Organistablaðið - 01.11.1970, Síða 2

ingur sveiflaði sér í, þá stend ég fastur á því, að tónlistarmönnum
á að gefast frjálsræði til „að experimentera“ og þá jafnframt að
fremja ýmislegt það, sem mönnum finnst ekki í svipinn tali til sín.
Kann að vera að menn þurfi að heyra þetta oftar og lifa sig inn í það.
Engu að síður langar mig að setja hér á blað sundurlausa þanka
um þjóðfélagslega stöðu kirkjutónlistarinnar. Mér er þá efst í huga,
að messan, guðsþjónustan er 'hvorki músíkólógískt né lítúrgólógískt
fyrirbæri fyrst og fremst. Guðsþjónusta er fyrst og síðast socialt
fyrirbæri: guðþjónustan er athöfn þar sem fólk kemur saman, og
það safnast saman í ákveðnum tilgangi, athöfn þess hefur miðlægt
markmið. Fólk kemur saman í guðsþjónustunni til þess að tilbiðja
guðdóminn, til þess að hefja hug sinn í hæðirnar, til þess að biðja og
Iofsyngja, og til þess að uppbyggjast af orðinu, hinu flutta, talaða,
sungna, biðjandi og lofsyngjandi orði. Og til þess að hlýða á hvatn-
inguna og fræðsluna. Er vægi þessara þátta misjafnt í sögunni á
liðnum öldum, og í nútímanum meðal manna af ýmsum stefnum. En
meginatriðin eru hin sömu. Tónlistin þarf því að vera að miklu leyti
sniðin við hæfi þessa félagslcga tilgangs messunnar. Eðli hennar
(guðsþjónustunnar) og tilgangur setur tónlist inessunnar viss mörk.
Hér er því ekki um koncerttónlist að ræða. Heldur ekki „hreina
músik“ (finnst mér, sérfræðingar gætu verið á öðru máli og haft
nokkuð til síns máls). Músik messunnar er að langmestu leyti til-
beiðslu- og Iofgjörðartónlist. Hrein músíkólógísk og dramatísk tján-
ing í messunni 'hlýtur því ávallt að takmarkast allmjög.
Með nokkrum undantekningum þarf efni messunnar að langmestu
leyti að vera flytjanlegt af alþýðu manna. Hinn tilbiðjandi einstakl-
ingur þarf að geta tekið þátt í öllum liðum guðsþjónustunnar, sem
ekki eru presti ætlaðir til flutnings. (Undanskildir eru auðvitað þeir
liðir sem kórinn flytur einn af sérstöku tilefni eða til sérstakra 'há-
tíðarbrigða, í því skyni að lyfta ’hugum okkar í hæðir, upp frá grá-
móðu hversdagsleikans). Leiðir þetta beinlínis af hinu sociala sjón-
armiði um messuna, sem ég gat um áðan.
Til þess að skilja hlutverk tónlistarinnar í guðsþjónustunni verð-
um við að gera okkur grein fyrir því, að messa án söngs er full-
komlega eðlileg athöfn. Tónlistin er stundum óþörf. (Ef þcssi setn-
ing „sjokkerar“ einhvern, er tilganginum náð!).
Á umræðufundi í Norræna húsinu var flutt efni frá Texas í Banda-
ríkjunum. Var þar beitt mjög svo djörfum ráðum til að „ná til fjöld-
2 OKGANISTABI.AÐIÐ