Organistablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 10

því einskonar óskmynd þess, hvernig andlegt stef úr munnlegri geymd getur
listilega mótast.
Gæta verður mikillar nærfærni við útsetningu þessara gömlu laga, því að
ekki má raska viðkvæmni hreinnar línu þeirra með of nútímalegum
hljómbrögðum (né heldur rómantískuml). Að þessu leyti verður hér íburður
næsta mikill (milli-dómíanantar, upptaktur, t. 3, 4,5 og 7).
Misræmi milli gamals efnis og nýrrar meðferðar, auk raddfærslu-galla,
verður af ýmsum ástæðum augljóst. í upptakti kemur strax í Ijós
áherslu-samstigni milli áttunda útradda (g-g1 og h-h1), hvimleitt fyrirbæri;
ennfremur tróna hér þaulsætnar %-korður (t. 1,5,7). Engin prýði er aö
hnígandi samhreyfingu allra radda samtímis (t.2-3 og 7), né heldur að of
hnarreistum sjöundarhljómi („expóneraður": t. 4) og bassa-sjöund (t.2).
Allskostar óviðeigandi er og kyrrstæður, tvítekinn tvíundar-hljómur (dóm-
ínant-sekúndu-korða á eftir gabbendi, t. 6), ekki síður en framandi krómatík
(t. 7).
Loks er texta-skipun full-óeðlileg, þar eð höfuðstafur í 2. takti og stuðull
í 5. takti verða áherslulausir. Þesskonarprósódíastangastávið venjuréttan
bragfræðilegan þunga atkvæða, sem fellur á byrjun orðs en ekki endi þess.
Eðlileg áhersla KÓNG-ur verður hér kóng-UR (áhersla lendir samkvæmt
taktskipun lags á áherslulausri afleiðsluendingu: t.2 og 4). — Hallgrímur
Pétursson notaðir ávarpsfall (vocativus) af orðinu Jesús, sem var (og ætti
ætíð að vera) Jesú (ekki Jesús, eins og hér stendur).
Útsjónasamur útsetjari hyllist til þess að temja sér tilbreytingu í vali á
milli-klásúlum; af þrem þeirra hreppa tvær frumhljóm (tonika, auk auðvitað
lokahljóms), og sú þriðja hafnar á mishljómi, sem telst vera ófullkomið
bráðabirgðaniðurlag.
Að allrasíðustu mætti benda á, hvort ekki væri heppilegra að breyta
taktskipun þannig, að upptaktur félli niður. Lagið byrjaði þá á fullum takti;
þarmeð lendir fyrri stuðull fyrstu Ijóðlínu í hákveðu takts (aðaláherslu, í stað
aukaáherslu), sömuleiðis síðari stuðull næstsíðustu Ijóðlínu og höfuðstafur
síðustu Ijóðlínu.
Þessu lagi hafa nú verið gerð ítarleg skil, því að það hefir þegar náð
talsverðri útbreiðslu nú um hálfrar aldar skeið, verið vegsamað sem
hátíðlegt, þjóðlegt og séreiginlegt. En aldrei hefir farið fram nein rökræða
um það, hvort slíkar staðhæfingar fái staðist. hér hafa þær nú verið
véfengdar og mótbárur rökstuddar, því að samræmis verður að gæta milli
lags og búnings þess. Lagiö er tilsungið grallara-lag, svo mjög frábrugðið
fyrirmynd, að nýtt má kallast, án þess að vitað sé um upphafsmann, höfund
þessarar frábrigðilegu gerðar. Það er því til orðið sem önnur þjóðlög. Þess
vegna má gefa því kenniheitið þjóðlag. Öllum er heimilt að taka slík lög til
raddfærslulegrar meðferðar og íklæða þau hæfilegum búningi.
Dr. Hallgrímur Helgason.
ÍO ORGANISTABLAÐIÐ