Morgunblaðið - 30.07.2009, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 2009
Kristinn
Ólykt Hvort Evrópumálaráðherra Frakklands, Pierre Lellouche, er að hugsa um Icesave-málið skal ósagt látið, en hitt er víst að margir eru þeirrar skoð-
unar að það sé skítalykt af málinu. Spurningin er hins vegar hvort hið pólitíska nef Össurar Skarphéðinssonar utanríkisráðherra er eitthvað farið að dofna
eða hvort hann er bara búinn að venjast lyktinni. Sveinn Björnsson, fyrrverandi forseti, vakir yfir leiðtogum þjóðanna í hátíðarskrúða ríkisstjórans.
AFTUR og aftur
kemur á óvart að ís-
lensk stjórnvöld skuli
ekki notfæra sér
þjónustu almanna-
tengla erlendis til að
hafa áhrif á stöðu
landsins. Fullyrða
má að öflug opinber
umræða í Bretlandi
og Hollandi um sjón-
armið Íslendinga
vegna Icesave hefði getað haft já-
kvæð áhrif.
Hér heima eru allir sammála um
hversu grimmilegir Icesave-
samningarnir eru. Þeir eru sagðir
þungbærari en hæstu skaðabætur
sem sigraðar þjóðir hafa mátt þola að
loknu stríði.
Ef íslensk stjórnvöld hefðu mark-
visst upplýst breskan og hollenskan
almenning um það sem við Íslend-
ingar vitum, þá er ljóst að hinar er-
lendu samninganefndir hefðu fengið
skýr pólitísk skilaboð um að ganga
ekki of langt. Með góðri PR-aðstoð
hefðum við getað vakið ákveðna sam-
úð með málstað okkar. Bresk og hol-
lensk stjórnvöld hefðu gætt sín á að
ganga ekki á skítugum skónum yfir
„stríðshrjáða“ þjóð.
Máttur almenningsálitsins er mik-
ill í breskum stjórnmálum, enda fjöl-
miðlar þar grimmir og pólitískar lín-
ur skýrar. Fyrir svona 300 milljónir
króna hefðum við getað keypt þjón-
ustu PR-fyrirtækja til að móta al-
menningsálitið í Bret-
landi og undirbúa
jarðveginn fyrir íslensku
Icesave-sendinefndina.
En við virðumst alltaf
vera að spara á vitlaus-
um stöðum og fyrir vikið
sitjum við uppi með nið-
urstöðu sem er að sundra
þjóðinni og jafnvel koma
í veg fyrir endurreisn at-
vinnulífsins. Við glöt-
uðum þessu tækifæri.
Íslensk stjórnvöld
hafa frá hruninu vitað allt um mik-
ilvægi þess að styðjast við almanna-
tengsl erlendis. Þau hafa hins vegar
kosið að spara sér þau útgjöld – svo
og ýmis önnur útgjöld við verðmæta-
ráðgjöf erlendra sérfræðinga. Það er
meira að segja búið að skera niður
opinbert markaðsstarf fyrir ferða-
þjónustuna, á sama tíma og vonast
er eftir fleiri ferðamönnum til að
skapa gjaldeyristekjur.
Hér áður fyrr, áður en orðið millj-
arður komst inn í málið, var talað um
að spara eyrinn og kasta krónunni.
Eftir Ólaf
Hauksson
Ólafur Hauksson
»Með góðri aðstoð
í almannatengslum
erlendis hefðum við
getað vakið ákveðna
samúð með málstað
okkar vegna Icesave.
Höfundur starfar við almannatengsl.
Þjóð hinna glötuðu
PR-tækifæra
ÞAÐ ERU grund-
vallarmannréttindi að
eiga ríkisfang. Þó geta
einstaklingar ekki val-
ið sér ríkisfang að eig-
in geðþótta; ríki eru
ekki skipulögð með
sama hætti og Rótarý
eða Lions eða Kiwanis
eða Amnesty Int-
ernational. Við bestu
aðstæður tekur það
einstakling áratugi frekar en ár að
fá nýtt ríkisfang.
Ríkið hefur einkarétt á löglegri
beitingu valds innan landamæra
sinna. Ekki þarf að rekja hvernig
sá einkaréttur er notaður í
einræðisríkjum til að þagga niður í
þegnum sem ekki líkar stefnu-
mörkun einræðisherranna.
Handhafar ríkisvalds í lýðræð-
isríki hafa einnig einkarétt á vald-
beitingu. En það er viðfangsefni
þegnanna að nota lýðréttindi sín til
að koma í veg fyrir að ráðamenn
noti þann einkarétt til óhæfuverka.
Fáir þegna lýðræðisríkja skipta um
ríkisfang til að mótmæla fram-
göngu eigin ráðamanna, enda ligg-
ur beinna við í lýðræðisríki að
skipta út stjórnmálamönnum og
þar með handhöfum ríkisvalds.
Tilefni þessarar upprifjunar á
gagnkvæmum tengslum lýðs og
ráðamanna er umræða um Icesave-
skuldbindingar íslenska innlána-
tryggingarsjóðsins. Sagt er að þar
sem íslenska ríkinu
hafi ekki verið stjórn-
að af skynsemi á upp-
gangstíma hinna
einkavæddu rík-
isbanka þá beri þegn-
arnir ekki ábyrgð á
gjörðum eða andvara-
leysi kjörinna stjórn-
valda og embættis-
manna sem störfuðu í
umboði þeirra.
Hugmyndin virðist
þessi: Í stað þess að
refsa óhæfum stjórn-
völdum í kosningum geti þegnarnir
neitað að taka ábyrgð á gjörðum
þeirra. Þannig gætu íslenskir þegn-
ar neitað að bera ábyrgð á styrjald-
aryfirlýsingu ráðherranna Davíðs
og Halldórs eða harðræði í garð
unglinga á Breiðavík. Látum liggja
á milli hluta að óljóst er hver beri
þá fjárhagslega og siðferðislega
ábyrgð á ákvörðunum og framferði
stjórnvalda. Það gæti eftir atvikum
verið hinn óhæfi stjórnmálamaður
en þó líklega frekar þolandi harð-
ræðis og sinnu- eða andvaraleysis.
Mér sýnist að þessi leið, að þegn-
arnir geti neitað að bera ábyrgð á
gjörðum óhæfra stjórnvalda, sé
ófær. Hún er ófær vegna þess að
hún vegur að rótum lýðræðisins.
Hún vegur að rótum lýðræðisins
vegna þess að ef þegnar lýðræð-
isríkis geta sagt sig frá ábyrgð á
óhæfuverkum stjórnvalda þá er
ekki lengur nein siðferðisleg eða
fjárhagsleg nauðsyn fyrir þegnana
að fylgjast með og veita
stjórnmálastéttinni aðhald. Og þeg-
ar almenningur hættir að gagnrýna
stjórnmálamenn fjölgar óhjá-
kvæmilega þeim axarsköftum sem
þeir gera.
Íslendingar geta ekki vikið sér
undan þeirri staðreynd að í umboði
þeirra einka(vina)væddu íslenskir
stjórnmálamenn íslenska rík-
isbanka sem síðar hófu stórfellda
söfnun innlána undir „vökulu“ auga
íslenskra eftirlitsstofnana, nema
með því að sannfæra umheiminn
um að hér hafi ríkt einræði eða fá-
ræði og ekki lýðræði meðan á
einkavæðingu og innlánasöfnun er-
lendis stóð. Eftirlitsstofnanirnar
störfuðu í umboði og undir „vök-
ulu“ eftirliti íslenskra stjórnmála-
manna. Íslendingar hafa nú, því
miður, lært þá lexíu að andvara-
leysi stjórnmálamanna og eftirlits-
stofnana getur verið afar dýrkeypt.
Sá kostnaður hverfur ekki við það
að stinga höfðinu í sandinn eða
syngja ættjarðarlög.
Eftir Þórólf
Matthíasson »Ef við föllumst ekki
á að Íslandi hafi
verið stjórnað af einráðri
klíku verðum við að
gangast við axarsköftum
kjörinna fulltrúa og
greiða kostnaðinn.
Þórólfur Matthíasson
Höfundur er prófessor í hagfræði
við hagfræðideild Háskóla Íslands.
Þegnarnir, stjórnvöld og
Icesave-samkomulagið
Forsendur:
1. Landsbankinn gat ekki
greitt viðskiptavinum inn-
stæður þeirra í október 2008.
Við þær aðstæður hefur Ísland
ábyrgst að greiða innstæður
allt að tiltekinni fjárhæð. Gjald-
dagi ábyrgðarinnar samkvæmt
lögum og reglugerð er í júlí
2009 eða síðar.
2. Bretar og Hollendingar
ákváðu að greiða breskum og
hollenskum innstæðueigendum
út innstæðurnar í Landsbank-
anum í október 2008. Sam-
komulag hefur tekist milli Ís-
lands, Bretlands og Hollands
um að Bretar og Hollendingar
láni Íslandi fjárhæð sem svarar
til þess hluta innstæðnanna
sem Ísland ber ábyrgð á.
Spurning:
Frá hvaða tíma eiga Íslend-
ingar að greiða vexti af pening-
unum sem erlendu þjóðirnar
lána Íslandi?
Svar okkar:
Frá gjalddaga ábyrgð-
arinnar.
Samkvæmt Icesave-
lánssamningunum greiðir Ís-
land vexti af lánsfjárhæðinni
frá 1. janúar 2009 þótt greiðslu-
skylda stofnist ekki fyrr en við
gjalddaga ábyrgðarinnar, þ.e. í
fyrsta lagi 25. júlí 2009. Vextir
tímabilsins eru um 23 millj-
arðar króna. Af hverju á ís-
lenska þjóðin að greiða vexti
áður en ábyrgð íslenska inn-
stæðutryggingasjóðsins fellur í
gjalddaga? Stjórnvöld , sem
standa frammi fyrir því að auka
álögur og skera niður útgjöld
til brýnna þjóðfélagsmála,
þurfa að skýra fyrir þjóðinni
hvernig þau hafa efni á auka-
greiðslu, til vinaþjóða okkar.
Helga Jónsdóttir
Helgi H. Jónsson
Vextir –
af hverju?
Höfundar eru hjón í Fjarðabyggð.