Organistablaðið - 01.12.1979, Blaðsíða 15

greiningu (artikulasjón) og við það verða verkin áheyrilegri. Einnig er hægt
að leika cantus firmus non legato. Cantabile-spilið, sem mjög er haldiðá
lofti í kennslubókum frá 18. öld er hið sama og fullkomið legato, en þarf
nánari athugunar við. Að líkindum hafa menn ekki átt við strangt legato
heldur vandaða túlkun sem byggð er á fullkominni greiningu (fraseringu).
5. Skipta ber um raddir (registur) þar sem við verður komið án aðstoðarmans.
Aðeins að takmörkuðu leyti er hægt að gera sér grein fyrir hugmyndum
Johanns Sebastians Bachs um orgelhljóm og raddval. Tillaga
Bachs um endurbyggingu orgelsins í Muhlhausen og fáeinar
raddvalsábendingar í orgelverkum hans veita nokkrar upplýsingar
Gagnlegar upplýsingar eru líka í raddvalsábendingu Silbermanns (sjá
Hermann Keller: "Die Orgelwerke Bachs", Leipzig 1948 bls. 14 og
Gotthold Frotscher: "Die Gesichte des Orgelspiels und der
Orgelkomposition" Berlin 1959, 2. bindi bls. 1023), en þá kemur í hug
manns t.d. Wagner-orgel. Orgelin eru svo margvísleg. - Ábendingar
Kaufmanns í "Harmonische Seelenlust", Leipzig 1733-36 eru þarflegar
þegar litið er til orgelverka Bachs.
6. Hljómborðsskipli skulu við höfð þar sem þau gera byggingu verksins
auðskildari. i þessu efni skal hyggja grant að fúgunni
7. Ójafnt spil ( þ.e. tónar af sama nótnagildi eru gerðir mislangir) varalgengt
fram á daga Bachs. Jafnt spil var þá oft auðkennt með vissum merkjum. Ef
tekin er upp aftur þessi spila-aðferð verður spilið líflegra. Ójafnt spil
krefst oft hægara tempós en jafnt spil kemur oft í "æðislegu" tempói. Við
verðum að temja okkur breytilegt rytmiskt spil, sem ekki er bundið við
"dauðan" nótnatextann. (Skarpar og minna skarpar púnkteringar,
nótnaklasar spilaðir hraðar en á blaði stendur o.s.frv.)
8. Ef maður tileinkar sér sögulega fingrasetningu reynist auðveldara aö
móta túlkun verka á sannfærandi hátt og meira lifandi. Notkun gamallar
fingrasetningar leiðir til ójafns spils. Bach notaði "blandaða
fingrasetningu", hann hélt við gamla mátanum nema í eigin verkum, þar
tók hann upp nýrri fingrasetningu.
Niðurstaða okkar er þessi: Ekki er nauðsynlegt fyrir okkur að taka upp
gömlu fingrasetninguna til að spilið verði sannverðugt, heldur skal hafa
hliðsjón af henni, sérstaklega hvað greiningu snertir.
9. Endanlega er svo spurningin um það, hve mikla áherzlu beri að leggja á
hvert þeirra atriða, sem hér hefir verið minnst á. Forðast ber að falla í bá
freistni að ganga of langt og of hratt. Allt skal lúta að því að túlkun hvers
verks verði sem eðlilegust og loks þarf góður smekkur endanlega að ráða.
Gottfried Gille
P.K.P. þýddi lauslega.
ORGANISTABLAÐIÐ 15