarvíkingurinn.
Mér hefur jafnan þótt ómaklega
vegið að Einari að flokka hann, varnarlausan,
í þennan umdeilda félagsskap manna. Vissulega stundaði
hann um tíma viðskipti sem minntu um sumt á þau sem
tíðkuðust í pappírs- og pizzuhagkerfinu hér á landi síðustu
ár, en hann skuldsetti aftur á móti aldrei íslensku þjóðina.
Fyrst og fremst var hann ábyggilega fremsti skáldjöfur
Íslendinga og einn mesti andi sem fæðst hefur í sögu
þessa lands.
Einar elskaði land sitt, málið og menninguna og hvatti
fólk til hæstu hæða í verkum sínum á borð við Íslandsljóð
(reistu í verki viljans merki ...). Þá var dýpsta þrá hans að
koma Íslandi í fremstu röð í samfélagi þjóða. Slíkar
dyggðir einkenna ekki hina svonefndu útrásarvíkinga –
öllu heldur virðast þeir hneigjast til hins gagn-
stæða. Þeir virðast engu skeyta um það afrek
sitt að hafa tekist að skuldsetja sitt eigið föður-
land upp í hársrætur um ókomna framtíð og ég
á enn eftir að lesa kvæði eftir einhvern þeirra
sem jafnast á við Grettisbæli Einars. (Ég vona
þó innilega að þegar að því kemur að einn úr
röðum útrásarvíkinga yrkir loks slíkt stórvirki
láti hann ekki afraksturinn daga uppi ofan í
skúffu.) Einar virðist að vísu hafa deilt þeirri
skoðun með útrásarvíkingum að mikilvægt
væri að hafa þjóna ávallt til reiðu og skrýða þá
jafnvel einkennisbúningum.
Amma mín heitin dýrkaði skáldskap Einars
Benediktssonar. Á hinn bóginn er ég viss um
að hún hefði ekkert álit haft á útrásarvíkingum
og verkum þeirra og hefði aldrei látið sér detta
í hug að nefna hans nafn í sömu andrá og þeirra.
Nú þegar nýtt Ísland er í fæðingu vona ég innilega að
það þróist í þá átt að verða örlítið rómantískara og inn-
taksmeira en það Ísland sem ég þekki – Ísland með ókeyp-
is handklæðum, hressum útvarpsmönnum og léttum latté
með kókos til að taka með. Ég vona að Íslendingar öðlist
að nýju áhuga á sönnum kveðskap, eignist stórskáld og
leggi áherslu á að rækta anda sinn og þroska fremur en
hin áþreifanlegu gæði. Mótlæti mannvitið skapar. Og ég
vona að Íslendingar eignist fleiri stórmenni á borð við Ein-
ar Benediktsson en útrásarvíkingarnir hverfi hratt í sögu-
flórinn þar sem þeir og málpípur þeirra eiga heima.
haa@mbl.is
Halldór Armand
Ásgeirsson
Pistill
Skáldið og víkingarnir
Atkvæðavægi átalið
af eftirlitsnefnd ÖSE
FRÉTTASKÝRING
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Þ
rátt fyrir að framkvæmd
síðustu alþingiskosninga
hafi einkennst af
gagnsæi og trausti al-
mennings til vinnu-
bragða kosningayfirvalda má ýmis-
legt betur fara, að því er fram kemur
í nýrri skýrslu Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu, ÖSE.
Skýrsla stofnunarinnar, Iceland:
Early Parliamentary Elections, sem
er aðgengileg á vefnum, telur bæði
upp það sem þykir með ágætum og
svo hitt sem þurfi athugunar við.
Fundið er að misræmi í vægi at-
kvæða, einkum á milli Norðvestur- og
Suðvesturkjördæmis, sem veki
spurningar um jafnræði kjósenda.
Vísað er til tilmæla Feneyjanefndar
Evrópuráðsins um að misræmi í at-
kvæðavægi skuli ekki vera umfram
10% – og alls ekki yfir 15% – nema í
sérstökum tilvikum, svo sem til varn-
ar afmörkuðum minnihlutahópum.
Í kosningunum í maí hafi hins veg-
ar verið samanlagt um 50% fleiri
skráðir kjósendur á bak við hvert
þingsæti í Reykjavíkurkjör-
dæmunum tveimur og í Suðvestur-
kjördæmi en í hinum kjördæmunum
þremur. Munurinn á milli Suðvestur-
og Norðvesturkjördæmis hafi verið
hvað mestur, eða um 100%.
Tryggir fjölda valkosta
Umgjörðin um skráningu flokka og
frambjóðenda er sögð tryggja fjöl-
breytt úrval valkosta, þar með talið
tveggja framboða sem buðu fram
með litlum fyrirvara (þ.e. Lýðræð-
ishreyfingin og Borgarahreyfingin).
Fjölmiðlum, hvort sem þeir eru op-
inberir eða í einkaeigu, er lýst sem
frjálsum. Hins vegar megi styrkja
ýmislegt í regluverkinu um umfjöllun
opinberra miðla, svo sem í tengslum
við 10 mínútna ókeypis útsendingar-
tíma Ríkissjónvarpsins til handa
framboðum fyrir kosningar.
Fyrir kosningarnar í maí hafi fjög-
ur af framboðunum sjö hafnað boð-
inu, enda ekki talið það borga sig.
RÚV hafi svo fallið frá boðinu
þvert á vilja forystumanna Lýðræð-
ishreyfingarinnar og Borgara-
hreyfingarinnar, sem hafi álitið þá
ákvörðun skerða svigrúm þeirra til að
koma áherslum sínum á framfæri.
Með þetta í huga reifa eftirlits-
menn ÖSE möguleikann á að útdeil-
ing ofangreinds útsendingartíma
verði tekin fyrir í lagasetningu.
Jafnframt er lagt til að útvarps-
réttarnefnd fái aukið svigrúm til
eftirlits með kosningaumfjöllun og
heimild til að smíða reglur um hvern-
ig staðið skuli að henni.
Áhyggjur af samþjöppun
Þeir víkja jafnframt að áhyggjum
af samþjöppun eignarhalds á fjöl-
miðlamarkaði. Í ljósi fámennis og
smæðar auglýsingamarkaðarins sé
þeim mun brýnna að fjölmiðar í eigu
fjölmiðlasamsteypa stuðli að ólíkum
sjónarmiðum í dagskránni.
Því gæti lagasetning sem takmarki
eignarhald komið til greina á ný.
Kosningayfirvöld eru sögð hafa
staðið sig vel en að tilefni sé til að
styrkja hlutverk landskjörstjórnar.
Þá sé tímabært að endurskoða fyrir-
komulag um utankjörstaðaatkvæði
og gefa landskjörstjórn aukið vald yf-
ir yfirkjörstjórn til að tryggja aukna
samhæfingu á öllum stigum.
Einnig skorti samhæft og miðlægt
tölvukerfi fyrir skrásetningu úrslita.
Fjallað er um umgjörð og fram-
kvæmd alþingiskosninganna í maí
í skýrslu Öryggis- og samvinnu-
stofnunar Evrópu (ÖSE). Vikið er
að misræmi í atkvæðavægi og
stöðu á fjölmiðlamarkaði.
Morgunblaðið/Kristinn
Með einföldu sniði Tíu sérfræðingar frá jafnmörgum aðildarríkjum ÖSE
komu að skýrslugerðinni. Tekið er fram að kosningabaráttan var ódýr.
ÝMIS önnur atriði koma fram í
skýrslu eftirlitsmanna ÖSE.
Æskilegt er talið að heimild fyrir
aðgangi hlutlausra eftirlitsaðila, al-
þjóðlegra og innlendra, að kosn-
ingaferlinu sé sérstaklega tekin fyrir
í lögum í samræmi við 8. málsgrein
Kaupmannahafnarskjalsins, svo heiti
þess sé þýtt beint á íslensku.
Staldrað er við ólíkar skoðanir full-
trúa íslensku flokkanna á því hvað
þakið eigi að vera í fjárframlögum til
flokkanna. Þessir sömu fulltrúar,
jafnt sem frambjóðendur og tals-
menn óháðra stofnana sem rætt var
við hafi hins vegar lýst yfir stuðningi
við að þróa lagasetninguna frekar.
Vitnað er til kvörtunar Lýðræðis-
hreyfingarinnar til landskjörstjórnar
vegna athugasemda kjörstjórnar í
Reykjavíkurkjördæmunum við fram-
boðsgögn flokksins. Ástæða sé til að
fara yfir lög sem varða skráningu
frambjóðenda, ásamt því sem koma
þurfi á stöðluðum vinnubrögðum og
leiðbeiningum í öllum kjördæmum.
TILGREINI
HEIMILD
››