Organistablaðið - 01.12.1983, Qupperneq 4

nótur þegar hann var aö líta eftir og stilla þaö. Það var dálítiðööruvísi byggt
en dómkirkjuorgelið, t.d. spilaborö voru til hliðar, sunnanvert og kórinn stóð
fyrir framan og organistinn sá varla kórinn þar sem hann var hálfgert lokaður
inni í horni. Registur voru ekki útdregin heldur notaðar vippur, „tastar“ sem
voru slegnir niður. Fótspilið var ágætt. Þetta var allt til uppi á háalofti í
kirkjunni en pípurnar eru því miður nokkuð mikið skemmdar.
Snúum okkur nú að orgelinu, sem nú er í kirkjunni.
Já. Ég las það í dagbók Morgunblaðsins í maíbyrjun 1926 að „Lagarfoss"
væri nýkominn og með skipinu hafi verið 42 kassar frá Þýskalandi, með
orgel í Fríkirkjuna, 11 tonn að þyngd. Með skipinu kom orgelsmiður frá
Sauerverksmiðjunni, Kramer að nafni, til að setja upp orgelið. Strax var
hafist handa með uppsetninguna og aðstoðuðu pabbi og Pálmar (sonur
hans) við það. Verkið tók 5-6 vikur. Sunnudaginn 27. júní hélt Páll
(ísólfsson) konsert á orgeliö. Ég var þá í sveit og las bara um þetta í
blööunum. Næsta sunnudag, 3. júlí að mig minnir, vígðu séra Árni
(Sigurðsson) og Páll bróðir orgelið við messu. Pabba fannst nú að vígslan
hefði átt að fara fram með konsert en það er önnur saga.
Hverjirstóðu að orgelkaupunum?
Jón Pálsson (bankaféhirðir) var aðal driffjöður þessa. Gefin voru út
skuldabréf. Um 30 þekktir borgarar keyptu þessi bréf og munu ekki nærri
allir hafa innleyst þau heldur gefið kirkjunni. Þegar búið var að gera upp
kostaði orgelið allt í allt 41500 krónur. Eitthvað af orgelhúsinu var víst
smíðað hérlendis. Annars fylgdist ég lítt með þessu öllu. Þó var mér
kunnugt um aö Marcussen í Danmörku hafði gert tilboð en það þótti ekki
hentugt og Páll valdi þetta og fór nokkuð eftir raddvali orgels Tómasar-
kirkjunnar í Leipzig, sem þá var 72 raddir. Fríkirkjuorgelið er 36 raddir, þar
af 3 „transmissiónir". Sauer var þekktur fyrir að nota raddir úr frönskum
orgelum, t.d. harmonia aeteria, harmonique og viola d’amour, en þetta eru
allt fremur veikar raddir. 1. tónborð var mun sterkara en 2. og 3. borð og
þess vegna óhentugt við útvarpssendingar þar sem orgelið er 9 fet á dýpt,
11 á breidd og rúm 16 fet á hæð en aðeins einn hljóðnemi notaður við
útsendingar. Árið 1956 kom Mund, sá sem setti upp orgelið í Hafnarfjarðar-
kirkju, og lagaði (flýtti) svörun orgelsins með því m.a. að auka loftþrýsting
og þétta belgi. Hann var 8 dagaað þessu. Árið 1942 varorgelið allt hreinsað
og sett í stand og önnuðumst við Pálmar og Bjarni sonur hans það. Aftur var
orgelið tekið í gegn árið 1964 og önnuðust þeir feðgar, Pálmar og Bjarni
það verk.
Margt fleira fróðlegt sagði Sigurður ísólfsson,en „Það er önnur saga".
P.K.P.
Því má bæta við að orgelnefnd þjóðkirkjunnar hefur fjallað um Fríkirkjuorgelið og
lagt eindregið til að orgelinu verði ekki breytt, en gert við allt í því sem þarf, þannig
4- ORGANISTABLAÐIÐ