Organistablaðið - 01.12.1983, Side 8

Qömlu lögin
og sálmasöngsbókin
Sálmasöngsbók sú, sem enn er almennt notuð, er vissulega komin til ára
sinna, útgefin 1936. Þrisvar hefir hún verið óbreytt Ijósprentuð, fyrst 1948,
og tvisvar hefir út komið viðbætir við hana, 1946 og 1976 (með 30 ára
millibili!)
Borið saman við fyrsta útgáfuskeið kirkjusöngsbóka frá 1878 til 1926, er
prentaðar voru sex bækur (Pétur Guðhjohnsen, Jónas Helgason, Bjarni
Þorsteinsson, Sigfús Einarsson), en þetta eru tæp 50 ár, þá er á jafnlöngum
tíma frá 1930 til 1984 aðeins útgefin ein einasta bók. Bendir þetta til mikillar
deyfðar og áhugaleysis um kirkjusöng. Eða er máske núgildandi kóralbók
svo góð, að ekki verði betur um bætt?
Alltof lítið fer fyrir umræðu um þessi efni. Ber það vott um litla
framfara-viðleitni, enda þótt augljóst sé, að kóralbókin sé löngu úrelt, og var
í rauninni hálfgerð tímaskekkja þegar er hún leit dagsins Ijós 1936, enda
standa óbreyttar í henni allmargar raddsetningar frá árinu 1885 (Jónas
Helgason). Að því leyti höfum við búið við algjöra kyrrstöðu í heila öld; og
oftastnær er kyrrstaða sama og afturför.
Þegar blaðað er í þessari bók, sést fljótlega, að fjölmörg lög hafa aldrei
átt þangað neitt erindi, enda er fjöldi upp tekinna laga aldrei notaður. Einna
verst er þó, að kjarni siöbótarsöngva, sem við eigum í grallaranum, kemur
hvergi fram í sinni réttu, upphaflegu mynd. Séu þau fyrir hendi, þá eru þau
allavega afbökuð, bæði að laglínugerð, tónkyni og hljóðfalls-formi. Hér hefir
því miður verið farið eftir fyrirmynd Péturs Guðjohnsen, sem reyrði allt í
fjötra tilbreytingarsnauðs dúr-moll-kerfis og þunglamalegrar, ferstrendrar
taktskipunar.
Hér verður nú ekki frekar rætt um ágalla kóralbókarinnar, þótt af mörgu
væri að taka (t.d. eru raddfærslugallar svo tíðir, að mjög fá lög sleppa þar
ósködduð). Allir slíkir annmarkar, sem látnir eru slarka áratugum saman,
stuðla ekki að bættum söng, heldur slæva dómgreind og þar af sprettandi
góðan smekk. Hér er því um að ræða veigamikið, uþpeldislegt atriði.
Tvö dæmi úr kóralbókinni skulu að síðustu tilfærð hér, bæði skráð sem
umsungin grallaralög. Kemur þá í Ijós, hver vandi steðjar að útsetjara að
aðhæfa vinnubrögð sín þeim stíl, er hæfir þessari laggerð, nefnilega
modalisma kirkjutóntegunda.
Gamalt passíusálmalag nr. 135, Greinir Jesús um græna tréð, er í
raddfærslu Sigurðar Þórðarsonar; en hann var áratugum saman ötull
stjórnandi Karlakórs Reykjavíkur, höfundur vinsælla sönglaga og einlægur
áhugamaður um alla þjóðlega músík-viðleitni.
Grallara-lagið Nú látum oss líkamann grafa birtist hér tilsungið úr
H O RGANI S'I'A I i LAÐIÐ