Morgunblaðið - 20.09.2009, Qupperneq 23

komust þau öll á fullorðinsár, utan
ein systirin sem dó á fyrsta ári. Öll
ólust þau upp í Reykjarfirði og af-
komendurnir eru farnir að nálgast
200. „Margir þeirra koma hingað á
sumrin, sárafáir hafa aldrei komið,“
segir Ketill.
Lífsviðurværið á þeim tíma var
viðarvinnsla og segir sína sögu að
eitt vorið voru unnir 15 þúsund girð-
ingarstaurar í sögunarverksmiðj-
unni við Hleininni. En þetta er liðin
tíð. „Það hefur ekkert rekið í mörg
ár, ef undan er skilið fyrrahaust, en
þá var það ekki nýr viður,“ segir
Ketill. „Nú er allt gamalt sem rek-
ur.“
– Á hverju lifðu menn annars?
„Gömlum vana held ég,“ svarar
Ketill ljúflega. „Þetta var hefðbund-
inn sjálfsþurftarbúskapur; menn
höfðu sínar kýr og kindur og aðal-
atriðið var að komast af – að vera
ekki upp á aðra kominn með afkom-
una. Svo var farið í bjarg á vorin og
eggin seld og loks duttu menn niður
á einstök höpp, til dæmis ef þeir
skutu tófu á veturna, en skinnin af
þeim voru verðmæt. Ég man að
pabbi fór í Reykjaskólann liðlega tví-
tugur fyrir andvirði tveggja tófu-
skinna. Veruleg verðmæti voru í fal-
legu loðskinni upp úr 1930.“
Vikuferð í kirkjugarðinn
Mann fram af manni hafa verið
þjóðhagasmiðir í fjölskyldu Ketils.
„Langafi var feiknalega góður smið-
ur,“ segir Ketill. „Hann smíðaði
bænhúsið í Furufirði, sögunarborð í
gömlu verksmiðjuna og gerði við ótal
báta – smíðaði allt sem þurfti að
smíða. Hann hefði smíðað bíla ef það
hefði tíðkast. Og það lék líka allt í
höndunum á pabba.“
– Þú ert líka smiður!
„Ekki eins og kallinn. Ég fór í nám
á Ísafirði, lærði húsgagnasmíði og
rétt náði andarslitrum íslensks hús-
gagnaiðnaðar. Einkennilegt var
hvernig það gerðist. Þegar við geng-
um í EFTA fékk íslenskur iðnaður
10 ára aðlögunartíma. En þann tíma
notuðu verslanirnar til að tryggja
sér umboð, í stað þess að byggja upp
verkstæði og búa sig undir sam-
keppnina. Ég vann við að smíða eld-
húsinnréttingar og innréttingar í
hús og reyndin var sú að innflutt
húsgögn í sama gæðaflokki voru al-
veg jafndýr.“
– Hvað sýslarðu hérna?
„Aðallega að vera til!“ segir hann.
„Ég hef verið að gera við bænhús í
Furufirði, tekið fyrir eina og eina
hlið, og það stóð til að taka það að
innan í sumar, en það dróst til næsta
sumars, því timbrið barst of seint frá
Noregi. Ég fer langt með þetta
næsta sumar.“
– Hvernig stendur á því að bæn-
húsið var byggt úr norsku timbri?
„Ástæðan er sú að jörðin var ekki
í eigu bændanna; þeir voru leigulið-
ar og gátu ekki lagt kirkjunni til
timbur nema kaupa það af landeig-
anda. Þeir áttu ekki hlunnindi
jarðanna, þar með talið rekann. Þeir
máttu endurbyggja hús sem voru á
jörðinni, bæði íveruhús og fyrir bú-
pening, en ekkert annað. Og það
voru norskir hvalveiðimenn sem
gáfu þeim viðinn í húsið, því þeim of-
bauð hversu langt var í næstu
kirkju. Það var vikuferð að koma líki
til greftrunar.“
Frekar kríu en tófu
Strandamaðurinn Ketill á ættir að
rekja til Strandanna í báðar ættir.
„Amma mín í móðurætt var Guðrún
frá Bæ í Trékyllisvík, sem flutti það-
an til Bolungarvíkur, en afi Júlíus,
ættaður úr Ísafjarðardjúpi. Hann
brá sér bara norður, sótti þessa kell-
ingu og fór svo vestur. Hann var sjó-
maður og bóndi, bjó fyrst í koti á
Hóli í Bolungarvík og síðan í Skála-
vík. En fórst í sjóskaða.“
Föðuramma Ketils er frá Reykj-
arfirði, en Benedikt langafi hans
keypti jörðina. „Hann byrjaði á að
taka jörðina á leigu og keypti hana
síðan. Ég held að hann sé samt
fæddur í Reykjarfirði, því þetta fólk
bjó á sömu kotunum allt í kring. Þeg-
ar hann dó átti eftir að borga eitt-
hvað af skuldinni, en langamma
ákvað að reka allan búfénaðinn í
sláturhús, klára að borga og veðja
svo á tengdasoninn.“
– Hvernig líkar þér sambýlið við
kríuna?
„Við viljum frekar kríu en tófu –
og gerum það sem við getum af því
að drepa tófuna. Við teljum tófuna
ástæðuna fyrir því hversu lítið fugla-
líf er á leiðinni hingað frá Horn-
bjargsvita. Svo verpa þrjár endur í
kringum bæinn, á stáltankinum, við
brúna og við pottinn.“
– Þú ert með laugarhús?
„Já, pabbi endurbyggði húsið árið
1948 eða 1949, en laugarhúsið hefur
staðið síðan ég man eftir. Langafi
byggði skúr fyrst og ég hef sett ár-
talið 1897 á hann með spurning-
armerki, en síðan endurbyggði pabbi
húsið nokkrum sinnum og ég síðast
fyrir fáeinum árum. Þetta er þriðja
húsið sem ég man eftir.“
– Af hverju spurningarmerki?
„Ég hef nokkuð fyrir mér í sam-
bandi við fyrsta ártalið, því baslið
hafði verið mikið á langafa áður en
langamma kom til sögunnar.
Fyrsta konan hans lést af barns-
förum, en önnur daginn sem þau ætl-
uðu að gifta sig – það var búið að lýsa
með þeim í kirkju. Þegar langamma
kom sem ráðskona, þá hafði hann
verið ekkjumaður í nokkur ár. Ég
hef lesið í grein að margt hafi breyst
til betri vegar með langömmu. Þar
sem ég veit að langafi reisti eitt af
gömlu laugarhúsunum, þá ímynda
ég mér að hann hafi smíðað það fyrir
hana.“
– Í hvað er laugarhúsið notað?
„Ég hef spurt systur pabba í hvað
það var notað. Það var hugsað fyrir
uppþvott, stundum var undið af
sokkum og einstöku sinnum skolað
úr ullinni. Í mörg ár vöskuðum við
þar upp, því það var minna mál að
bera leirtauið út og setja það undir
heitt vatn. Svo þegar þeir voru einir
karlarnir, þá var bara farið með það
út á morgnana og sótt á kvöldin.“
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
Hornstrandir Ketill í húsinu fjölskyldunnar í Reykjarfirði, þar sem allir hlutir eiga sér sögu.
23
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 2009
Ketill lenti í miklum hremmingum fyrstu jólin er
hann fór heim í jólafrí úr skólanum, tíu ára gutti.
„Ég var heila nótt að þvælast yfir fjöllin,“ segir
hann. „Þetta var í svartasta skammdeginu í desem-
ber. Ég fór með Djúpbátnum í Hrafnfjörð með Magn-
úsi föðurbróður mínum og kærustunni hans, sem
var í Húsmæðraskólanum á Ísafirði.
Við komum í Hrafnfjörð á hádegi, um tvöleytið
lögðum við á Skorarheiðina, kjöguðum upp hlíðina
þegar bátverjar sáu síðast til okkar. En veðrið var
þannig að við urðum að snúa við. Það kom kafald,
ekki beinlínis bylur, en það sást ekki til kennileita.
Ég held að frændi hefði nú haft það, en það hefði
verið leiðinlegt að labba í muggu og kulda. Við
reyndum að hafast við í kofanum, kyntum bál á
gólfinu og reykurinn átti að stíga upp til himins, en
gerði það ekki. Loks paufuðumst við upp Hrafnfjörð-
inn um kvöldið, frændi óð snjóinn á undan okkur, að
vísu reyndi Veiga kærastan hans að skipta við hann,
en það gekk ekki.
Eftir fjögurra tíma göngu, níu um kvöldið, kom-
umst við fram á brúnina Furufjarðarmegin og sáum
ljós í glugga. Þar beið pabbi eftir okkur. Svo við
héldum áfram. Ég var orðinn mjög þreyttur þegar
við komum í Bæ eitt um nóttina; við vorum fjóra
tíma þennan spöl og var hann þó undan brekku.
Pabbi var farinn aftur heim í Reykjarfjörð, en frétti
morguninn eftir að við hefðum lagt af stað og þá
kom hann með Ragnari á bátnum inn í Furufjörð að
leita að okkur.“
Það er bankað. Ketill rýkur til dyra og má heyra
óminn af samræðunum, eitthvað um „rafvirkja-
skrúfjárn“ og „tengi“ – „það var styst til þín“. Ketill
leysir úr því og á garginu má heyra að gesturinn fer
aftur út í kríuvarpið. Og sögustundin heldur áfram:
– Þegar þeir fundu okkur í Furufirði langaði
pabba til að ná í farangurinn sem við skildum eftir í
Hrafnfirði. Þeir fóru því á skíðum vestur í Hrafnfjörð
til að sækja hann og komu aftur um kvöldið. En bát-
urinn sem þeir höfðu til að komast í trilluna, sem
lagt var við akkeri, var of lítill til að ferja allan far-
angurinn, þannig að þeim kom í hug að taka gamlan
bát sem hafði eyðilagst í tundurduflasprengingu á
stríðsárunum. Hann var orðinn mjög gisinn, en þeir
mátu það sem svo, að hann myndi kannski fljóta
með okkur meðan klakinn væri að þiðna úr sprung-
unum.
Hann var síðan settur alveg fram í flæðarmálið,
ég og Veiga sátum með farangurinn og Magnús
settist undir árar. Svo var beðið eftir lagi og róinn
lífróður fram. Það eina sem ég man var að sjórinn
var farinn að hækka í bátgarminum. Hann var síðan
dreginn með landinu og þegar útséð var um að hann
myndi sökkva, þá var honum sleppt og rak hann í
land. Ég tók einmitt myndir af honum í sumar; það
er smávegis eftir af honum í fjörukambinum í Furu-
firði. Og fimmtíu ár í haust frá því ferðin var farin.
Ég ætti að fara í pílagrímsgöngu um jólin,“ segir
Ketill og hlær.
TÓKU BÁTINN SEM VAR SPRENGDUR
LAGER-
HREINSUN
afsláttur
MikillAðeins íBYKO Breidd
NÝJAR VÖRU
R!afgangar · ú
tlitsgallað · sí
ðustu eintök
o.fl.
EX
PO
·w
w
w
.e
xp
o.
is