Norðurland - 25.03.1983, Blaðsíða 5

að ég færi í þetta starf og tæki að mér
að vera formaður flokksins.
Ég hef velt því alvarlega fyrir mér
hvort nokkurt vit sé í því að for-
maður flokksins sitji í ríkisstjórn
með tvö mjög erfið ráðuneyti, eins
og ég er með. Og ég hef komist að
þeirri niðurstöðu að það sé í raun og
veru ekkert vit í því. Það sé ekki eðli-
legt. Það sé hægt að hugsa sér að
flokksformaður sem ætlar að gegna
því starfi meira en að nafninu til,
hafi eitt ráðuneyti, tiltölulega létt.
En ekki tvö stór.
Síðan fer þetta auðvitað eftir því á
hvern hátt flokksforystan er að öðru
leyti skipuð. Þarf flokksformaður-
' inn að sinna innri málum flokksins
eins og fjármálum og rekstri flokks-
j skrifstofu frá degi til dags? Þarf
hann að sinna málefnum málgagns-
ins meira og minna frádegi til dags?
Staðreyndin hefur verið sú, að ég hef
sinnt þessu öllu talsvert mikið; að
r sumu leyti lagt í þetta meiri vinnu en
til dæmis Lúðvík gerði.
Vafalaust hefur þetta bitnað á
hinni almennu pólitísku forystu,
eða þá að sú viðleitni til almennrar
pólitískrar forystu sem ég hef haft,
hefur bitnað á hinum praktísku
verkum. Þannig að ég er ekki
ánægður með þennan tíma, hreint
ekki.
- Ber að líta á þetta sem yfir-
lýsingu um vilja Svavars Gestsson-
ar við myndun næstu ríkisstjórnar
sem flokkurinn tekur þátt í meðan á
formennsku hans stendur?
- Já, ég myndi aldrei taka að mér
aftur, með formennskunni, tvö
svona stór ráðuneyti, aldrei.
Það getur verið að maður komist
yfir það, sjáðu til, og getur verið að
samtök og stofnanir erlendis.
Við höfum sett okkur það að vera
mjög virkir í Norðurlandaráði. Ég
hef til dæmis lagt talsvert mikla
vinnu í veru mína í ráðherranefnd-
um ráðsins. Og þar höfum við
kynnst vel fulltrúum vinstri flokka
og sósíaldemókrataflokka á Norð-
urlöndum.
Einnig höfum við lagt okkur
mjög fram um það að vinna vel í
Evrópuráðinu á síðustu árum.
Þannig að okkar alþjóðlegu tengsl
hafa aukist stórlega á síðustu árum,
án þess það hafi í sjálfu sér verið
gerð nein samþykkt þar um.
- Marx, Engels, Lenín, - þrjú
stórmenni. Hver er afstaða Alþýðu-
bandalagsins til kenninga þessara
manna?
- Alþýðubandalagið sækir sínar
rætur auðvitað til hinnar róttæku
verkalýðshreyfingar hér á landi, á
því er ekki nokkur vafi. Og menn
hika ekkert við að samþykkja það.
Ég tel reyndar að Alþýðubandalag-
ið eigi sínar rætur allt aftur í sjálf-
stæðisbaráttuna gegn Dönum á
síðustu öld. Ég held að enginn
flokkur og enginn hópur hafí verið
ötulli við það en sósíalistar að sýna
fram á samhengið milli verkalýðs-
baráttunnar og sjálfstæðisbarátt-
unnar, einnig á síðustu öld.
Ég vil í því efni nefna menn eins
og til dæmis Sverrir Kristjánsson,
sem er einn stærsti sagnfræðingur
og ritsnillingur íslensku þjóðarinn-
ar. Hann tvinnaði þetta ákaflega vel
saman, baráttuna fyrir sósíalisma
annars vegar og fyrir sjálfstæði
íslensku þjóðarinnar á nítjándu
öldinni hins vegar.
Við eigum einnig rætur í Alþýðu-
Það er að mínu mati sú stóra yfir-
sjón hjá þeim í Sovétríkjunum að
láta svo á fyrstu áratugum Sovét-
ríkjanna að þar sé um að ræða þjóð-
félag án andstæðna. Þar sé hin
endanlega fullkomnun orðin. Slíkt
stenst ekki, vegna þess að þótt
Þorsteinn Erlingsson hafi sagt það,
þá verður brautin aldrei brotin á
enda. Við verðum alltaf að finna ný
og ný verkefni og nýjar og nýjar
andstæður munu skáka til okkar
nýjum og nýjum verkefnum.
Lenín þróaði auðvitað arf Marx
og Engels með sínum hætti og færði
hann heim við þær aðstæður sem þá
voru í Sovétríkjunum. Við höfum
hins vegar engan áhuga á hinni
lenínísku flokksgerð, þar sem
minnihlutinn er svo að segja settur
undir ofurvald meirihlutans, hvað
sem gerist. Þannig að ég hef hafnað
þeim sjónarmiðum, í orði og verki í
okkar flokki.
vinnuafl. En við skulum ekki
gleyma því, að þeir sem kallaðir eru
menntamenn í dag eru börn verka-
manna og verkakvenna, sem börð-
ust hér hörðum höndum fyrir því, í
verkföllum og stjórnmálaátökum
liðinna áratuga, að tryggja börnum
sínum jafnrétti til menntunar.
Þannig að við skulum fagna því að
þjóðin er betur skólagengin og
viðurkenna að það er einn megin-
árangur verkalýðshreyfingarinnar
að fólkið getur nú gengið í skóla í
vaxandi mæli.
Hitt er aftur annað, að milli
þeirra sem eru langskólagengnir og
hinna sem eru að vinna hörðum
höndum við framleiðsluna frá degi
til dags, getur alltaf orðið einhver
spenna. En hún er minniháttar
vandamál, - blæbrigði en ekki átök
um grundvallaratriði að einu eða
neinu leyti.
Við höfum hins vegar lagt á það
nákvæmlega það sama sem orðið
hefur með íslenskt þjóðfélag á þessu
og síðasta ári. Við höfum orðiðfyrir
áfalli í okkar tekjum og þá verðum
við að draga saman seglin og okkar
hlutverk í Alþýðubandalaginu erað
tryggja að sá samdráttur komi fyrst
og fremst niður á þeim sem helst
geta borið hann.
Nú er því ekki að neita að ég er
mjög óánægður með ýmislegt sem
snýr að þessari ríkisstjórn, einmitt í
því efni. Hún hefur ekki fengist til
að taka á innflutningsversluninni.
Hún hefur ekki fengist til að taka af
neinum myndugleika á verðlags-
málum. Hún hefur ekki fengist til að
taka á bönkunum eða peningamál-
unum. Að því er varðar viðskipta-
ráðuneytið, sem við vorum að tala
um áðan, þá hefur hún verið
ákafiega máttlaus. Og ég held að
þetta hafi verið þjóðinni mjög
dýrkeypt og sé ein meginástæðan
fyrir verðbólgunni sem við búum
við núna, og er svo þungbær sem
allir þekkja sem þurfa að fara í
verslanir og kaupa sér í matinn
þessa dagana.
- Taka á innflutningsversluninni?
Erum við að tala um það sem and-
stæðingar þínir myndu kalla höft og
bönn?
- Akkúrat. Við erum að tala um
það að draga úr innflutningi. Við
erum að tala um það að vörur sem
fiuttar eru til landsins lúti ótvírætt
íslenskum reglum og stöðlum.
Segjum til dæmis innflutt hús; það
sé tryggt með reglum, reglugerðar-
útgáfum og öðrum hætti að þau inn-
fiuttu hús sem hingað koma upp-
fylli íslenska staðla um veðurálag og
þess háttar.
osningar um áratuga skeið
maður Ijúki því, en enginn er á
þessum aldri endalaust og það eru
vissulega takmörk fyrir því sem
menn geta boðið sér. Vinnan hefur
verið gífurlega mikil, ég hef aldrei
séð út úr verkum síðan 1978, varla
einn einasta sólarhring. Og þannig
gengur það auðvitað ekki endalaust,
eða mikið lengur. Svo ég mun leggja
á það áherslu að fá mikið meiri tíma
til að sinna þeim verkum sem mér er
trúað fyrir.
- Er hugsanlegt að gera flokks-
formennskuna að aðalstarfi?
- Það finnst mér. Annað hvort á
flokksformennskan að vera starf,
og þá verulegur hluti starfs, eða þá
að flokkurinn kjósi tvo eða þrjá
varaformenn sem væru þá í flokks-
störfum frá degi til dags en flokks-
formaðurinn væri þá mest í fyrir-
svari fyrir hina almennu pólitík út á
við.
- Er Alþýðubandalagið sambæri-
legur flokkur við aðra sósíalíska
flokka í Evrópu?
- Alþýðubandalagið er að mörgu
leyti mjög sérkennilegur flokkur. í
fyrsta lagi er það svo, að Alþýðu-
bandalagið er verkalýðsflokkur, og
þar hefur það samleið með fjölda
sósíaldemókratískra flokka í Vest-
ur-Evrópu, sem hafa átt mjög
verulegan stuðning í verkalýðs-
hreyfingunni.
Að hinu leytinu er Alþýðubanda-
lagið flokkur þjóðfrelsisbaráttunn-
ar og er þannig alveg sér á báti að
öllum sósíalískum flokkum í Vest-
ur-Evrópu. Af því leiðir svo aftur
það að Alþýðubandalagið er fyrst
og fremst and-imperíalískur flokk-
ur og friðarflokkur i sinni utan-
ríkispólitík. Þannig að það er líkt
jafnarðarmannaflokkum Vestur-
Evrópu að því er varðar verkalýðs-
pólitíkina og atvinnustefnuna inn-
1 anlands. En að því er varðar utan-
ríkisstefnuna líkist Alþýðubanda-
lagið meira til dæmis flokki einsog
Sósíalíska þjóðarflokknum í Dan-
mörku og hluta af Sósíaldemó-
krataflokknum í Svíþjóð.
1 - Ná voru tengsl við Austur-
Evrópuflokka rofin eftir innrásina í
Tékkóslóvakíu. Hefur komið til tals
að taka slík sambönd upp á nýjan
leik?
- Nei, það hefur ekki komið til
tals. Við höfum hins vegar á seinni
árum haft vaxandi tengsl við fjöl-
marga aðila, bæði flokka og önnur
flokknum frá 1916 og Alþýðusam-
bandinu, Kommúnistaflokknum og
Sósíalistaflokknum.
En Marx og Engels lögðu auðvit-
að hin fræðilega grundvöll að
baráttu hinnar róttæku verkalýðs-
hreyfingar á síðustu öld og það eru
auðvitað engir aðrir en þröngsýnir
íhaldsmenn sem ætla sér að gera
lítið úr þeim fræðilega arfi sem
Marx og Engels láta eftir sig.
Reyndar er nú Morgunblaðið
talandi tákn um það hvert stór-
menni Marx hefur verið og er enn
þann dag í dag. Það líður aldrei svo
ár, jafnvel ekki mánuður, að
Morgunblaðið geri ekki allt sem það
getur til að sverta minningu þessa
manns, sem náttúrlega er til marks
um að Morgunblaðinu þyki nokkuð
við liggja að koma á hann höggi þar
sem hann liggur í gröf sinni.
Draga þarf úr gjaldeyrisseyðslu og
tryggja um leið samkeppnisstöðu at-
vinnuveganna.
Þannig að Alþýðubandalagið
virðir þessi grundvallarviðhorf
þeirra Marx og Engels, sem þeir
settu fram á sínum tíma, sem er auð-
vitað fyrst og fremst það, að heimur-
inn sé stöðugri breytingu undirorp-
inn og í annan stað er það áherslan á
lögmál andstæðanna sem hjálpar
okkur og öðrum til að sjá inn í
samtímann og umhverfið og það
sem veldur breytingum á þjóðfélag-
inu. Það eru stöðugar andstæður, -
þær eru alltaf til.
- Hvaða reynslu hefur flokkurinn
dregið af þeim tveimur ríkisstjórn-
um sem þú hefur setið í, eftir að hafa
verið nánast staðfastur stjórnarand-
stöðuflokkur um margra ára skeið?
- Flokkurinn hefur ekki breyst
sem flokkur í grundvallar atriðum.
Hitt er alveg ljóst, að Alþýðubanda-
lagið hefur einsett sér að taka á, þótt
móti blási. Alþýðubandalagið er
ekki neinn sólskins flokkur, heldur
flokkur sem er tilbúinn til að vinna
að lausn vandamálanna þegar þau
koma upp. Og ég held reyndar að
íslensk verkalýðsstétt þurfi að eiga
flokk sem þorir að takast á við
vandann. Ég held hún hafi ekkert
við flokk að gera, sem er aðeins í
sóknar- og baráttuskapi þegar vel
gengur.
Alþýðubandalagið hefur þannig
verið að styrkjast að reynslu og
hæfni. Og ég er ekki í minnsta vafa
um það, að þær kosningar sem nú
eru framundan snúast fyrst og
fremst um það, hvort það verður
Alþýðubandalagið eða Sjálfstæðis-
flokkurinn sem hefur fofystu á
Islandi. Þarna er ekki bara spurn-
ingin um það hver vinnur með
hverjum, heldur hver hefur foryst-
una eftir kosningar í því að móta
það þjóðfélag sem hér þróast á
næstu árum og áratugum.
En Alþýðubandalagið hefur auð-
vitað verið að taka sínum breyting-
um, það er út af fyrir sig rétt. Eg
held að þær séu að mörgu leyti til
góðs. En ég neita því hins vegar ekki
að ég hef áhyggjur af ýmsu í þeim
efnum. Ég hefi til dæmis viljað að
fræðslustarfið hefði verið mikið
betra í flokknum en það hefur verið
á liðnum árum. Svo fagna ég því
alveg sérstaklega að mér finnst vera
miklu meira líf í ungu fólki í
kringum okkur núna, en það var til
dæmis í fyrra og hitteðfyrra. Þannig
að það er líf í Alþýðubandalaginu.
Það er ekki staðnaður flokkur; það
er lifandi flokkur.
- En nú hefur því verið haldið
fram, að menntamannaarmur Al-
þýðubandalagsins sé að yfirtaka
flokkinn meira eða minna, þannig að
ekki sé lengur neitt pláss fyrir verka-
lýðinn þar inni.
- Alþýðubandalagið á auðvitað
að leggja á það áherslu, að vera
þannig flokkur, að þar séu launa-
menn í yfirgnæfandi meirihluta og
þeir sem lifa af því að selja sitt
áherslu, að hafa í okkar þingflokki
fulltrúa úr verkalýðshreyfingunni.
Og ég minniáað allargöturfrá 1942
hefur formaður Dagsbrúnar verið
á þingi fyrir hreyfingu sósíalista
í Reykjavík. Ég tel að þessi stað-
reynd sé ákveðin undirstrikun á því
að Alþýðubandalagið vill vera
verkalýðsflokkur, vill nálgast hinn
almenna vinnandi mann og ganga
fyrir hann með sín viðfangsefni.
Og klofningur milli verkalýðs og
menntamanna er ekki hjá okkur.
Ekki klofningur, - það er áherslu-
munur.
- Verkalýðsflokkur, segirðu? Nú
hefur Alþýðubandalagið verið gagn-
rýnt fyrir að eiga þátt í kjaraskerð-
ingum og eins og hugtök eins og
samráð við verkalýðshreyfinguna séu
innan gæsalappa hjá ráðherrum
flokksins. Fær Alþýðubandalagiðþau
eftirmæli eftir þessa ríkisstjórn, að
það hafi verið kjaraskerðingarflokk-
ur?
- Nei, það væri fjarstæða. Ég tel
að hægt sé að sýna fram á það með
óyggjandi rökum, að á valdatíma
þessarar ríkisstjórnar hafi laun
verið hærra hlutfall af hreinum
þjóðartekjum en nokkru sinni fyrr.
Þjóðartekjur hafa lækkað mjög
mikið og dregist saman. Launin
hafa dregist saman líka, en minna
en þjóðartekjurnar. Það liggurfyrir
í tölum sem ég hef fengið hjá Fram-
kvæmdastofnun og Þjóðhagsstofn-
un, að launin sem hlutfall af
hreinum þjóðartekjum eru hærri en
þau hafa nokkru sinni áður verið.
Það er hins vegar rétt að það hefur
orðið skerðing á kaupmætti launa.
ef ekki hefði orðið skerðing á kaup-
mættinum væru erlendar skuldir
okkar ennþá hærri en þær eru núna;
þá væri staða okkar gagnvart fram-
tíðinni ennþá verri en hún er núna
og ég held að það sé einmitt merki
um það að Alþýðubandalagið sé
góður og í rauninni sterkur verka-
lýðsflokkur, sem hefur þor og kjark
til að takast á við vandann, að þegar
að sverfur í þjóðarbúinu, þá þorum
við að taka á málinu og erum
tilbúnir til að segja „þetta lækkar og
þetta lækkar“, en við gerum það
eftir alveg ákveðnum reglum.
Ég er sannfærður um að allir þeir
sem hafa haft fyrir heimili að sjá,
þekkja það, að þegar samdráttur
verður í tekjum verða menn að
draga við sig ýmsa hluti. Og það er
Hugsum okkur matvæli sem flutt
eru inn. Það hefur verið mjög lítið
og slælegt eftirlit með innfluttum
matvælum. Við erum nú að taka
upp í fyrsta sinn og reyndar eftir-
lit með innfluttum húsum líka.
Með þessu móti er hægt að setja
hér reglur sem koma málunum í
eðlilegt horf, og styrkja um leið
samkeppnisstöðu okkar íslensku
atvinnuvega, - draga úr gjaldeyris-
eyðslu og þar með viðskiptahalla og
erlendri skuldasöfnun.
- En væri ekki nær að koma í veg
fyrir að húsin séu flutt inn og láta
smíða þau hér á landi? Og eins
húsgögn og innréttingar?
- Það kemur mjög til greina.
- Hvernig stæði það gagnvart
EFTA?
- Ut af fyrir sig er ég sannfærður
um að ef okkar mál væru kynnt fyrir
Fríverslunarbandalaginu af ein-
hverjum þrótti og gerð grein fyrir
þvt þar hve miklu áfalli við hefðum
orðið fyrir í okkar þjóðartekjum,
sem er meira áfall en nokkur
EFTA-þjóð hefur orðið fyrir um
áratugaskeið, þá er ég sannfærður
um að menn myndu samþykkja
sérreglur fyrir Island á þessum
sviðum. En eftir því hefur aldrei
verið leitað.
Þannig að það er ekki nóg með að
menn séu loppnir að því er varðar
tök á þessum málum hér innanlands
heldur hafa menn ekki haft upp-
burð og einurð í sér til að bera málin
upp fyrir íslands hönd í alþjóðleg-
um samtökum.
Þarna er auðvitað um að ræða
hluti sem kannski stríða gegn
reglum Fríverslunarbandalagsins,
en hér er um að ræða ákvarðanir
sem hugsanlega stæðu skamma
stund, eitt, tvö, þrjú ár, meðan við
erum að vinna okkur úr kreppunni.
Ég held að það sé allt í lagi, þótt
okkar húsgagnaiðnaður til dæmis
hafi einhverja samkeppni erlendis
frá, en við eigum ekki að láta sam-
keppnina drepa okkar eigin at-
vinnuvegi.
- Snúum okkur að næstu framtíð.
Hver verða meginmarkmið Alþýðu-
bandalagsins í komandi kosningum?
- Við munum setja fram tillögu
um samstarf til kjósenda, þjóðar-
innar og samtaka hér í landinu.
Samstarf um í fyrsta lagi íslenska
atvinnustefnu, það er að segja
Framhald á bls. 7.
NORÐURLAND