Skólablaðið - 01.10.1946, Blaðsíða 31

ist í 4 bekki. Skyldu piltar sitja eitt ár í 1.
og 2. bekk, en tvö ár í hvorum hinna. Að
vísu voru þeir stundum aðeins einn vetur í
4. bekk. Grískukennsla hófst ekki fyrr en í
2. bekk. Burtfararpróf var í tvennu lagi:
fyrri hluti upp úr eldri deild 3. bekkjar,
síðari hluti að afloknum síðari vetri í 4. bekk.
Aðalnámsgreinir voru enn sem fyrr og allt
til 1904 latína og gríska, en þeim var ætlaður
þriðjungur allra kennslustunda.
A þessu tímabili skólans, 1851—’77, stjórn-
aði lengst af (1851—’68) hinn röggsami
rektor, Bjarni Jónsson. Væri fróðlegt að fara
nokkuð út í hina duglegu stjórn hans. En
þess er ekki kostur hér. Aðeins skal minnzt
á eina námsgrein, sem kennsla hefst í á
þessu tímabili, en það er leikfimi: Á árunum
1846—’57 virðist engin skipuleg kennsla hafa
verið í leikfimi eða íþróttum. Samt er þessi
námsgrein nefnd sem skyldunámsgrein í
báðum reglugerðum. Ástæðan fyrir því, að
hún var ekki kennd, var fyrst og fremst sú,
að ekkert leikfimishús var til. Það var ekki
fullgert fyrr en í árslok 1857, og hófst
kennsla í marz árið eftir. Eftir áhöldum þeim,
sem upp eru talin, virðist kennslan að miklu
leyti hafa verið fólgin í skilmingum og vopna-
burði. En meðal áhalda voru þessi:
20 trcbyssur, 6 rýtingar, 4 brynstakkar,
6 grímur, 3 rýtingsblöð.
Fvrsti kennari í leikfimi var danskur mað-
ur, liðþjálfi frá Vesturindíum. Hann lét að
hermanna sið dönsk skipunarorð dynja á
lærisveinunum.
Reglugerðin frá 1877 gerir miklu minni
brevtingu á skólanum en samsvarandi dönsk
reglugerð frá 1871. Helztu nýmæli voru:
Bekkir urðu nú 6. Þýzka, sem áður var
kennd í 4 ár, skyldi nú aðeins kennd í efsta
bekk. En enska og franska, sem áður voru
kiörgreinar, urðu nú skyldugreinar: Enska
skvldi kennd til fyrri hluta prófs (upp úr
4. bekk), en franska skyldi kennd í öllum
bekkjum. Ástæðan, sem nefnd sú, sem samdi
þessa reglugerð, færir fyrir þessari miklu
frönskukennslu, er sú, að svo mikið sé af
frönskum fiskimönnum við strendur lands-
ins, að nauðsynlegt sé, að embættismenn
landsins kunni vel frönsku. Hún átti að vera
einskonar ,,ástands“-mál! Þetta voru helztu
nýmælin. Reglugerðin sætti töluverðri gagn-
rýni, m. a. þótti þýzkukennsla alltof mikið
skert. Enda var þessu breytt 1883. Þá var
fyrirskipað, að þýzka skyldi kennd í öllum
bekkjum (og var svo til 1904), en franska
í tveimur efstu bekkjum, eins og enn er.
Á Alþingi hefur tvisvar staðið mikill styrr
um skólann. Hafa deilur þessar í hvort sinn
staðið yfir fullan áratug. í fyrra skiptið
stóðu þær yfir 1891—1903 og snerust um
sama deiluefnið, sem valdið hafði deilum á
Norðurlöndum frá því um 1830 milli þeirra,
sem vildu láta nýju málin, náttúruvísindi og
stærðfræði skipa öndvegissess í skólunum á
kostnað gömlu málanna, og hinna, sem héldu
fram menntagildi frummálanna og töldu, að
nemendur hlytu meiri þroska af því að ein-
beita sér um fáar greinar. Fyrra sjónarmiðið
varð að lokum ofan á, og var lærðu skólun-
um breytt samkvæmt því, í Noregi 1896, í
Danmörku 1903 og á íslandi og í Svíþjóð
1904. Deilurnar á Alþingi 1891 hófust á því,
að aðstandendur Möðruvallaskóla, sem stofn-
aður var 1880, báru fram tillögu um það, að
í tveimur neðstu bekkjum Lærða skólans
færi einungis fram gagnfræðakennsla, sams
konar og í Möðruvallaskóla, og að nemendur
úr þeim skóla gætu setzt próflaust í 3. bekk
Lærða skólans. Um þetta og skiptingu skól-
ans, takmörkun eða afnám fornmálanna o.
fl. stóðu deilurnar. Leiddu þar saman hesta
sína Grímur Thomsen, Jón Jakobsson, Bogi
Th. Melsteð, Halldór Kr. Kriðriksson, svo að
nokkrir séu nefndir. Alþingi samþykkti bæði
ályktanir og lög um þessar breytingar. En
danska stjórnin og konungur neituðu að
verða við þessum óskum fyrr en breytingin
væri komin á í Danmörku. En þegar hún var
komin 1903, var ekkert til fyrirstöðu. Var
þá gefin út reglugerð 9. sept. 1904 með við-
aukum og prófreglugerðum 1907, 1908 og
1910.
Reglugerð þessi var samin af þeim Guð-
mundi Finnbogasyni, síðar landsbókaverði,
og Jóni Magnússyni, síðar ráðherra. Reglu-
gerðin var róttækasta reglugerð, sem skól-
SKÖLABLAÐIÐ
29