Norðurland - 25.03.1983, Síða 3

„Vildi fá að lifa þann dag að framleiðslustétt-
irnar væru metnar að verðleikum,
því að á starfi þeirra byggist afkoma þjóðfélagsins,“- segir Svanfr iður Jónasdóttir, sem skipar 2. sætið á lista Alþýðubandalagsins
Svanfríður Jónasdóttir, bæjarfulltrúi, kennari og húsmóðir á
Daivík skipar annað sætið á lista Alþýðubandalagsins við
komandi Alþingiskosningar. Hún er 31 árs að aldri, gift
Jóhanni Antonssyni, framkvæmdastjóra Söltunarfélags
Dalvíkur, og þriggja barna móðir. Til að kynnast Svanfríði
ögn nánar átti NORÐURLAND við hana tal á dögunum og
var hún fyrst spurð út í ætt sína og uppruna.
Ég er fædd í Keflavík, en
þaðan var faðir minn, Jónas
Sigurbjörnsson. Móðir mín
kom hins vegar að norðan - frá
Dalvík - og var í hópi þess fólks
sem fór suður á vertíð. Sá hópur
var stór í þá daga, segir Svan-
fríður.
- Fyrstu árin átti ég heima í
Keflavík, en faðir minn dó 1955
og eftir það ólst ég upp í Kópa-
vogi hjá móður minni, Elínu
Jakobsdóttur, og fósturföður,
Oddi Brynjólfssyni. Ég var iíka
mikið á Dalvík hjá afa mínum
og ömmu þar, þeim Jakob
Helgasyni og Svanfríði Bjarna-
dóttur. Eftir gagnfræðapróf fór
ég í Kennaraskólann og lauk
þaðan kennaraprófi 1972 og
stúdentsprófi árið eftir. Haustið
1974 flutti égsvo til Dalvíkur til
að kenna, en hafði þá búið í
Luxumburg í hálft annað ár.
Við kennslu á Dalvík hef ég svo
verið síðan.
- En hversvegna gerist þú
sósíalisti og ferð að taka opin-
berlega þátt í pólitík?
- Það má líklega segja að
lengi búi að fyrstu gerð. Afi var
sósíalisti og las gjarnan upphátt
úr Þjóðviljanum fyrir okkur
ömmu á morgnana, og þar
öðlaðist ég e.t.v. mín fyrstu
kynni af stjórnmálum. En að
gamni slepptu, þá held égaðallt
umhverfi mitt hafi beinlínis
boðið upp á að taka þá afstöðu
og tileinka mér þær skoðanir
sem ég gerði. Við erum 5
systkinin, ég elst, og foreldrar
mínir þurftu aldeilis að halda á
spöðunum á þeim árum til að
endar næðu saman, og við syst-
kynin vorum ekki ýkja gömul
þegar við vorum farin að vinna
drjúgt. Ég var 12 ára fyrsta
sumarið sem ég vann í frysti-
húsi, það var á Dalvík, og þau
áttu eftir að verða fleiri, bæði í
Kópavogi og í Vestmannaeyj-
um.
Á skólaárunum vann ég líka
mikið á Kópavogshælinu, bæði
í sumarfríum og öðrum leyfum,
eins og t.d. um jól. Þar eru e.t.v.
saman komnir þeir varnarlaus-
ustu í samfélaginu, og holl lífs-
reynsla að kynnast aðstæðum
þeirra.
- Þú telur með öðrum orðum
að uppruni þinn, stéttarstaða og
vinna hafi gert þig að sósíal-
ista?
- Já, en auðvitað á ýmislegt
fleira stóran þátt í því hvernig
viðhorf manns mótast, reynsla
manns á fleiri sviðum, kynni af
mönnum og^ málefnum, lestur
og fleira. Ég hef t.d. verið
hernámsandstæðingur frá því
að ég man eftir mér, og fór á
ungum aldri til móts við Kefla-
víkurgöngur. Þaðhlýturaðvera
rökrétt fyrir þá sem þannig eru
sinnaðir að ganga til liðs við
Alþýðubandalagið, þótt mönn-
um kunni að þykja miða hægt í
baráttunni fyrir brottför hers-
ins. Vígbúnaðarkapphlaup stór
veldanna og hernaðarbanda-
laga þeirra er ægileg staðreynd
og við sem einu sinni þóttumst
vera hlutlaus þjóð erum sam-
ábyrg þeirri vitfirringu með
þátttöku okkar í NATO og á
meðan við lánum landið undir
herstöð. Ég er fædd 1951, sama
árið og herinn kom hingað hið
síðara sinn, svo að ég man
landið ekki herlaust, en ég ætla
sannarlega að vona, að mér
auðnist að lifa þann dag að svo
verði og þjóðin standi utan
hernaðarbandalaga sem hlut-
laus, frjáls og fullvalda.
- Það eru þá hugsjónir að
baki þessu líka hjá þér, en ekki
aðeins hörð hagsmunabarátta?
- Vissulega, þó það nú væri.
Þar vildi ég taka undir með
Jónasi frá Hriflu á sínum yngri
og róttækari árum, sem betra er
að minnast, að sá tími kæmi, að
menn tækju afstöðu af hugsjón
sem mæti meir framtíðarheill
samfélagslega en stundargengi
einstaklingsins, en ekki bara
með tilliti til eigin þjóðfélags-
stöðu. Því eru góðu heilli fleiri
sósíalistar en öreigar einir.
- En hvað með jafnréttis-
málin?
- Þau vil ég nú líta á breiðari
grunni, en nú er tíðast byggt á
þegar talað er um jafnrétti. Þá
tekur það til fleiri þátta en mis-
réttis kynjanna eins og ég kem
kannski að síðar, þar sem ég vil
ekki að hið stéttarlega misrétti
gleymist, eða það sem fer eftir
búsetu manna.
En svo ég snúi mér að
jafnréttisbaráttu kvenna, þá
finnst mér oft gaman að heyra
frá öðrum konum hvenær ver-
öldin laukst upp fyrir þeim og
það er eins og sumar haldi að
umræðan um þessi mál sé alveg
ný. Það er langt í frá og að svo
sé, og þar eiga sósíalistar
drýgstan hlut að máli, enda
hlýtur jafnrétti kynjanna að
vera ein af stoðunum undir al-
hliða baráttu þeirra fyrir jöfn-
uði þegna samfélagsins.
Ég man vel þegar augu mín
lukust upp svo að um munaði.
Það var við lestur greina eftir
Betty Friedam, sem hétu „Þjóð-
sagan um konun“ og Soffía
Guðmundsdóttir hafði þýtt.
Þær birtust svo í Samvinnunni í
ritstjórnartíð Sigurðar A.
Magnússonar um 1970. Þessar
greinar voru ákaflega vekjandi
og mér sérlega minnisstæðar af
áðurgreindum ástæðum. Það er
því engin ný bóla, að málefni
kvenna séu til umræðu hjá
sósíalistum og hlutur þeirra
kvenna sem voru þar í farar-
broddi eins og Soffíu Guð-
mundsdóttur og fleiri má ekki
gleymast, eins og mér hefur
stundum fundist vilja brenna
við. Hitt er svo annað mál að
vissulega hafa afskipti kvenna
af stjórnmálum verið lítil, þótt
Alþýðubandalagið hafi haft þar
nokkra sérstöðu.
- En eru þá ekki kvenna-
framboð lausnin?
- Kvennaframboð eru sam-
tímaástand - það segja þær
sjálfar. Ég tel hins vegar að þau
séu ekki spor í rétta átt, þó að
málefnið sé gott, er hörmulegt ef
það veldur klofningi í röðum
jafnréttissinna í stað þess að
breikka víglínuna. Óþolinmæði
hugsjónafólks er vissulega skilj-
anleg, en það er slæmt ef hún
verður jafnvel til að minnka
áhrif þeirra sem hafa áhuga á að
vinna að framgangi málefn-
anna. Eins og ég sagði virðast
flokkarnir hafa mismikinn
áhuga á að virkja konur í starfi,
en síðasta áratuginn hefur verið
nokkur hreyfing á þeim málum,
með hliðarsporum þó.
Það hafa áður komið fram
„eins máls framboð“, og mér
virðist það því miður gilda um
kvennaframboðin núna. Ég get
nefnt Bændaflokkinn og Þjóð-
varnarflokkinn, þótt af öðru -
tagi væru, auk þeirra sem ekki
fengu viðlíka hljómgrunn í upp-
hafi og þeir. En stemmingin
fyrir framboðum af þessu tagi
hjaðnaði fljótt og þeir sem
höfðu veitt þeim brautargengi
fundu hugsjónum sínum farveg
innan þeirra stjórnmálaflokka
sem fyrir voru.
- En eru þá ekki til nein
sérstök kvennamál?
- Nei, í rauninni eru engin
kvennamál til og allt hlýtur að
varða bæði karla og konur þar
sem hagsmunir þeirra hljóta að
fara saman. Hins vegar hafa
ýmis mál verið flokkuð sem
kvennamál, t.d. málefni barna
og ýmsilegt það sem lýtur að
félagsmálum, vegna þess að það
hefur gjarnan komið í hlut
kvenna að bera þau fram, af því
að þau hafa brunnið heitar á
þeim. Hins vegar greinir konur
mikið á innan þessara mála-
flokka rétt eins og í öðrum
málum. Þar kemur til sá grund-
vallarágreiningur manna sem
snýst um samfélagslega ábyrgð.
- Nú ert þú í framboði til
Alþingis. Hvers vegna?
- Ég fór iiú ekki að skipta mér
af pólitík af því að ég stefni í
framboð, heldur af því að hafi
menn áhuga á að eitthvað nái
fram að ganga eiga þeir ekki að
bíða eftir að aðrir geri það fyrir
þá. Vilji þeir breyta einhverju til
bóta, verður að gera þá kröfu til
þeirra að þeir leggi hönd á
plóginn sjálfir. Mér er engan
veginn sama hvers konar þjóð-
félagi við lifum í, ekki síst eftir
að ég eignaðist börn. Það er
ekki nóg að ala börnin upp
heima og skila þeim svo út í
eitthvert þjóðfélag. Ég fór því
að taka þátt í pólitísku starfi í
þeirri von að sjá eitthvað af
hugðarefnum mínum skila sér
þar. Framboð á lista til Alþing-
is kemur svo í framhaldi af því,
ég hlýt að álíta að þeir sem hafa
valið mig til þess, telji skoðanir
sínar fara saman við mínar í því
sem mestu skiptir, og vilji fela
mér að túlka þær á opinberum
vettvangi.
Við verðum að minnast þess
að lífinu á jörðinni lýkur ekki
með dauða okkar sem nú lifum.
Það heldur vonandi áfram og
nýjar kynslóðir taka við. Okkur
ber því að skila landinu í hendur
barna okkar ekki bara jafn-
góðu, heldur betra en við tókum
við því. Ég er hrædd við þá sóun
og neysluhyggju sem nú virðist
vera að verðaallsráðandi. Þvíer
haldið að okkur að lífshamingj-
an aukist eftir því sem neyslan er
meiri og hægt sé að kaupa hana í
glansandi neytendaumbúðum.
Ég held að það sé drýgri upp-
spretta ánægju að vera gerandi
og taka þátt í ýmsu.
- Er þetta ekki afurhalds-
raus, eða ertu að boða blessun
kreppunar?
- Þvert á móti - miklu fremur
að reyna að benda mönnum á
að lífshættir okkar kunni að
vera ávísun á kreppu og neyð.
Við getum ekki haldið svona
áfram að hrifsa allt til okkar og
láta sem afkomendum okkar
komi það ekki við. Það er
dapurlegt að hugsa til þess að
menn setji sér það markmið að
bæta kjörin, en gleymi iðulega
að spyrja til hvers. Vill það
launafólk sem berst fyrir bætt-
um kjörum taka gagnrýnis-
laust upp þá hætti sem það
hefur talið einkenni spilltrar
yfirstéttar, eða vill það fá sín
viðhorf metin jafngild eða betri.
Uppeldið má ekki fara fram í
gerviheimi enskrar yfirstéttar í
sjónvarpsþáttum eða Ewing-
anna í Dallas, sem eru nærtæk
dæmi.
Einn liður þessarar neyslu-
hyggju sem ég nefndi er auð-
lindasóunin, og því tel ég þær
hugmyndir um stóriðju á ís-
landi sem hæst er hampað vera
spor aftur á bak. Með því er ég
ekki að gagnrýna að við notum
okkur fossaflið, heldur til hvers
stóriðjugreifarnir vilja nota
það. Heimurinn frelsast ekki í
gulli og stáli né áli, og ísland er
enginn sérstakur afkimi í heim-
inum. Þeir auðhringar sem hér
vilja hasla sér völl stunda misk-
unnarlausa rányrkju í þriðja
heiminum, auk þeirra háska-
legu taka sem þeir geta haft á
landsmönnum og arðrænt þá
miskunnarlaust, eins og álmálið
ætti að sanna þeim sem það vilja
skilja í stað þess að fljóta
sofandi að feigðarósi með glýju i
augum.
Hér er allt of mikið lagt upp
úr einkaneyslunni en samneysl-
an fordæmd. Við verjum minna
fé til sameiginlegra þarfa, en
gert er í nálægum löndum, en
landið krefst þess að því væri
öfugt farið. Þar sem við erum
svo fá sem raun ber vitni í jafn
stóru landi hlýtur slíkt að vera
undirstaða þess að halda land-
inu í byggð.
- En er það ekki áhugamál
allra flokka?
- Það get ég ekki séð, a.m.k.
ekki ef menn athuga hvað felst í
landauðnarstefnu þess útibús
Sjálfstæðisflokksins sem heitir
Verslunarráð íslands. Þar er
ljósasta tilræðið við dreifbýlið
sem gert hefur verið, og ætti að
nægja að benda á afleiðingar
þess að skera niður sameigin-
lega sjóði landsmanna til að
jafna kjör manna og aðstöðu
t.d. eftir búsetu. Það er gegn
þessu sem ég vil rísa - að dreif-
býlisfólki sé innrætt að það
þurfi að biðjast afsökunar á
tilveru sinni. Launabilið stað-
festir þetta, því lengra sem menn
fara frá frumframleiðslunni,
þeim mun hærri eru laun þeirra.
Mér finnst sem skólamenntun-
in sé ofmetin til peninga og
mismetin, þar sem peningavitið
og millifærslustörf hvers konar
eru hærra skrifuð, en t.d. störf
að uppeldismálum. Áróðurinn
gegn landbúnaðinum og sjávar-
útveginum, sem dunið hefur á
okkur að undanförnu gerir
þessar greinar að óhreinu börn-
unum hennar Evu. Ég vildi hins
vegar fá að lifa þann dag að
framleiðslustéttirnar á íslandi
væru metnar að verðleikum og
að viðurkennt væri á boði en
ekki bara í orði að á starfi þeirra
byggist öll afkoma þjóðfélags-
ins.
- Óttast þú ekki að vera talin
„ung og reynslulaus“ og eiga því
ekkert erindi í stjórnmálastarf?
- Reynsla er afar afstætt
hugtak. Ég hef auðvitað ekki
sömu reynslu og roskinn at-
vinnupólitíkus af hinu „sterka
kyni“, en ég hef að sjálfsögðu
mína eigin reynslu. Út frá henni
hef ég svo dregið mína ályktanir
af þeirri þekkingu sem ég hef
alfað mér eða hefur komið til
mín á þeim rúmu 30 árum sem
lífshlaupið spannar. Ég held að
þetta sé ekki verri reynsla en
hver önnur.
- Nú ert þú þriggja barna
móðir og ekkert þeirra upp-
komið. Er þá við hæfi að vera að
streða í stjórnmálum?
- Frá því ég lauk námi hef ég
alltaf unnið meira eða minna
utan heimilis og auk þess sinnt
áhugamálum mínum eftir að-
stæðum meðfram heimilisstörf-
unum. Svo vill nú þannig til að
við erum tvö um heimilið og
barnauppeldið, ogaðsjálfsögðu
er það vantraustsyfirlýsing á
manninn minn ef börnin eru
talin vanrækt þótt ég sé í fram-
boði. Sem móðir og uppalandi
vil ég gjarnan hafa áhrif á það
samfélag sem synir mínir alast
upp í og leggja mitt af mörkum í
baráttunni fyrir réttlátu þjóð-
félagi. Þannig tel ég mig vinna
framtíð þeirra gagn.
- Hver eru svo stóru málin í
þessari kosningabaráttu?
- Þau hljóta að vera þau
sömu og ævinlega, þótt áherslu-
atriðin séu misjöfn frá einum
tíma til annars og ýmis dægur-
mál skyggi e.t.v. á. Baráttan
gegn hernum, fyrir jafnrétti
kynja, stétta og milli lands-
hluta og fyrir efnahagslegu
sjálfstæði íslands, hlýturaðsitja
í fyrirrúmi, auk kröfunnar um
bættar aðstæður þeirra sem
minnst mega sín.
- Nú hefur komið fram að þú
sért í baráttusætinu. Telur þú
sjálf að svo sé?
- Vissulega væri gaman að
líta svo á, en tvö ný framboð í
kjördæminu geta breytt þeirri
mynd töluvert. Ég óttast jafnvel
að fyrsta sætið á listanum geti
verið í hætt, og vissulega yrði
það hörmulegt ef þessi nýju
framboð yrðu til að tryggja
íhaldinu og framsókn 5 eða 6
þingsæti. Hafa menn hugsað þá
hugsun til enda ef jafnréttis-
sinnar og vinstri menn dreifa
atkvæðum sínum með þeim
afleiðingum? Ég hlýt því að
heita á fólk að tryggja Stein-
grími J. Sigfússyni góða kosn-
KOSNINGASKRIFSTOFA
Alþýðubandaiagsins á Dalvík verður til húsa í
Skátahúsinu við Mímisveg. Skrifstofan tekur til
starfa laugardaginn 2. apríl kl. 14.00 og verður
opin fyrst um sinn þriðjudags- og fimmtudags-
kvöld, svo og laugardaga.
Kosningastjóri er Jóhann Antonsson.
Alþýðubandalagið á Dalvík.
NORÐURLAND- 3