Skólablaðið - 01.11.1946, Blaðsíða 23

- 23
Huldu sem hugsjónakvenveru eða draummynd
skaldsins, en síður sem túlkun á afstöðu
þess til raunverulegrar kventegundar.Slíka
hugsjónaveru á skáldið eðlilega auðveldast
með að skapa á unga aldri, þegar alvara og
ömurleiki lífsins hefur ekki mœtt á honum
að ráði.
Hin aðalsöguhetjan, Randver, er einn-
ig töluvert óraunveruleg í eðli sínu, en
er horinn uppi af hugsjonaauðlegð höfund-
arins. Randver er ungur og forríkur fast-
eignasali frá Ameríku, sem kemur í heira-
sokn til sttlands síns og dvelst ser til
afþreyingar á hæ föður Huldu í sveit
þeirri, sem fóstrað hefur Randver o^ flest
ættmenni hans. Randver er að vísu rolega
og skynsamlega íhugandi maður, en er
óraunverulegur að því leyti, að hann töfr-
ast svo af Huldu og undraheimi hennar, að
hann segir skilið við auðæfi Vesturheims
og gerist einyrki íslenzkrar moldar, Inni-
legar' ástir takast með þeim Huldu og
Randver. Þau miðla hvort öðru af lífsspeki
sinni og komast að þeirri niðurstöðu, að
hin æðsta hamingja só ávöxtur lífsgleðinn-
ar, sem leiði menn til guðs. BÓkinni lýkur
með hænarorðum úr Faðirvorií "Gef oss í
dag vort daglegt hrauð. . , . Og fyrirgef
oss vorar skuldir, - - "
í þessari frumsmíð meistarans má
finna drög að ymsu, sem síðar þroskast
með honum í enn ríkara mæli. Fyrir þá sök
er hun markverður lykill að þróun lista-
mannsins. f henni her töluvert á þeirri
togstreitu milli ljóðrænu og raunsæi, sem
síðan hefur einkennt mörg verk Halldórs,
í þessari fyrstu hók hans, held ég, að megi
segja, að Ijóðrænan skipi öndvegið, enda er
það eðlilegt, þar sem um astarsögu eg
jafnframt frumsmíð unglings er að ræða.
Frasögnin sindrar öll af æskuglaðri hjart-
sýni. Höfundurinn hefur undravert vald yfir
efninu og sveigir lögmál framvindunnar til
skilyrðislausrar hlýðni við vilja sinn og
skáldlegt hugarflug. Frásögnin er leikandi
lett og stíllinn vel læsilegur. Nemendur
Menntaskólans í Reykjavík mega vera hreykn-
ir af þessu afreki höfundarins, er hann
vann, um það leyti, er hann var við nám í
þeim skóla.
Fjórum árum eftir útkomu Barns nátt-
úrunnar kom út næsta hók Halldórs,Hokkrar
smasögur. Um gildi hennar er mér ekki
kunnugt.
Þriðja hók Halldórs kom út ári síðar,
þegar hann var tuttugu og tveggja ára,
og har hún nafnið Undir Helgahnúk. Mynd
af kirkju var framan á kápunni, og höf-
undur hafði hætt við sig nýju nafni,
Kiljan, sem hann hefur hlotið við
kaþólska skírn. Kenniheitið "frá Lax-
nesi" er orðið að ættarnafninu Laxness,
Þar með var nafn skáldsins alskapað og
öðlaðist þann skáldlega hljóm, sem það
hefur nú í eyrum hvers íslendings. 1
undanförnum árum hafði Halldór sökkt sér
niður í trúmál, gerzt kaþólskur og geng-
ið í franskan klausturskóla fyrir milli-
göngu Meulenhergs hiskups, en hafnað
prófi og prestvígslu. Kom hann síðan
aftur til Reykjavíkur í þeim tilgangi að
taka stúdentspróf, en féll sökum van-
kunnáttu í stærðfræði og virðingar-
skorts fyrir stafsetningar- og merkja-
setningarreglum skólans. Næsta ár kom
út eftir hann hókin Kaþólsk viðhorf.
Hvorug þessara tveggja framangreindu
hóka er ýkja merkileg. í þeim kemur þo
fram þungur undirstraumur mannlegra
tilfinninga, trúhneigðar og sannleiks-
leitar. Innsta viðhorfi hins unga manns,
sem svo margt hrauzt um í a þessum arum,
mun ekki illa lýst með setningu ur Undir
Helgahnúk, andvarpi ungrar stúlkuj "En
hvað mér finnst heimurinn yfirnáttúr-
legur", og sömuleiðis með orðum skálds-
insl "Ne hjarta mannsins, hverju það
gleymir. - Það veit enginn, hvað þögnin
geymir. Og það veit enginn, hvað hafið
dreymir".
Blæja hinnar trúrænu dulúðgi hvílir
yfir öllum hugarheimi skaldsins.
Sama ár og Kaþólsk viðhorf komu út,
árið 1925, skrifar ICiljan Vefarann mikla
frá Kasmír suður í Taormina á Sikiley.
SÚ hólc mun ekki hafa verið ginnandi við
fyrstu sýn, því að það tók tvö ár að
koma henni á prent, HÚn er þó talin mik-
ilfenglegust allra æskurita Halldórs.
BÓkin fjallar um íslenzkt skáld og rit-
höfund, sem höfundur kallar Stein elliða
Iíið ytra leikur allt £ lyndi fyrir Stein
elliða, 0g honum hlotnast auður og frægð
en hið innra er hann tvískiptur. Þar
togast verðmæti þessa heims og annars á
um áhrifavaldið yfir sál hans. Hann er
tákn þeirrar manntegundar, sem stirðnar
ekki í kennisetningum kristni eða kirlcju
en heldur áfram linnulausri sigurleit að
sannleika, réttlæti 0g mannúð.