Organistablaðið - 01.12.1970, Qupperneq 4

sér leik á borði og keyptu uppfinningu Busc’hraann’s og framleiddu
í stórum stíl undir nafninu „Cottage—organ“. Tókst þeim á
skömmum tíma að vinna stóran markað jafnvel í Evrópu, þar sem
hin gerðin var framleidd enn um langan tíma. Margs konar endur-
hætur voru gerðar á blástursgerðinni. Þær merkustu gerði orgelsmið-
urinn frægi Cavallie-Coll, sem gerði sérstaka stýringu loftsins lil að
hafa meiri áhrif á túlkunarmátt tónsins. Debain finnur 1840 upp að-
ferð til að stjórna tónmyndun (tónhyrjun) tungunnar, styrkleik
bennar og liljómi. Sami maður kemur með eitt stilli sem setur allar
raddir hljóðfærisins í samband samtímis. Hann kemur líka fram með
niifn á tónfjaðrirnar eftir tónhlæ þeirra, sem liafa festst og eru undir-
stöðunöfn allra 4ra radda harmoniumhljóðfæra enn í dag. Debain
smíðaði sérstaka festingu fyrir einn tón í ’bassa (orgelpunkt) svo
liægt var að spila með báðum höndum svo lengi sem hljómaði við
bassatóninn, og endurbætti loftlokurnar svo að miklu meiri sj)ila-
möguleikar sköpuðust (Expression Döbbelt).
Eolsbarpan fræga er líka frönsk uppfinning (Victors Mustels 1854).
Tvöföld tónfjaðraröð sem er stillt með hægri sveiflu (önnur örlítið
hærra en 'hin) svo vægur skjálfli heyrist svo sem í mannsröddinni.
Þó að Frakkar hefðu forystuna framan af í smíði þessara hljóð-
færa, þá voru smíðuð sams konar hljóðfæri víðar í Evrópu og þá
helzt í Þýzkalandi. Julíus og Paul Schiedmayer í Stuttgart höfðu
numið iðn sína í París og smíðuðu af kappi. 1846 byrjaði Georg
Friedrich Steinmeyer í Ottingen, að smíða harmonium, en sérhæfði
sig þegar árið 1860 í smíði barinoniumhljóðfæra með tveimur hljóm-
borðum og fótspili, sem fengu fljótt mjög mikla útbreiðslu einnig
sem æfingarhljóðfæri fyrir verandi og verðandi organleikara. 1893
var stofnað verkstæði Höriigels í Leipzig, sem selt hefur mjög mörg
harmonium til landsins.
Á meðan hljóðfærasmiðirnir í Evrópu höfðu mestan áhuga á smíði
þrýstiloftshljóðfæranna, sem leyfði sérstaklega mikinn inun á túlk-
unarmætti tónanna, tóku bljóðfærasmiðir í Ameríku hina gerðina
frain yfir, þó þar með misstust liinir miklu séreiginleikar þrýstings-
hljóðfæranna. Ameríkumenn gáfu hins vegar hljóðfæri sínu nafnið
„Cottage-Organ“ til að tengja saman og vekja athygli á hljóm'blæ
þeirra og kirkjuorgela þeirra tíma. Og sem heimilisorgel (kirkju-
orgelið í stofunni) hlutu þau afarmikla útbreiðslu. Einn 'hinna fyrstu
brautryðjenda í Ameríku var Jakop Estey 1814.—1890, hann byrjaði
4 ORGANISTABLAÐIÐ