Skólablaðið - 01.10.1946, Blaðsíða 8

PÁLMI HANNESSON, rektor:
Setn ingarrœða
Ræðukafli þessi er síðari hluti ræðu, er rektor
flutti við hátiðlega setningu skólans 1. okt. 1946.
Þannig hófst það starf, sem síðan hefur
haldizt hér um heillar aldar skeið. Það er
fornt mál, að lengi búi að fyrstu gerð, og
vissulega hefur skólinn notið þeirra manna,
sem stóðu að stofnun hans, notið lærdóms
þeirra, alúðar og annarra mannkosta. Þess
vegna minnumst vér þeirra í dag með djúpri
virðingu og einlægri þökk, — minnumst þeirra
og allra annarra, sem lagt hafa hönd á plóg
í þessu sáðlandi lærdóms og menntunar.
Margt hefur breytzt á liðinni öld. Margt
hefur efalaust farið á annan veg en feður
skólans hugðu og óskuðu í öndverðu. En
ekki verður um það deilt, að sú von þeirra
hafi rætzt, að héðan hafi út gengið margir
merkismenn, sém orðið hafi fósturjörð sinni
til gagns og gleði og sæmdar.
Skólinn hóf starf sitt við kyrrlátt árdags-
skin íslenzkrar viðreisnar og bjartsýni. Hann
hlaut í vöggugjöf veglegustu húsakynni, sem
þá voru til í landinu, — og flest annað var
rausnarlega til hans lagt. Hann var óska-
barn þjóðarinnar, og miklar vonir voru við
hann festar.
Nú hefst ný öld í sögu þessa skóla, — nýr
áfangi á leið hans liggur fram undan. Og
þess er ekki að dyljast, að hag hans er á
ýmsan hátt annan veg farið en í öndverðu
var, enda er mér nú nokkur uggur í brjósti,
er ég lít fram á veginn. Skólinn er ekki leng-
ur utan og ofan við bæjarglauminn, heldur í
honum miðjum. Það er nú lítil tízka í landi
voru að lifa rósömu lífi og stunda sína eigin
iðn, því að kyrrð þjóðlífsins er rofin af
ímugusti andstæðra stefna og flokka. Slík
veðrabrigði eru ekki alls kostar æskileg sáð-
1946
Pálmi Hannesson.
löndum andans fremur en umhleypingar vors-
ins eru gróandi akurrein. Skólinn nýtur ekki
lengur þeirrar aðhlynningar né þess vegs,
sem honum hlotnaðist í öndverðu. Skólahúsið
eitt er hið sama og í upphafi var, veglegt
enn að vísu, en þó úrelt orðið og óhentugt
um margt til skólahalds, eins og vænta má,
þegar litið er á þær framfarir, sem orðið
hafa um húsagerð og kröfur til húsakynna
á liðinni öld. Hitt varðar þó mestu, að húsið
er langsamlega ofsetið. — Svo er ráð fyrir
gert, að hér verði á fimmta hundrað nem-
enda næsta vetur, eða jafnmargir og íbúar í
meðalstóru þorpi hér á landi. Öll þessi ung-
menni og kennarar þeirra, 29 að tölu, eiga
að hafast hér við hvern virkan dag og stunda
iðju sína. Engum getur dulizt, að hér sé far-
ið framarlega á hlunn um aðbúð og hollustu-
hætti, eða mundi slíkt þykja boðlegt á venju-
legum vinnustað? — Og þó eiga hér í hlut
ungmenni á þroskaskeiði, sem eiga að afla
sér þess sem dýrmætast er fyrir sjálfa þá og
þjóðfélagið, þekkingar og virðingar á því sem
fagurt er, rétt og satt. Heill og hagur vors
hundrað ára afmælisbarns veltur á því, að
hér verði um bætt. —
Vafalaust á skólinn fyrir sér að breytast
á komandi tíð, eins og annað. En ég er ekki
gæddur þeirri gáfu að geta séð fyrir óorðna
hluti, því að Skuld skyggir mér fyrir sjónir
6
SKÓLABLAÐIÐ