Organistablaðið - 01.09.1972, Qupperneq 16

Þessi saga verður ekki véfengd. Allar samtíma kronikur (fleiri
en 20) skýra frá lþessari gjöf, sem einum markverðasta atburði
áreins 757. Allir sagnaritararnir geta þess, að orgelið hafi verið
óþekkt í Frakklandi, þótt áreiðanlega ihafi það hijómað á sínum tíma
í Amphlileikhúsinu þar í landi. Þetta sýnir, hve orgelið var gersam-
lega fallið í gleymsku.
Ek'ki er mikið vitað um þetta orgel. Það hefur að öllum líkind-
um verið af sömu gerð og hallarorgelin í Bysanz, þ. e. a. s. belgorgel
h'laðið gulli, silfri og eðalsieinum. Orgelinu var upphaflega komið
fyrir í höllinni í Compiégne.
Ekki liggur ljóst fyrir hvort Karl mikli, sonur Pippins, hefur
flutt orgelið með sér til Achen, er hann varð konungur þar. Frásögn
munksins Notker Balbulus um að Karl 'hafi fengið orgel að
gjöf frá Konstantinopel hefur ekki við næg rök að styðjast. Aftur
á móti íékk hann inerkilega klukku að gjöf þaðan. Að öllum lík-
indum Ihefur Notker Balbulus ruglað þeirri gjöf saman við
orgel Pippins litla. Lýsing munksins á orgelinu hefur aftur á móti
gildi, þar sem hún gæti átt við hið sögufræga orgel. Samkvæmt
þeirri lýsingu var um að ræða orgel með mörgurn belgjum úr
sterku leðri, píjmm úr 'kopar eða bronzi og a. m. k. þremur mis-
munandi röddum. Þetta orgel glataðist af óþekktum orsökum, ásamt
ýmsum öðrum dýrgrijmm. Hvenær það gerðist er ekki vitað.
Árið 826 banst Ludvig hinum guðlhrædda, syni Karls mikla, til
eyrna orðrómur um jvrest einn í Feneyjum, Georg að nafni, sein
kynni þá list að smíða orgel. Þennan presl kallaði Ludvig til Achen,
fékk honum rikuleg efni og fé til umráða og fól honum að smíða
orgel. Þannig gerðist það innan haHarveggjanna í Achen að orgel
var aftur smíðað á Vesturlöndum eftir 4—5 hundruð ára hlé.
Þessi feneyski jvrestur er að mörgu leyti þokukennd persóna.
Þó er ýmislegt augljóst í frásögninni. Hann lofaði orgeli eftir grískri
fyrirmynd. Á þessum árum var náið samband milli Feneyja og
Konstantinopel og má því ætla, að Georg hafi fengið kunnáttu sína
þaðan. Orgelið hefur áreiðanlega verið margradda helgorgel með
guilnum pípum. Á þessum árum voru eingöngu smíðuð belgorgel.
Saga vatnsorgelsins var liðin, þótt heitið organum hydrolicum væri
oft notað. I ýmsum ritum má sjá að rnenn voru farnir að gera sér
alrangar hugmyndir um va'nsorgelið. Sumir Ihéldu jafnvel að vatn
hefði verið látið renna gegnum pípurnar til að fá hinn rétta tón.
16 ORGANISTABLAÐIÐ