Organistablaðið - 01.12.1991, Side 34

um versum önnur tilfinning en í hinum öðrum, og það er þó viðurkennt af mörgum,
að sakir safnaðanna sje nauðsyn á að takmarka lagafjöldann, svo sem hægt sé“. Að
vísu er það satt, að til þess er óhugsanda, að hafa svo mörg lög, sem til þess þyrfti,
að hvert sálmsvers l'engi fyllilega viðeiganda lag í heilli sálmabók, en þó getur hver
sá ráðið hjer á mikla bót, sem til þess vantar hvorki góðan vilja nje sönglegan smekk
og þekking. Jeg tek til dæmis, ef prestur Ijeti syngja nokkuð af sálmi, setjum eitt
vers, sem væri með öðrum efnisblæ, en sálmurinn hefur, í heild sinni skoðaður, og
lag það, sem við hann er sett, þá væri ekki ólíklegt, að fundizt gæti lag í sálmasöngs-
bókum vorum, við annan sambraga sálm, og það lag ætti betur við versið (eða
versin), þótt ekki eigi það við sálminn í heild sinni.
Hins vegar er langt frá því, að hinir beztu kirkjusöngfræðingar viðurkenni
almennt, að fyrir safnaðanna sakir þurfi þess svo mjög að takmarka lagafjöldann,
heldur um fram allt hins, að lögin sje ekki um of vandsungin. Sannkristinir söfnuðir
hafa furðu næmt eyra fyrir hinum kirkjulegu lögum, og þau lærast þeim, einkum ef
leiðtogi söngsins er sannur kirkjunnar og trúarinnar maður, fljótara en margur
hyggur, enda mun það optast einkum stafa af því, hversu hin vandsungnu lög eru
flest ókirkjuleg, að þau geta aldrei orðið sönn og góð safnaðarlög, þau eru flest meira
eða minna glamur, sem menn kunna að blekkjast á í svipinn, en aldrei til lengdar,
menn fá leiða og jafnvel óbeit á þeim, eins og einhverju vanhelgu, sem komið er inn
í heilagt fjelag hinna einföldu elskulegu kirkjulaga, sem verða því unaðslegri, sem
menn heyra þau optar, því þótt mótsögn kunni að þykja í því, þá er það víst, að sje
hin einföldu kirkjulegu lög vel og rjett sungin, þá er sem í þessari einfeldni felist þeir
fjársjóðir, sem menn finna því fleiri, sem menn syngja þau optar, eða heyra þau
optar vel sungin við þá sálma, er við þau eiga.
Því að hversu vel sem lag getur átt við sálm, þá má þó syngja það svo, að til
hneykslis sje. (Jeg hcf t.d. áður minnst þess, að við sálminn „Gegnum hættur, gegn-
um neyð“, sem (líkt og: „Vor Guð er borg á bjargi traust") er nokkurs konar andleg
herhvöt, verður að syngja lagið bæði hratt og með fullum rómi, ef vel skal fara).
bannig eru sum lög, sem þurfa meiri sönghraða en önnur; þau lög eru að eins fá, sem
þola mjög svo seinan söng, en yfir höfuð held jeg, að það sje almennur galli á kirkju-
söng vorum, að hann er gjörður fjörlaus með ofseinum söng, enda bendir sönghraða-
táknanin yfir sálmalögum vorum víða til þess að svo sje, og óvíða mun sönghraði í
kirkjum vera eins lítill og hjer á landi. Sum lög þola það, að sálmurinn, sem undir
þeim er sunginn, ráði nokkru um það, hvort þau eru sungin lítið citt hraðara eða
seinna en ráð er fyrir gjört; en allt af verður þó að gæta þess, að hvorki verði þau svo
seint sungin, að þau missi við það lífið og andann, eða svo ört, að hið sálmslega
missist. Á þessu cr svo mikið vandhæfi, að ekki er öllum til þess treystanda, að rata
hjer hina rjettu leið.
Þá er og þess að gæta, að þótt það sje ekki venja, að setja yfir sálmalögum, hvar
þau eigi að syngja fullum, sterkum rjenanda, vaxandi eða veikum rómi o. s. frv., þá
er alls ekki þar með sagt, að það eigi að syngja þau með þessum jafna saganda sem
heyrist svo opt í sumum kirkjum. Hjer getur efni sálmsins opt gefið góðar bendingar
(enda mun það vera tilætlunin), og á það opt við, að sama lagið sent annars má
syngja fullum rómi, sje sungið bæði lítið eitt seinna og með nokkuð veikari rómi; fer
það þá cptir því, sem sálmurinn eða tækifærið gefur tilefni til. En það, sem umfram
allt má aldrei gleymast þeim er í kirkju syngja, er það, að þar er ekki staður til þess
að „þenja sig og spreyta". Þar á hugur og hjarta að vera hafið til Guðs, og því betur
sem þetta er innrætt orðið þeim er syngur, því betur syngur hann líka, því betur verð-
ur fórn hans þegin. Á þetta er engurn skyldara en prestinum að minna söfnuði sína
34 ORGANISTABLAÐIÐ