Skólablaðið - 01.05.1947, Blaðsíða 7

GUNNAR NORLAND:
/' ‘ '
/
Nokkur orð um skóla í Bandaríkjunum.
Frá því er Bandaríki Norður-Ameríku voru
sett á stofn, hafa tvö sjónarmið togazt á í
landsmálum: vald sambandsstjórnarinnar í
Washington og vald ríkjanna, sem nú eru orð-
in 49 að tölu. Bandaríkin hafa sameiginlegan
fána, sameiginlega mynt. Stjórnin í Washing-
oon sér um hermál landsins, utanríkis- og
tollamál o. s. frv.
Um fræðslumál gegnir allt öðru máli, og
kemur það mörgum útlendingum spánskt fyr-
ir sjónir. Fræðslukerfi Bandaríkjanna er
mesta flækja: Þar er mikil fjölbreytni, en hins
vegar lítið samræmi.
Einstaklingshyggja Bandaríkjamanna kem-
ur einna skýrast fram í skólamálum þjóðarinn-
ar. Stjórnin í Washington hefur hér ekkert
vald, og má því segja, að ekki sé um eitt
fræðslukerfi að ræða, heldur fjörutíu og níu
eins og ríkin. Auk þess hafa borgir og sveita-
félög hvers ríkis talsvert valdsvið í skólamál-
um.
Aðallega er um þrenns konar skóla að ræða:
ríkisskóla, héraðsskóla og einkaskóla. Einka-
skólar láta mjög til sín taka, enda eru sumir
frægustu og ágætustu skólar Bandaríkjanna í
þeim flokki, t. d. Harvard háskóli, Columbia í
New York og Yale háskóli; ennfremur margir
góðir menntaskólar. Einkaskólar eru margir á
vegum kirkna, og eru kaþólsku einkaskólarnir
þar langfjölmennastir (trúfræði er ekki kennd
í barnaskólum eða menntaskólum, heldur í
sunnudagaskólum á vegum kirknanna).
Vestra eru skóladagar 5 í viku hverri, en
ekki 6 eins og hér og á Norðurlöndum. Skól-
ar byrja venjulega í september, en lýkur í
júní.
Þessi lauslega mynd gerir skólamálum
Bandaríkjanna engin veruleg skil, en þó má
sjá, hver mismunur er á þessum málum þar
vestra og hér. Það er t. d. vart hugsanlegt, að
Bandaríkjamenn komi á lögboðinni stafsetn-
ingu, er verði kennd við alla skóla. Ekkert
skal ég um það segja, hvort Bandaríkjamenn
mundu kjósa að samræma kennslumál lands-
ins, ef svo ólíkindalega skyldi vilja til, að þeir
kæmu sér saman um þau.
Þó að mikill munur sé á því, hvað er kennt
og hvernig í amerískum skólum, eru skólarn-
ir formlega svipaðir í öllum ríkjum landsins.
Verður nú gerð nokkur grein fyrir þessu.
Almenn skólaskylda er nokkuð breytileg
eftir ríkjum, en er oft talin frá 5 ára aldri til
17 eða 18, stundum styttri.
Barnaskólinn nær yfir fyrstu 8 árin (ele-
mentary school), en síðan tekur við mennta-
skóli (high school), og er hann fjögra ára skóli.
Að honum loknum eiga menn jafnan aðgang
að háskólum. Stytzta háskólanám er 4 ár (B.
A. eða B. S. próf). Eftir það eru 1 eða 2 ár til
meistaraprófs, en 3 eða 4 til doktorsprófa.
Þetta fyrirkomulag er algengast, en geta má
annarra. Oft er t. d. barnaskólinn 7 ár, mennta-
skólinn 4 og síðan 2 ár við háskóla (junior col-
lege). Eftir tvö ár við almennt háskólanám
fara margir á lækna- eða lagaskóla.
Eftir þessu mætti segja, að „menntaskólinn“
(high school) nái yfir 4 síðustu skólaskyldu-
árin.
Aður fyrr voru til skólar vestanhafs á borð
við okkar menntaskóla, er nefndir voru „latin
schools“. Þeir eru nú nær alveg horfnir úr
sögunni, eftir að hlutverk menntaskóla breytt-
ist, og þeir voru felldir inn í skólakerfið.
I Bandaríkjunum sækir um 80% allra ungl-
inga á aldrinum 14—17 ára menntaskóla, en
aðeins lítill hluti þeirra heldur áfram við há-
skólanám. Þessi hundraðstala er nokkuð há,
ef miðað er við aðsókn að menntaskólunum
hér. Munurinn er sá, að íslenzku menntaskól-
unum svipar talsvert til gamla latínuskólans:
hér eru kennd ákveðin fög, svo sem tungumál,
stærðfræði o£ saga. En í Bandaríkjunum eru
SKOLABLADIÐ
7