Norðurland - 29.04.1983, Blaðsíða 4

Eðvarð Sigurðsson:
SIGURINN SEM VANNST
fíæða flutt 1. maí 1955 á útifundi verkalýðsfélaganna á Lækjartorgi
Reykvísk alþýða.
1. maí er alþjóðlegur baráttu-
og liðssafnaðardagur verkalýðsins
í öllum löndum. Þennan dag
tengir verkalýðurinn í öllum
löndum bræðraböndin sín í
milli án tillits til þjóðerna, litar-
háttar eða annarrar aðgreining-
ar í fullri vitund þess, að það er
ekkert, sem aðskilur verkafólk
hinna ýmsu landa í baráttu þess
fyrir bættum lífskjörum, friði og
öryggi.
A þennan hátt byrjum við
gjarna ræður okkar I. maí og
einmitt núna, þegar verkalýður
Reykjavíkur hefur nýlokið hin-
um hörðustu stéttarátökum í
baráttunni fyrir bættum lífskjör
um og auknu öryggi, þeirri
sömu baráttu, sem stéttarbræð-
ur okkar í öðrum löndum verða
að heyja fyrir framgangi sömu
mála, höfum við sérstaka
ánægju til að senda stéttarsyst-
kinum okkar hvar sem er í
heiminum heitar baráttukveðj-
ur og árnaðaróskir.
Sú mikla verkfallsbarátta,
sem háð hefur verið hér á
undanförnum vikum, setursvip-
mót sitt á hátíðahöld okkar í
dag.
Við skulum í dag, tveim
dögum eftir lok hinna miklu
verkfalla, staldra við og íhuga
árangur þessarar baráttu, lær-
dóma hennar og næstu verkefni.
Á undanförnum árum hefur
verkalýðurinn hvað eftir annað
orðið að heyja baráttu til þess
að hækka laun sín og bæta
kjörin. Þessa endurteknu bar-
áttu hefur hann orðið að heyja
vegna þess, að hvað eftir annað
hafa verið gerðar ráðstafanir af
hálfu þess opinbera, sem rýrt
hafa kjör hins vinnandi fólks.
Það er óþarfi hér að rekja þessar
ráðstafanir nákvæmlega, en all-
ir muna vísitölubindinguna,
gengislækkunina, bátagjaldeyr-
inn o.s.frv. Hvernig stendur á
því, að verkalýðurinn hefur ekki
getað komið í veg fyrir, að aftur
væri teknar af honum með opin-
berum ráðstöfunum þær kjara-
bætur, sem hann hefur knúð
fram með hinum sterku stéttar-
samtökum sínum? Svarið við
þessari spurningu liggur í aug-
um uppi. Áhrif verkalýðsins á
löggjafavaldið, eru ekki í réttu
hlutfalli við hinn faglega styrk
hans. í hinni faglegu baráttu
hefur hann staðið sameinaður
og einhuga og tekist að vinna
mikla sigra. Á stjórnmálasvið-
inu brestur á um þessa samein-
ing og einhug. alþýðan er
tvístruð milli hinna ýmsu póli-
tísku flokka og alltof margir
einstaklingar úr alþýðustétt
hafa látið blekkjast til fylgis við
andstæðinga verkalýðsins. Stjóm-
málaleg eining alþýðunnar
hefði getað komið í veg fyrir, að
árangarnir af hagsmunabarátt-
unni væru skertir.
Á undanförnum mánuðum
hafa verkalýðssamtökin verið
að búa sig undir þá kaup-
gjaldsbaráttu, sem nú er afstað-
in, því enn höfðu lífskjörin
rýrnað.
Á fjölmennasta þingi íslenska
verkalýðsins, Alþýðusambands
þinginu á síðastliðnu hausti,
voru allir einhuga um, án tillits
til annarra ágreiningsmála, að
ekki gæti dregist að verkalýður-
inn legði út í nýja launabaráttu.
Stærstu og þróttmestu verka-
lýðsfélögin í Reykjavík og Hafn
arfirði og verkamannafélagið á
Akureyri ákváðu síðan að leggja
til orustunnar á þessum vetri.
Aðdragandi hins nýafstaðna
verkfalls er öllum í svo fersku
minni, að óþarfi er að rekja
hann hér. Aðeins vil ég minna á
þá ákvörðun verkalýðsfélag-
anna að fresta vinnustöðvun-
inni um hálfan mánuð til þessað
freista þess, að samningar gætu
tekist, án þess að til verkfalls
kæmi.
Þessi tilhliðrunarsemi af
hálfu verkalýðsins var ekki
meira metin en svo, af atvinnu-
rekendum, að þeir knúðu verka-
lýðinn út í eitt lengsta og harð-
asta verkfall, sem háð hefur
verið hér á landi.
Margir hafa furðað sig á og
spurt um, hvernig á því gæti
staðið, að jafn víðtækt verkfall
og þetta, sem lamaði allar höf-
uðgreinar atvinnulífsins, hefði
getað varað svo lengi, eða sex
vikur.
Þessari spurningu verður
ekki svarað í örstuttu máli, en
veigamesta ástæðan er sú, að
hér er risin upp auðug yfir-
stétt, sem rakað hefur saman
gróða á undanförnum árum á
sama tíma og kjörum verka-
lýðsins hefur farið hrakandi.
Þessi nýríka yfirstétt hefur of-
metnast af auði sínum og
völdum. Hún hefur skipulagt
sig betur en áður og náð sterkari
tökum á efnahagslífi þjóðarinn-
ar. í skjóli hins erlenda hers,
sem hún hefur kallað til lands-
ins, hefur henni eflst kjarkur til
stórræða í baráttunni gegn
verkalýðshreyfingunni. Innan
þessarar auðstéttar eru komnir í
valdaaðstöðu menn, sem hafa
sömu afstöðu til verkalýðshreyf
ingarinnar og baráttu hennar og
amerískir burgeisar. Einna bcr-
legast hefur þetta komið fram í
afstöðu olíufélaganna, þessara
dótturfélaga erlendra auð-
hringa, sem frá fyrsta til síð-
asta dags verkfallsins höfðu
frammi verkfallsbrot og reyndu
á allan hátt að brjóta verkfallið
á bak aftur.
Sem afleiðing af þessari þró-
un yfirstéttarinnar taldi viss
hluti hennar sig færan um að
taka upp nýjar og harðsvíraðri
bardagaaðferðir gegn verka-
lýðshreyfingunni. Áætlun þess-
ara manna var sú að semja ekki
við verkalýðinn, heldur þreyta
hann í löngu verkfalli og brjóta
samtökin á bak aftur. Það átti
að kenna þeim verkalýð, sem á
síðastliðnu hausti gerðist svo
djarfur að kjósa sér forystu fyrir
heildarsamtökum sínum, sem
ekki var þeim að skapi, að það
væru aðrir menn og önnur öfl,
sem hér eftir ákvæðu, hvaða
kjör verkalýðurinn hefði hverju
sinni.
Þetta var áætlun hinna of-
stækisfyllstu í hópi atvinnurek-
endanna og yfirstéttarinnar, en
ekki væri sanngjarnt að setja
alla mótherja verkalýðsins í
nýafstaðinni deilu undir þessa
flokkun. í hópi þeirra voru
margir, sem ekki eru haldnir
hatri og lítilsvirðingu á verka-
lýðnum, enda þekkja margir
þeirra hina hörðu lífsbaráttu
íslenskrar alþýðu jafnvel af
eigin raun. Þessir menn hafa
marga hildi háð við verkalýðs-
samtökin, en vilja þrátt fyrir
það hafa í heiðri hefðbundnar
leikreglur.
Allan verkfallstímann var
stefna ofstækismannanna ráð-
andi. En hvað olli því þá, að
áætlun þeirra tókst ekki og að
það var verkalýðshreyfingin,
sem kom með sigurinn af
hólminum en ekki þeir?
Það var í fáum orðum sagt
hin einstæða samheldni og ein-
hugur allra verkfallsmanna, sem
einkenndi þessa baráttu frá
Eðvarð Sigurðsson 1955.
fyrsta degi til hinssíðasta, ásamt
hinu sterka almenningsáliti, er
algjörlega var á bandi verkfalls-
manna.
Það var hin órjúfanlega ein-
ing verkfallsmanna og hlýhugur
alls almennings í garð þeirra,
sem braut á bakafturallarfyrir-
ætlanir yfirstéttarinnar.
Það er ekki ofmælt, að
sjaldan eða aldrei hafi verka-
lýðurinn verið samhentari, stað-
ið sameinaðri í hagsmunabar-
áttunni en núna í þessari kaup-
gjaldsbaráttu. Allar ákvarðanir
um samningsuppsagnir og
kröfugerð voru gerðar einróma.
Samstaða félaganna fyrir verk-
fallið og í verkfallinu var algjör.
Allar ákvarðanir teknar ágrein-
ingslaust. Aldrei kom til neinn-
ar misklíðar í afstöðunni til
hinna margbrotnu vandamála,
sem taka varð afstöðu til í þessu
umfangsmikla og langa verk-
falli. Allar tilraunir andstæð-
inganna til að tvístra röðum
verkfallsmanna mistókust gjör-
samlega. Reynt var að telja
mönnum trú um, að verkfallið
væri pólitískt fyrirtæki ákveð-
ins stjórnmálaflokks og á þann
hátt átti að tvístra verkfalls-
mönnum eftir stjórnmálaskoð-
unum. Þessi tilraun strandaði á
þeim einföldu sannindum, að
það var jafn mikilvægt fyrir
verkamanninn, hverrar póli-
tískrar skoðunar sem hann var,
að bæta kjör sín. Reynt var með
sterkum áróðri að fleyga í milli
faglærðra og ófaglærðra í þess-
ari deilu. Einnig það mistókst.
Faglært og ófaglært verkafólk
stóð hlið við hlið allt verkfallið.
Aldrei hafa fleiri einstakling-
ar úr verkalýðsfélögunum tekið
virkan þátt í verkfallsstarfinu.
Hundruðum saman tóku þeir
þátt í verkfallsvörslunni á nótt
sem degi. Sérstaklega athyglis-
vert er, hve margir ungir menn
úr verkalýðsfélögunum gerðust
hér virkir þáttakendur og lögðu
á sig mikið erfiði til þess að sigur
mætti vinnast. Það varmikið og
vandasamt starf, sem hvíldi á
herðum verkfallsvarðanna, og
öll alþýðan, þar með taldir aðrir
verkfallsmenn, stendur í mikilli
þakkarskuld fyrir hið mikla og
fórnfúsa starf verkfallsvarð-
anna.
Það má nærri geta, að sex
vikna verkfall hlýtur að leggjast
með miklum þunga á fjölda
alþýðuheimila, sem úr litlu hafa
að spila. Og því aðdáunarverð-
ari er sú þrautseigja og æðru-
leysi sem hinar mörgu þúsundir
verkfallsmanna, karla og
kvenna, sýndu allan verkfalls-
tímann.
Árangur þessarar löngu og
hörðu verkfallsbaráttu er nú
alþjóð kunnur:
Kaup hækkar almennt sem
nemur ÍO-I l%.
Full vísitala greiðist nú á allt
kaup.
Orlof lengist úr 15 dögum í 18
daga, eða hækkar um 1% af
kaupi.
4% af kaupi greiðast í atvinnu
leysistryggingasjóð og er þar
með lagður grundvöllur að
framkvæmd eins mesta hags-
muna- og menningarmáls al-
þýðunnar, sem hún hefur barist
fyrir í áratugi.
Þetta eru höfuðatriði hinna
nýju samninga, en auk þeirra
náðust fram ýmsar lagfæringar
á sérmálum einstakra félaga og
starfshópa.
Þrátt fyrir það, að hinir nýju
samningar hafi ekki uppfyllt
ýtrustu vonir margra verkfalls-
manna, eru þeir einn mikilvæg-
asti sigur, sem íslensk verka-
lýðshreyfing hefur unnið.
1. maí fyrir þremur árum
síðan var krafan um þriggja
vikna orlof fyrst á spjöldum
okkar. í dag höfum við engin
spjöld með þessari kröfu.
söfnunar sýndi almenningur
hlýhug sinn á ýmsan hátt, ekki
síst með margvíslegum gjöfum
til verkfallsvarðanna.
Verkfallsmenn færa öllum
þeim, sem veittu þeim þennan
ómetanlega stuðning, sínar
bestu þakkir.
í þessari deilu hafa verkfalls-
félögin notið ómetanlegs stuðn-
ings Alþýðusambandsins, sem
veitti þeim alla fyrirgreiðslu,
sem í þess valdi stóð. Enda þótt
margvíslegar veilur hafi komið í
ljós hjá nokkrum verkalýðs-
félögum, sem leitað var til,
verður þáttur Alþýðusambands
ins í þessari deilu seint ofmet-
inn.
Árangur verkfallsbaráttunn-
ar kemur að sjálfsögðu miklu
fleirum að notum en verkfalls-
mönnum sjálfum. Ýmislegt fell-
ur nærsjálfkrafa öðrum í skaut,
en að öðru leyti er leiðin rudd
fyrir þá, sem á eftir koma.
Ég gat þess áðan, að tilefnið
til hinnar endurteknu kaup-
gjaldsbaráttu á undanförnum
árum hefur verið opinberar ráð-
stafanir, er sífellt hefðu rýrt kjör
verkalýðsins. Nú spyrja verka-
menn: Verður reyndin enn sú
sama? Mun ríkisstjórn og Al-
þingi enn gera ráðstafanir, er
takmarka árangurinn, sem nú
hefur náðst? Verður verðlaginu
haldið í skefjum eða verða
taumlausar verðhækkanir liðn-
ar? Það er eindregin skoðun
verkalýðssamtakanna, að þær
kjarabætur, sem nú hafa fengist
Lúðrasveit verkalýðsins á Lækjartorgi 1. maí 1955.
Svo lengi höfum við borið
fram kröfuna um fullkomnar
atvinnuleysistryggingar I. maí,
að borðarnir voru farnirað láta
á sjá fyrir elli sakir. Þessa
gömlu borða höfum við í dag
lagt á hilluna. Okkur hefur
miðað nokkuð á'leið. En barátt-
an heldur áfram. Nýjar kröfur
verða bornar fram og barist
fyrir þeim til sigurs.
Einn mikilvægasti árangur
verkfallsbaráttunnar er sá, að
samtökin sjálf, sverð og skjöld-
ur lítilmagnans, hafa eflst í eld-
rauninni, eru sterkari en áður og
traust félagsmannanna á þeim
hefur vaxið.
Eins og áður var sagt, stóð
allur almenningur með verk-
fallsmönnum í baráttu þeirra.
Þetta kom berlega i ljós í fjár-
söfnuninni til styrktar verk-
fallsmönnum, sem nú er orðin
um hálf milljón króna, en það er
lang mesta söfnun, sem nokkru
sinni hefur farið fram hér á landi
í vinnudeilum. Auk þessarar
fram, gefi ekkert tilefni til gagn-
ráðstafana í verðlagsmálum eða
af hálfu hins opinbera. Það er
krafa verkalýðshreyfingarinn-
ar í dag, að hver sú ríkisstjórn,
sem að völdum situr, geri þær
ráðstafanir einar í þessum mál-
um, sem miða að því að við-
halda og auka kaupmátt laun-
anna, en ekki hið gagnstæða.
En til þess að tryggja varan-
lega árangra af kaupgjaldsbar-
áttunni, þarf styrkleiki og áhrif
verkalýðsins á stjórnmálasvið-
inu að verða engu síðri hinni
faglegu einingu og styrkleika
hagsmunasamtakanna.
Alþýða Reykjavíkur! Strengj-
um þess heit í dag að vinna að
öllum velferðarmálum okkar
með þeirri samheldni og þeirri
einingu, sem einkennandi verk-
fallsdagana. Takist okkur það,
er leiðin greiðfær til hamingju-
ríkara lífs fyrir íslensku þjóðina.
- Þá verða aðrir 1. maídagar
einnig sigurdagar.
4 - NORÐURLAND