Organistablaðið - 01.12.1979, Blaðsíða 14

Um túlkun orgelverka Bachs.
Umræðu um það efni, sem fellst í fyrirsögninni verður seint lokið. Orgelverk
Bachs eru "daglegt brauð" allra organista, sem allir verða aftur og aftur að taka
til endurskoðunar spurningar um túlkun, greiningu (fraseringu), raddval
(registreringu) o.fl.
Allir vita að Bach lét frá sér fara mjög fáar leiðbeiningar um hvernig orgelverk
hans skulu túlkuð. Því hafa ýmsar "Bach-hefðir" myndast og sett mark Sjtt á
skóla og menn. Víðtækar rannsóknir hafa leitt í Ijós mörg atriði varðandi túlkun á
verkum hans og skoðanir og skilningur er sífellt að breytast frá ári til árs.
Þessvegna er ekkert undarlegt þó bækur og greinar séu skrifaðar þar eð þetta
efni er stöðugt skoðað frá nýjum sjónarhól. Það er ekki heldur undarlegt þó
tónfræðingar og organistar þingi um þessi mál og greini stórum á hvernig farið
skal að og ekki,-
Eitt slíkt þing (kolloquium var það nefnt) var haldið i Brandenburg í Þýzkalandi
dagana 27. - 29. ágúst 1978. Þátttakendur voru 40, sem með erindum,
umræðum og tónleikum fjölluðu um efnið "Túlkun orgelverka Bachs".
Hans Gruss flutti erindi um konserta-efni (Concerto-Elementer) íorgelverkum
Bachs. Hans-Joachim Schulze fjallaði um eiginhandrit af orgelverkum Bachs,
endurskoðun á texta og túlkunaratriði. Christoph Krummacher og Walter Heinz
Bernstein fluttu fyrirlestra um "Mat Bachs á orgelum og raddvalsmöguleikum"
og "Gamla fingrasetningu og ójafnt spil (inégalité)". Erfitt er að sniðganga síðast
nefnda atriðið, þar eð riýr "skóli" hefir á undanförnum árum myndast um það
efni, sem e.t.v. verður framlag nútímamanna til að varpa Ijósi á leyndardóm
Bach-túlkunar.
Hér verða nú dregnar saman nokkrar niðurstöður sem komu fram á þinginu í
Brandenburg og Gottfrid Gilles rakti í "Musik und Kirche" nr. 6/1978.
1. Við verðum að þekkja sögulegt samhengi og túlkunarvenjur á tíma Bachs
og notfæra okkur þær.
2. "Rétt" túlkun orgelverka Bachs er ekki til, en skynsamlegur grundvöllur
finnst með skýringum (analýsum) þá beitt er hugmyndum og aðferðum frá
18. öld. (Konsertaðferð, leikháttur og túlkun). Nokkrir tónvísindamenn
stunda nú rannsóknir á þessu sviði. Á Brandenburg-þinginu leitaðist
Gruss við að skilgreina fúguna með c-dúr tokkötunni sem konsert-þátt þar
sem hér er ekki um hefðbundna fúgu að ræða. Þá hefir slík skilgreining
einnig áhrif á raddval og tónborðaskipti og verða þá engin
túlkunarvandarnál.
3. Við leik orgelverka Bachs skal hraða í hóf stillt svo að innviðir þeirra fari
ekki fram hjá hlustendum. Séu verkin leikin of hratt glatast þýðingarmikið
efni í byggingu þeirra.
4. Til að öðlast þann "syngjandi", "talandi" flutning, sem samsvarar því hve
þung áherzla var lögð á rétta framsögn sérhljóða og samhljóða í sönglist á
18. öld og gilti einnig um hljóðfæralistina, er algert legato-spil ekki lengur
talið við eiga, heldur skal fjölbreytni í þeim efnum, fengin við nákvæma
14 ORGANISTABLADIÐ