Skólablaðið - 01.10.1946, Blaðsíða 64

GRÓA DANlELSDÓTTIR, 4. C:
Þarfasti þjóninn
(Skólastíll).
Ég er kaupstaðarunglingur og hef haft
lítil Kynni af hestum. Eg þekki því þaríasta
þjóninn minna en skyldi og mest af afspurn.
iviér dylst þó eigi, að hann hefur hatt (og
hefur sums staöar enn í dag) geysimikla
þýðingu í íslenzku þjóðlífi og er notaður til
reiðar, áburðar og aksturs, eins og stendur
í náttúrufræðinni. Þótt íslenzki hesturinn sé
fremur smávaxinn, hefur hann marga eigin-
leika til að bera, sem yrðu ekki bættir upp
með stærðinni. Hann er fótviss, sterkur, þol-
góður og skynugur, stendur ennfremur í
lærdómsbókinni minni. Fótviss þarf hann
að vera, þegar hann þarf að þræða grýtta
götuslóða og — mér liggur við að segja —
klettaklungur á fjallvegunum okkar og jafn-
vel sums staðar í byggð. Á þolgæði íslenzka
hestsins og afl hefur oft reynt, þar eð hann
hefur í margar aldir verið aðalfarartækið til
allra samgangna og aðdrátta á landi. Lengst
af voru farnar lestaferðir, ríðandi maður með
marga klyfjahesta í taumi. Þannig voru ullin
og smjörið og aðrar afurðir búsins fluttar
í kaupstaðinn, en matvörur, byggingarefni
og annað, sem til búsins þurfti og fáanlegt
var, flutt heim aftur, allt í böggum eða klyfj-
um á klakk og reiðing, en síðar komu reynd-
ar kerrur eða vagnar til sögunnar, einkum
eftir að farið var að ryðja og leggja vegina.
Um skynsemi hestsins, ratvísi hans, hús-
bóndahollustu, tryggð og átthagaþrá eru til
óteljandi sögur, þótt ég hafi ekki sett þær
svo vel á mig, að ég geti sagt frá þeim aftur,
svo að vel fari á. Dæmi eru til, að hestar
hafa tekið að sér að rata, þegar menn voru
orðnir villtir, og hafa bjargað með því mörg-
um mannslífum. Margar hestavísur, bæði
skálda og hagyrðinga, eru landfleygar og
túlka margvíslega kosti hestanna og þá eink-
um reiðhestanna (góðhesta, gæðinga).
En ekki hefur hestinum fremur en mönn-
unum antaf veriö íaunað aö veröleiKum.
Klytjarnar voru stundum of þungar, reið-
tygm meiddu, svo að herðakamburmn varð
eitt flagsæri eða stokkbólginn og hárlaus.
títundum voru skinnlausir hnúskar á síðun-
um og stórar kúlur á miðju baki, tungan
skorin eftir snæri, sem hnýtt var upp í, og
munnurinn stokkbólginn. Fæturnir voru iiia
járnaðir á grýttum vegleysunum, og sumir
slógu óþyrmuega í til þess að knýja fram
kraita, sem í rauninni voru ekki lengur til.
Stundum voru hross sett ,,á guð og gaddinn,“
sem kallað var. Menn settu á fjöida hrossa,
þótt þeir vissu, að fleiri eða færri þeirra
nlytu að falla úr hor og hungri, ef miklar
vetrarhörkur yrðu. Gamiir menn hafa sagt
mér, að þeir hafi séð hungraða hesta reika
í kringum heygarðinn og leita 1 fönninni,
hvort þeir fyndu ekki táein heystrá, sem
kynnu að hafa fallið niður eða vindurinn
feykt. Þeir segjast stundum hafa komizt við
af því, hvílíkum vonaraugum þeir hafi horft
á meisana, sem verið var að bera í f jósið eða
fjárhúsin, en hestunum var varnað málsins
til að biðja. Mannshöndin, sem var svo ein-
staklega dugleg og sterk, þegar hún var að
roga klyf junum upp á bökin á hestunum, var
harðlæst, þegar þeir þurftu líknar og bjargar
við. Harðbrjósta meðferð virðist það vera,
þegar gamlir og uppgefnir hestar eru seldir
á markaði og sendir til útlanda, og eiga þá
fyrir höndum að kveljast af sjóveiki og lenda
ef til vill í koldimmum kolanámum. Eigi hefi
ég trú á, að andvirði slíkra skepna blessist
seljendunum.
Um átthagaþrá hestanna, heimþrá þeirra,
strokuhestannna, vinnst mér ekki tími til að
skrifa, en átakanleg er sagan og snilldarleg
lýsingin hans Þorgils gjallanda á Stjörnu,
ungu, fallegu hryssunni, sem ætlaði að
strjúka til átthaganna, en dróst upp af
meiðslum og hungri og varð úti í Hvannalind-
um. Manni er þó nokkur raunabót að því við
lesturinn, að skáldið lætur Stjörnu sjá heim,
um leið og hún deyr, sjá fagurgræna hag-
lendið, æskustöðvarnar, hrossastóðið og gló-
fexta folaldið sitt fremst.
62
SKÓLABLAÐIÐ