Skólablaðið - 01.11.1946, Síða 5

dr. Sveinbjörn Egilsson,
Þjóðin minnist hans sem
eins af forvígismönnunum í
upphafi sjálfstæðisbarátt-
unnar, manns, sem atti
ómetanlegan þatt í eflingu
þjóðlegrar menningar með
málhreinsun sinni. Mennta-
skólanemendur minnast hans
sórstaklega sem fyrsta
rektors skólans eftir
síðari flutninginn til
Reykjavíkur.
Sveinbjörn fæddist
24. febrúar 1791 í Innri-
Rjarðvík. Faðir hans, sem
var einn af efnuðustu
bændum landsins, ætlaði
fyrst að gera bónda úr
stráknum, en sa bratt, að
hann var til annars betur fallinn. Honum
var £>ví komið í fóstur til Magnúsar
Stephensen, sem þá bjó á Leirá. Sveinbjörn
var þá 10 ára, læs, nokkuð skrifandi og
"kunni stóra stílinn í Balles lærdomsbok".
Magnús lót kenna honum latínuskolalærdom,
og var hann útskrifaður árið 1810 af sr.
árna Helgasyni, sem síðar var í Görðum.
pá geisuðu Napoleonsstyrjaldirnar, og
varð Sveinbjörn því að bíða 4 ár eftir að
komast til Kaupmannahafnar. Er þangað kom,
lauk hann hinum lögskipuðu undirbúnings-
prófum á 10 mánuðum, með mjög góðum eink-
unnum. Hið fyrra þessara prófa var endur-
tekning stúdentsprófsins, hið síðara sam-
svaraði núverandi heimspekiprófi. Þo var
prófað í miklu fleiri greinum þá. Síðan
las hann guðfræði í 3 ár og lauk embættis-
prófi 11. janúar 1819. Líklega hefur
Sveinbjörn verið afskaplegur "kúristi",
því að guðfræðinámið var ekki tekið ut
með sitjandi sældinni. Tvö þrælþung tungu-
mál, hebresku og arabisku, lærði hann fra
stofni. Gamla testamentið las hann a
hebresku, nema. eitthvað í Jobsbók á ara-
bisku, en hið nýja á grísku. Þo gaf hann
sór tíma til að læra dans og flautuleik,
en orti lítið eða ekkert-. Nokkrum mánuðum
eftir að hann lauk profi,
sigldi hann til íslands, þa
nýskipaður kennari við
Bessastaðaskóla.
Því embætti gegndi
Sveinbjörn í 27 ár, en var
rektor skólans í 5 ár eftir
flutninginn til Reykja-
víkur. I'yrstu 3 árin hór á
landi taldist hann í Viðey,
en fluttist síðan alfarinn
að Bessastöðum, Þar var hann
í 13 ár, en fluttist þá að
Eyvindarstöðum á álftanesi
og hafði þar bú, unz hann
fluttizt til Reykjavíkur
1846. 20. júní 1822, giftist
hann Helgu, dóttur Benedikts
Gröndal dómara við lands-
yfirróttinn. Þau eignuðust
10 börn, þekktast þeirra
er Benedikt Gröndal skáld. Sveinbjörn var
allvel efnum búinn, þótt launin vsru lág,
naut hann þar föðurarfsins. Hann gat því
starfað að margvíslogum frsðistörfum utan
kennslunnar.
Þess er enginn kostur að geta hór
nema þess allra helzta af fræðistörfum
hans og því síður að leggja á þau nokkurn
dóm. Til þess hef óg auðvitað ekkert vit,
Hann var mikill lærdómsmaður að þeirrar
tíðar hstti, jafnvígur á ís'lenzku, dönsku,
latínu.og grísku. Auk þess var hann vel
að sór í hebresku, arabisku, arameisku
(það mál mun Jesús Kristur hafa talað),
ensku, frönsku og þýzku. Bokasafn hans
var allmikið, og hann átti stöðugar brófa-
skriftir við ýmsa innlenda og erlenda
fræðimenn, t.d. JÓn Sigurðsson og Rask,
Hróður hans sem vísindamanns fór einnig
víða, og árið 1843 sæmdi haskolinn í
Breslau hann doktorsnafnbot. Malfræði
var helzta áhugamál hans, og á því sviði
vann hann mesta vísindaafrek sitt. Það
var samning orðabókar yfir fornskáldamálið
með latneskum þýðingum. BÓkin, Lexicon
poeticum antiquæ linguæ septentrionalis,
kom fyrst út skömmu eftir dauða Svein-
bjarnar, og aftur 1913-16, þá endurskoðuð
i