Morgunblaðið - 14.08.2009, Blaðsíða 17

Fréttir 17ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. ÁGÚST 2009
HEILBRIGÐISYFIRVÖLD í Hol-
landi hafa gripið til óvenjulegs vopns
í baráttunni gegn útbreiðslu svína-
flensunnar –
tölvuleiks sem
sérfræðingar við
Erasmus-
lækninga-
miðstöðina í Rott-
erdam hönnuðu.
Leikurinn
nefnist „Flensan
mikla“ og snýst
um hættuna sem
mannkyninu staf-
ar af nýrri flensu-
veiru og hraðri útbreiðslu hennar.
„Leikurinn byggist á þörfinni á
því að auka skilning almennings á
hættunni sem stafar af heimsfar-
aldri og tiltækum úrræðum til að
hefta hann,“ sagði einn sérfræðing-
anna, veirufræðingurinn Albert Os-
terhaus.
Þurfa að vera hagsýnir
Leikurinn fer fram á netinu og
þátttakendurnir fá það verkefni að
hefta útbreiðslu óþekktrar flensu-
veiru. Þeir hafa ýmis úrræði í bar-
áttunni við faraldurinn, meðal ann-
ars viðvörunarkerfi, sóttvarna-
grímur og flensulyf, og þeir geta
t.a.m. stuðlað að auknum rann-
sóknum og bættri heilsugæslu. Þeir
geta einnig lokað skólum og flug-
völlum, stöðvað starfsemi fyrirtækja
og sett hópa fólks í sóttkví.
Þátttakendurnir þurfa þó að vera
hagsýnir þar sem aðgerðirnar mega
ekki kosta meira en sem svarar 400
milljörðum króna.
Tölvuleik-
ur gegn
flensunni
Albert Osterhaus
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
OFBELDISGLÆPUM hefur stórfækkað í
mörgum bandarískum borgum, m.a. í New
York, Los Angeles og höfuðborginni Was-
hington. Morðum hefur fækkað verulega í
þessum þremur borgum og ef svo fer fram sem
horfir verða þau færri í ár en nokkru sinni fyrr
í að minnsta kosti fjóra áratugi.
Í Washington hefur morðum fækkað um
22% það sem af er árinu og útlit er fyrir að þau
verði færri í ár en nokkru sinni fyrr frá 1964.
Þetta eru mikil umskipti því ofbeld-
isglæpum fjölgaði mjög í Washington á síðustu
áratugum, m.a. vegna tilkomu krakksins og
fjölgunar glæpagengja. Borgin var kölluð
„morðhöfuðborg“ Bandaríkjanna og alls voru
brotafræðingi og prófessor í New York. Af-
brotafræðinga greinir á um ástæður þessarar
þróunar í borgunum en þeir eru sammála um
að hún sýni að glæpum fjölgi ekki alltaf á
krepputímum eins og margir halda. Afbrota-
fræðingar benda einnig á að glæpatíðnin var
tiltölulega lág í Bandaríkjunum í heimskrepp-
unni á fjórða áratug aldarinnar sem leið.
Bandarísk lögregluyfirvöld rekja fækkun
glæpanna m.a. til betri löggæslu í borgunum.
„Allir vilja lúskra á okkur þegar glæpum fjölg-
ar þannig að við eignum okkur heiðurinn þeg-
ar þeim fækkar,“ hafði The Washington Post
eftir Cathy L. Lanier, lögreglustjóra í Wash-
ington.
Lögregluyfirvöldin rekja þróunina meðal
annars til aukinnar hverfa- og grennd-
arlöggæslu og tækniframfara.
skráð 479 morð þar á árinu 1991. Það sem af
árinu hafa verið framin 84 morð í borginni.
Í New York hefur morðum fækkað um 8,8%
á síðustu tveimur árum og 77,2% frá árinu
1993. Í Los Angeles hefur morðum fækkað um
20,8% á síðustu tveimur árum, að því er fram
kemur á fréttavef BBC.
Auk fyrrnefndra borga hefur ofbeld-
isglæpum – m.a. morðum, nauðgunum, ránum
og alvarlegum árásum – fækkað verulega í
Chicago, Boston, San Francisco, Las Vegas og
Minneapolis.
Fjölgar ekki í kreppunni
Þessi þróun hefur komið mörgum banda-
rískum afbrotafræðingum á óvart. „Sérfræð-
ingar sáu þetta alls ekki fyrir,“ hafði The
Washington Post eftir Andrew Karmen, af-
Morðum hefur stórfækkað
í bandarískum borgum
Þróunin meðal annars rakin til bættrar löggæslu og tækniframfara
Á varðbergi Vopnaður lögreglumaður í Wash-
ington. Morðum hefur fækkað þar um 22% í ár.
París. AFP. | Fólk, sem hefur lifað af
hjartaáfall og borðar súkkulaði
tvisvar eða oftar á viku, er í þrisvar
sinnum minni hættu á að deyja af
völdum hjartasjúkdóma en þeir
sem aldrei borða súkkulaði, sam-
kvæmt nýrri rannsókn.
Ávinningurinn er ekki jafnmikill
þegar fólk borðar minna af súkku-
laði. Minna súkkulaðiát er þó betra
en ekkert, ef marka má rannsókn-
ina. Skýrt er frá niðurstöðunum í
septemberhefti tímaritsins Journal
of International Medecine.
Áður höfðu rannsóknir leitt í ljós
að súkkulaðiát minnkar líkurnar á
því að aldrað fólk, sem aldrei hefur
fengið hjartaáfall, deyi af völdum
hjartasjúkdóma.
Gott fyrir
hjartað
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
HLUTI vatnsins í indversku grunn-
vatnsbólunum er jafnvel þúsunda
milljóna ára gamalt. Hinn hlutinn er
nýlegri uppsöfnun grunnvatns með
vatnshringrásinni, þar sem úrkoman
og yfirborðsvatnið seytla til jarðar.
Sumir droparnir sem bændur nota
við áveitur í norðvesturhluta landsins
eru mikli eldri en mannkynið.
Sá fjársjóður ferskvatns sem nátt-
úran hefur eftirlátið Indverjum er nú
að hverfa. Grunnvatnsstaðan á Norð-
ur-Indlandi lækkar með ógnvekjandi
hraða. Aðeins á síðustu þremur árum
hefur hún lækkað um metra. Það er
gífurlegt magn á jafnstóru svæði.
Ef litið er til áranna 2002 til 2008
var gengið á grunnvatnið um sem
svarar 109 rúmkílómetrum vatns.
Það er tvöfalt meira magn en hægt er
að geyma í stærsta vatnsforðabúri
landsins og þrefalt meira en í Mead-
vatni, stærsta manngerða vatns-
forðabúri Bandaríkjanna.
Grunnvatn gegnir lykilhlutverki:
Átta af hverjum tíu lítrum sem Ind-
verjar nota til heimilisnota koma
þaðan.
Stefnir í óefni
„Ef ekki verður gripið til aðgerða
til að tryggja sjálfbæra nýtingu
grunnvatnsins gæti það haft þær af-
leiðingar að landbúnaðar-
framleiðslan hryndi og við tæki mikill
skortur á drykkjarhæfu vatni,“ segir
Matt Rodell, vatnafræðingur hjá
NASA, í aðvörunarorðum eftir að
niðurstöður rannsókna bandarísku
tvíburahnattanna Grace lágu fyrir
(sjá ramma).
Grunnvatnsbólin sem hraðast er
gengið á eru í sambandsríkjunum
Punjab, Haryana og Rajasthan.
Samkvæmt greiningu NASA er
ásóknin meiri en sem nemur nátt-
úrulegri endurnýjun. Til að bæta
gráu ofan á svart var úrkoma yfir
meðallagi á rannsóknartímabilinu
sem þýðir að orsökin er ekki þurrkar.
Íbúafjöldinn er gríðarlegur; tæpar
56,5 milljónir í Rajasthan, 24,3 millj-
ónir í Punjab og 21 milljón í Haryana.
Samanlagt gera þetta rúmar 100
milljónir eða sem nemur gróft áætlað
íbúafjölda Þýskalands, Svíþjóðar,
Noregs, Danmerkur og Íslands.
Áætlað hefur verið að 70% fersk-
vatns í heiminum fari til landbúnaðar
og má auðveldlega draga úr vatns-
sóuninni með því að innleiða svo-
nefnda dropatækni við áveitur.
Innleiðing þeirrar tækni útheimtir
hins vegar fjárfestingarkostnað sem
óvíst er að fátækir indverskir bænd-
ur ráði við.
Indverjar eru því staddir í víta-
hring. Fólkinu fjölgar stöðugt. Ind-
verjar er nú um 1.170 milljónir og því
spáð að þeir fari fram úr Kínverjum,
sem nú telja 1.340 milljónir, síðar á
öldinni. Fleiri munnar kalla á meiri
landbúnað sem eykur þrýstinginn á
vatnsbólin. Á sama tíma er að byggj-
ast upp millistétt sem er að tileinka
sér neyslumynstur Vesturlanda. Það
leiðir aftur til meiri vatnsnotkunar.
Til að gera vandann enn flóknari
er ein orsök sóunarinnar sú að vatnið
er ekki verðlagt sem skyldi. Blaða-
maður New York Times gerði þetta
að umtalsefni í sumar en þar sagði að
ferskvatn væri 9,3 sinnum dýrara í
Miami en í Nýju-Delhí og allt að 13,4
sinnum dýrara í Boston en í ind-
versku höfuðborginni. Svo er vatn
víða mikið niðurgreitt eða jafnvel
ókeypis á Indlandi, sem er ekki til að
ýta undir ábyrga notkun.
Blaðið vitnar til skýrslu markaðs-
rannsóknarfyrirtækisins Grail Re-
search, sem sérhæfir sig í þróunar-
löndum, en þar er því spáð að með
sama áframhaldi muni Indverjar búa
við mjög alvarlegan skort á
drykkjarvatni eftir um fjóra áratugi.
Erfitt að breyta stefnunni
Það kann að hljóma langur tími en
þá ber að hafa í huga að það er ekki
áhlaupaverk að breyta notkuninni í
jafn fjölmennu og víðfeðmu ríki.
Stjórnvöld setja markið á aukinn
iðnað sem mun, samkvæmt sömu
skýrslu, þrefalda hlut hans í vatns-
notkuninni, úr um 6% í upphafi ára-
tugarins í 18% um miðja öldina.
Tekið er dýpra í árinni í skýrslu
Alþjóðabankans, India’s Water Eco-
nomy: Bracing for a Turbulent Fut-
ure, en þar er varað við því að Ind-
verjar stefni að óbreyttu í alvarlegan
vatnsskort innan tveggja áratuga.
Árið 2020 muni eftirspurnin fara
fram úr framboðinu og Indland ekki
hafa fjárhagslega burði til að sjá öll-
um þegnum sínum fyrir nægu vatni.
Því sé brýnt að stuðla að aukinni fjár-
festingu í vatnsinnviðunum og við
það áríðandi verkefni að hreinsa upp
mengaðar ár og vatnsból.
Niðurstöðurnar sem Geimvísinda-
stofnun Bandaríkjanna (NASA)
hefur skýrt frá eru byggðar á
gögnum sem er aflað með Grace-
tvíburagervihnöttunum.
Hnettirnir hafa í dag verið 2.707
daga í geimnum en þeim var skotið
á loft árið 2002 til að mæla breyt-
ingar á segulsviði jarðar. Um 220
km eru á milli hnattanna sem eru í
um 500 km hæð yfir jörðu.
Matt Rodell, vatnafræðingur hjá
NASA, segir í viðtali á vef stofn-
unarinnar að mælingar á breyt-
ingum í segulsviðinu veiti vísbend-
ingar um vatnsforðann, hvort sem
um ræðir athugun á grunnvatns-
stöðu, vatnsmagn í jarðvegi, yfir-
borðsvatn í vötnum og ám eða
vatn í formi snjós og íss (vatn hef-
ur þyngd sem aftur hefur áhrif á
segulsviðið). Rodell segir meira
vatn á sumum stöðum síðan mæl-
ingin hófst, minna á öðrum.
Tvíburahnettir sjá undir jarðlögin
Grunnvatnið að hverfa
 NASA varar við yfirvofandi vatnsskorti á Indlandi  Vatnsþurrð gæti sett líf
á annað hundrað milljóna úr skorðum  Landbúnaðarframleiðslan í uppnámi
Reuters
Barist um dropann Íbúar hverfisins Sanjay Colony í Nýju-Delhí þyrpast að vatnsdreifibíl á vegum borgaryfirvalda.
Aðgengi íbúa borgarinnar að vatni er mismikið og leita yfirvöld leiða til að bregðast við skorti í mörgum hverfum.