Organistablaðið - 01.04.1972, Blaðsíða 9

standa allar pípur, sem tillheyra sama tón á sameiginlegum vind-
stokk. Þessu verður væntaniega gerð hetri skil síðar.
Vindhiöður þessara fornu orgela voru steyptar í hcilu lagi úr
hronzi. Engin orgelhús voru notuð á þessum tíma. Pípurnar stóðu
óvarðar á vindhlöðunni.
Orgel Vestrómvcrska rílcisins.
Það má segja að mikið niyrkur hvíii yfir fyrstu 150 árum orgel-
sögunnar og orgelieik á þeiin árum. Á 1. öld f.Kr. var orgel'leikur
J)ó orðinn svo úthreiddur og vinsæli að í Grikklandi var stofnað
til opinherra kappleikja í orgelspili. Sagan scgir Irá orgelsnillingi
Antipathros frá Eieullherna iá Ivrít, eem iilaut mikla frægð og frama
eftir að' liafa sigrað í orgelkeppni, sem stóð yfir í 2 daga.
Fyrsti Rómverjinn, scm getur um orgolið var Cicero. ( þriðju
ræðu frá Tuscuium líkir hann rödduni orgolsins (voccs Hydroli)
við hina æðslu nautn: reyktan ál, ilmvötn og rósailm. Hljómi orgels-
ins líkti hann við auslurlcnzkt krydd. Ciccro lioftir að öllum lík-
indum kynnzt orgelinu á ferð sinni um Litlu Asiu 79—77 f.Kr.
Hvenær orgelið kom til Rómahorgar er ckki vitað mcð vissu,
en hefur i]jó að öllum likindum verið um miðja 1. öld c.Kr. Árið
67 e.Kr. flutti Neró láður óþekkta gerð orgcls til Rómahorgar.
Þetta orgel hafð’i margar raddir og hefur sjálfsagL verið sams kon-
ar hljóðfæri eins og Vitruv lýsir í De Arehitectura.
Frá og með annarri iild e.Kr. verður orgelið algengt luxusfyrir-
hæri yfirstéttanna í Róm. Jafnframt vakti það undrun og hrifningu
l)jóðarinnar. Bczta sönnun iþess er að Keramikverksmiðja Poss-
essors í Karthago, sem þá var nýlenda Rómverja, en nú tiMieyrir
Tunis, framileiddi olíulampa, sem voru nákvæm eftirliking valns-
orgelsins. Hlutar sllíkra ölíulampa Iiáfa fundizt við' útgröft og gcfa
ásamt lýsingum Herons og Vitruvs mjög greinargóða mynd af hinu
forna orgóli. Statistiskt mat á ca. 40 fornum myndum ásamt orgeli
fró 228 e.Kr., sem grafið var upp í Ungverjalandi 1931, styrkja
þessa mynd.
Hvenær mönnum hugkvæmdist að fara að nola hinn ævaforna
sroið'jubolg til að sjá orgolinu fyrir lofti, er ekki vitað. Fyrstu ör-
nggu heimildina um helgorgelið er að’ finna hjá Julius Pollux á 2.
öld e.Kr. Hann gerir greinarmun á litllum ibdlgorgelum með fáum
töddum og litlum raddstyrk annars vegar og stórum vatnsorgelum
ORGANISTABLAÐIÐ 9