Morgunblaðið - 08.10.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 2009
NÚ ÁRAR illa fyr-
ir Íslendinga. Meðan
önnur lönd í svipaðri
stöðu takast á við
vandamál sín af
raunsæi og einurð
virðumst við Íslend-
ingar hafa dregið
kolrangan lærdóm af
kreppunni. Ég
skammaðist mín þeg-
ar ég hlustaði á við-
tal við forseta Lett-
lands, Valdis Zatlers, þar sem
hann útskýrði þær fumlausu að-
gerðir aðhalds, niðurskurðar og
endurskipulagningar ríkisreksturs
sem stjórnvöld þar í landi grípa
nú til. Lettland, land sem er ný-
farið að rísa undan jökli sósíalism-
ans sem bráðnaði fyrir 20 árum,
lætur sér ekki detta í hug að leita
lausna við vandamálum sínum í
ranni skattahækkana á veiklað
hagkerfi, kynjaðri hagstjórn eða í
úrkynjuðum huggulegheitum út-
blásins velferðarbákns.
Við erum vestræn þjóð! Við vilj-
um telja okkur til þróuðustu,
frjálsustu ríkja heims! Í því ljósi
eru viðbrögð okkar við kreppunni
ekkert nema skammarleg, með
hjákátlegum, móðursýkislegum
hrunadansi við vinstrisveiflu. Við
eigum engan rétt á væli yfir því
ranglæti að hafa orðið fyrir fjár-
málahruni ef við hyggjumst
treysta kerfiskörlum og kerfisk-
erlingum fyrir að skapa störf í
stað einkaframtaksins – þá erum
við búin að grafa okkur mun dýpri
holu en kreppan gaf nokkurn tíma
tilefni til.
Í loftslagi þessara illa upplýstu
vinstri-draumsýna vex vantraust á
einkageiranum nú hröðum skref-
um, samhliða vaxandi trausti á
hinu opinbera. Höldum því til
haga, að þessi kreppa – bæði hér
og vestan hafs – er afsprengi rík-
isafskipta. Fólk virðist gleyma
þeirri einföldu staðreynd að einka-
fyrirtæki geta ekki sett rík-
isábyrgðir á starfsemi sína. Það
geta aðeins stjórnmálamenn gert,
eðli málsins sam-
kvæmt. Skuldir þjóð-
arbúsins eru ekki
vegna aðgerða einka-
fyrirtækja, heldur
vegna aðgerða rík-
isvaldsins. Ríkisvaldið,
sem með sofandahætti
sínum kom okkur í
þetta klandur, verður
að fá sér kaffibolla,
slaka á krumlunni og
leyfa markaðnum að
leiðrétta það und-
irliggjandi ójafnvægi
sem veldur kreppunni. Það verður
erfitt, en eina leiðin til að drekka
meðalið er að drekka meðalið.
Íslendingar þurfa að rumska af
blundi sínum. Of lengi hafa þeir
leyft sér að liggja flatir fyrir og
láta sig dreyma um að tími sósíal-
ismans sé loks kominn, að bjarg-
ráðið við skuldum heimila og fyr-
irtækja muni koma úr einni eða
annarri þingnefndinni á næstu
vikum. Ríkisvaldið getur ekkert
boðið okkur nema ösku, vonbrigði
og innistæðulausa tékka. Eina
leiðin út úr kreppunni er að auka
verðmætasköpun, og þótt við vilj-
um kannski ekki öll viðurkenna
það, þá vitum við það öll, sama
hvar í flokki við stöndum. Skatta-
hækkanir á hverfandi skattstofna
og ríkisstýrður efnahagur mun
engum árangri ná. Það vitum við
líka öll innst inni. Meðan við sof-
um og látum okkur dreyma vinnur
ríkisstjórnin spellvirki í vélarrúm-
inu og skipið brennur. Íslendingar
þurfa að rumska af blundi sínum,
og það fljótt, ef þeir ætla að koma
þessu skipi í höfn.
Draumórar
á hættutímum
Eftir Þórarin
Sigurðsson
Þórarinn
Sigurðsson
»Meðan við sofum og
látum okkur dreyma
vinnur ríkisstjórnin
spellvirki í vélarrúminu
og skipið brennur.
Höfundur er stærðfræðinemi við Há-
skóla Íslands.
FYRIR nokkru var
ég að tala við mann
um alþjóðlega
geðheilbrigðisdaginn
10. október nk., sem
haldinn verður hátíð-
legur í Mjóddinni í
Breiðholti sama dag.
Ég var að segja hon-
um frá dagskránni
sem þar verður en
hana má sjá á vefsíð-
unni http://
www.10okt.com. Við vorum búnir
að tala aðeins um þetta og ég fann
að viðkomandi var eitthvað efins
um að þetta kæmi honum við.
Skiljanlegt kannski þegar geð-
eitthvað er annars vegar en þegar
ég sagði að þetta væri
geð-heilbrigðisdagurinn hvarf efi
mannsins eins og skot og hann
sagði „jú þetta kemur mér við“.
Auðvitað eru það ákveðnir for-
dómar þegar fólk vill ekki láta
tengja sig við geð-eitthvað en það
sem viðheldur fordómum er bara
fáfræði. Ég sjálfur t.a.m. hafði
engan áhuga á einhverju geði, tók
aldrei þátt í þessum degi né skipti
mér nokkuð af því þangað til að
ég sjálfur greindist með geð-
sjúkdóm 1990. Þá fyrst má segja
að ég hafi áttað mig á því að ég
hafði eitthvert geð. Það skal þó
tekið fram að mínir eigin for-
dómar voru svo miklir fyrstu árin
að ég tók ekki þátt í
og vissi ekki einu sinni
eða vildi ekki vita af
alþjóðlega geðheil-
brigðisdeginum 10.
október en sá dagur
hefur verið haldinn
hátíðlegur árlega síð-
an 1996 að mig minn-
ir.
Eftir að ég hóf bata-
göngu mína hef ég
fylgst meira og meira
með þessu geð-
eitthvað og tekið þátt í
deginum. Það má líka
segja að ég hafi lifað og hrærst í
heimi geð-veikinnar síðustu ár, því
frá því ég greindist hef ég eignast
vini og starfað með fólki sem er
geð-eitthvað. Ég hef líka verið
starfandi á geðsviði Landspítalans
síðan 2006 við að aðstoða og upp-
lýsa fólk um bataleiðir, þjónustu
og úrræði sem í boði eru. Í mínum
huga er munurinn á geðveiki eða
geðröskun og geðheilbrigði ekki
alltaf svo mikill og oft erfitt að
greina á milli hver er hvað. Marg-
ur maðurinn í dag gæti vel talist
geðveikur en þegar betur er að
gáð þá er sá hinn sami geð-heil-
brigður. Án þess að fara mikið út í
læknisfræðilegar geð-greiningar
finnst mér of oft að það sé verið
að greina fólk frá einhverju sem á
að vera eðlilegt (þ.e.a.s. normal)
eða heilbrigt. Það getur t.a.m. ver-
ið eðlilegt í dag að finna fyrir dep-
urð eða vera þung/ur í lund og
uggandi eða kvíðin/n yfir ástand-
inu í þjóðfélaginu. En það þarf
ekki endilega að vera sjúklegt og
því ekki þörf á að setja á það
læknisfræðilega greiningu. Það
sem mér var áður talin trú um,
bæði af sjálfum mér og öðrum, að
væri veikleiki hjá mér er styrk-
leiki sem ég nýti mér í starfi og
lifandi lífi. Þetta er mitt geð-
eitthvað, án þess væri ég ekki sá
sem ég er. Góður vinur minn sem
ég kynntist inni á geðdeild sagði
eitt sinn, í gríni, að á alþjóðlega
geðheilbrigðisdeginum ættu allir
sem greindir eru með geðsjúkdóm
að halda sig inni því þetta væri
geð-heilbrigðisdagurinn en ekki
geð-veikindadagurinn. Ég hvet
alla til að halda sig ekki innandyra
þennan dag, nema rík ástæða sé
til, heldur kynna sér það sem í
boði verður laugardaginn 10. októ-
ber nk.
Við eigum það sameiginlegt að
við erum jú öll geð-eitthvað.
Það eru allir geð-eitthvað
Eftir Bergþór G.
Böðvarsson »Margur maðurinn í
dag gæti vel talist
geðveikur en þegar bet-
ur er að gáð er sá hinn
sami geð-heilbrigður.
Bergþór Grétar
Böðvarsson
Höfundur starfar sem fulltrúi not-
enda á geðsviði.
ÞEGAR Nató var
stofnað sórust banda-
lagsþjóðirnar í bræðra-
lag og var einn meg-
intilgangur þess
bræðralags að þjóð-
irnar verðu hver aðra
ef á einhverja þeirra
yrði ráðist. Vegna legu
Íslands voru Íslend-
ingar taldir mikilvægur
hlekkur í þessum vörn-
um. Bandalagið náði
tilgangi sínum fyrst og fremst með
því að stöðva útþenslu kommúnism-
ans í Evrópu undir stjórn ofstæk-
ismanna í Austur-Evrópu.
Óánægja íslenskra kommúnista,
sem reyndar gengu þá undir ýmsum
dulnefnum (Sameiningarflokkur al-
þýðu, Alþýðubandalag o.s.frv.), var
mikil, en þeir höfðu þá um árabil átt
þann draum stærstan að á Íslandi
yrði sett upp leppríkið Sovét-Ísland.
Meðal æðstu embættismanna þjóð-
arinnar eru nú menn sem fylltu þann
hóp. Óánægja þessara manna var svo
mikil að þeir stofnuðu til blóðugra
átaka á Austurvelli til að reyna að
hindra framgang málsins. Jafn-
aðarmenn voru þó ekki í því liði sem
barðist fyrir stofnun Sovét-Íslands.
Allir, sem komnir eru af unglings-
árunum, vita hvernig
þetta fór en hætt er við
að yngri kynslóðum sé
þetta ekki ljóst. Stóra
Bretland, undir stjórn
jafnaðarmannanna
Georgs Brown og Alist-
airs Darling, lýsti yfir
efnahagslegri styrjöld
á hendur bandamönn-
um sínum í Nató, Ís-
lendingum, og setti þá í
flokk með hættulegustu
óvinum sínum og ann-
arra Nató-þjóða með
því að beita þá hryðju-
verkalögum. Ekki er hægt að hugsa
sér grófara brot á hugsjónum og til-
gangi Nató en árás einnar aðild-
arþjóðar á aðra án nokkurs samráðs
við aðrar þjóðir bandalagsins. Af
hverju kröfðust Bretar þess ekki að
hinni íslensku hryðjuverkaþjóð yrði
vikið úr Nató? Af hverju kröfðust
ráðherrar okkar þess ekki að þetta
mál væri tekið upp á fundi með ráð-
herrum Nató og framkoma Brown
og Darling rædd á slíkum fundi og
fordæmd? Þá hefði komið í ljós hver
er skoðun félaga okkar innan Nató á
því ofbeldi, sem Íslendingar voru
beittir í málinu, og þá hefði líka kom-
ið í ljós hverjir af félögum okkar inn-
an Nató eru bandamenn okkar og
hverjir ekki. Fyrir nokkrum vikum
átti Jóhanna Sigurðardóttir for-
sætisráðherra eintal við einn af sín-
um bestu vinum og pólitísku sam-
herjum, en sá er nú orðinn
framkvæmdastjóri Nató, um mál
hryðjuverkamanna á Íslandi. Af
fréttum að dæma komu engir aðrir
að því máli. Enginn veit nema þau
tvö hvað var rætt eða hvernig málið
var rætt. Samkvæmt fréttum af
fundi þeirra varð útkoman þessi: Jó-
hanna ræddi við framkvæmdastjóra
Nató og hann ætlar að ræða við
Brown. Engar kröfur, engar óskir.
Er málið búið?
Höfuðið var bitið af skömminni
með því að skrifa undir samning við
Breta og Hollendinga um bætur til
vaxtagráðugra sparifjáreigenda í
þessum löndum fyrir tjón sem þeir
telja sig hafa orðið fyrir vegna við-
skipta þeirra við útibú Landsbank-
ans þar. Verður sokkið dýpra?
Í dag, 6. október, mátti lesa góðar
fréttir í Financial Times. Í viðtali við
blaðið deilir forsætisráðherra Ís-
lands á Gordon Brown fyrir ofbeldi
hans. Vonandi er þetta tákn um hug-
arfarsbreytingu forsætisráðherra Ís-
lands í Icesave-deilunni.
Vonandi er það að renna upp fyrir
ríkisstjórninni að vonlaust er að ná
sanngjörnum samningum við Breta
og Hollendinga í þeirri deilu og því
ber að hætta öllum tilraunum til þess
og snúa vörn í sókn. Það höfum við
áður gert í krafti samstöðu og áræðis
þeirra sem þá stjórnuðu og allrar
þjóðarinnar. Vonandi verður þetta
upphaf að gagnsókn okkar í stríðinu
við stórveldið og Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn.
Hvar eru bandamenn
Íslendinga í Nató?
Eftir Axel
Kristjánsson »Ekki er hægt að
hugsa sér grófara
brot á hugsjónum og til-
gangi Nató en árás
einnar aðildarþjóðar á
aðra án nokkurs sam-
ráðs við aðrar þjóðir
bandalagsins.
Axel
Kristjánsson
Höfundur er lögmaður.
ÉG ER bara
venjulegur borgari
og skattgreiðandi,
sennilega er það þess
vegna sem ég get
ekki skilið af hverju
við eigum að borga
fyrir sukk og svínarí
Landsbankans.
Örfáir og ískaldir
bankamenn, hinir
svokölluðu Pening-
annaverðir, fengu
lánaða peninga í einum banka til
að kaupa annan. Um leið fóru þeir
að eyða og fjárfesta, lána vinum
og vandamönnum og hver veit
hvað. Brátt vantaði lausafé til að
halda veislunni fljótandi og þá
datt þeim í hug að bjóða fólki er-
lendis að leggja inn í bankann.
Með óraunhæfum gylliboðum var
fólki í útlöndum boðin þessi svaka
fína ávöxtun og í kaldhæðni var
þetta kallað Íssparnaður eða Ice-
sawe. Þannig fengu þeir ferskt fé
inn á borðið.
En Peningannaverðir héldu
bara áfram að eyða og veislan
varð enn fjörugri. Svo kom leki að
skipinu, en siglt var áfram eins
lengi og hægt var þó komin væri
slagsíða. Loks fór Landsbankinn á
steypandi hausinn.
Lögin segja svo um, að þegar
fyrirtæki fer á hausinn þá eru
skuldirnar gerðar upp og skuld-
hafar fá greitt eftir því sem efni
eru til og er skipt jafnt á milli.
Kröfuhafar tapa því sem ekki
fékkst greitt. Eins og margir Ís-
lendingar töpuðu á peningamark-
aðssjóðunum. Svo er dæminu lok-
að.
En nú eru alþingismenn að
keppast við að gera einhvern
samning við útlönd, sem binda
okkur Íslendinga til að borga til
baka allar þessar Ískrónur, þar
sem engar eignir virtust vera til í
Landsbankanum. Halló! Halló!
Eigum við þegnarnir í landinu, allt
í einu að borga fyrir gjaldþrot
Landbankans, borga
til baka svo nískupúk-
ar í Englandi tapi
ekki einni krónu.
Þetta getur ekki stað-
ist nein alþjóðalög.
Svo er einhver Al-
þjóðagjaldeyrissjóður
kominn inn í spilið og
segist ekki ætla að
lána okkur fyrir gjald-
eyrisvaraforða nema
við skrifum undir
þennan samning.
Samning sem gerir okkur að þræl-
um um ókomna tíð.
Allir vita að Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn hefur ekki hreina sam-
visku og hefur beitt litlum og
máttvana ríkjum þvingunum. Því
meiri sem skuld okkar við sjóðinn
verður, því meira vald hefur hann.
Er Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
ekki bara á bandi Englendinga og
Hollendinga? Næst þvinga þeir
okkur til að láta frá okkur auð-
lindirnar. Ég sé þetta þannig að
verið er að pína okkur til að gang-
ast undir þrælasamning sem gerir
okkur að skuldugri þjóð; fátækri
þjóð.
Það er verið að þröngva smokk
yfir hausinn á okkur.
Við Íslendingar eigum ekki að
borga fyrir gjaldþrot Landsbank-
ans. Og við eigum ekki að láta
þvinga okkur til þess. Þetta er sið-
laust og þetta stenst ekki lög.
Stopp!
Ég sé fyrir mér að ég og aðrir
íslenskir borgarar munum ganga
fram og til baka, stefnulausir á
Austurvelli með smokk yfir hausn-
um. Og við munum vera þegnar í
fátækustu þjóð í heimi.
Með smokk á
hausnum
Eftir Ásgeir
Hvítaskáld
Ásgeir
Hvítaskáld »Ég get ekki skilið af
hverju við eigum að
borga fyrir sukk og
svínarí Landsbankans.
Höfundur er rithöfundur og kvik-
myndaleikstjóri.