Skólablaðið - 01.03.1959, Blaðsíða 21

G. d. K.
- 21

ogbera það samanvið önnur verk eftir tón-
skáldið. í þessum flokki mætti fyrst og
fremst nefna Johannes Brahms. Það er
furðulegt, hversu þung og torskilin verk
hans eru fyrsta skiptiös sem maður heyr-
ir þau, jafnvel þótt maður haíi hlustað
mikið á BrahmSo Það er alltaf eitthvað
nýtts sem hann hefur upp á að bjóða. Um
Bela Bartók er sama að segja. En þeim
mun meiri verður ánægjan, þegar maður
hefur loks stritað sig í gegnum verkið.
Ég nefndi Finnann Jean Síbelius og
Frakkann Hector Berlioz sem dæmi
þriðja flokks. Við fyrstu kynni virí'ast
verk þessara höfunda mjög aðgengileg og
auðskilin. En þau virðast sundurlaus og
langsótt. Áhugínn er mikíll í byrjuns en
svo verður verkið leiðigjarnt og ný plata
sett á. Svona eru fyrstu kynni flestra af
þessum tónskáldumt og yíirleitt er henni
þar með lokið. Þetta skilningsleysi á
verkum Jeans og Hectors er mjög al -
gengt. Hvað hefði orðið um SibeliuS;,
hefði hann ekki samið tónsmíðíf sínar
"Finlandíu’* og "Valse Triste"? f hug-
um margra eru þessi verk aðalverk
Sibeliusar. - Hvílíkur hörmulegur rr -
Frh. á bls. 19.
ÞAÐ er gamalt orðatiltæki, sem segir,
að hinn mikli listamaður öðlist fyrst
fyllilega viðurkenningu eftir dauða sinn.
Orsökin er e. t. v. fólgin í því, að hann
kemst á undan samtíðarmönnum sínum á
einhverju ákveðnu sviði, með einbeittum
og óþrjótandi áhuga sínum. Hinn þungi
massi þarfnast þess vegna aukalega tíma
til að ná þessu stigi, og í því liggur mis-
munurinn. Ef við lítum yfir heild tónlistar-
innar, má skipta tónverkum niður í þrjá
flokka : 1) Tónlist, sem vinnur allan huga
manns við fyrstu kynni (t. d. verk eftir
Schubert, Meridelssohn og sum eftir
Tchaikovsky ), - 2) Tónverk, sem hafa
fráhrindandi áhrif á mann fyrst, en
verða manni mjög dýrmæt við nánari
kynni (þar má fyrst og fremst nefna
Brahms og Bartók ), og síðan : 3) Ton-
verk, sem manni finnst maður skilja mjög
vels en þau vekja samt hvorki áhuga manns
né eftirtekt. Af þessum þrem flokkum er
sá þriðji lang-erfiðastur viðfangs og í
þessum flokki finnum við tónskáld eins og
frakkann Hector Berlioz og Finnann Jean
Sibelius. Ég mun hér á eftir taka hvern
flokkinn um sig til nánari athugunar, en
sérstaklega þriðja flokkinn.
Fyrsti flokkurinn er mjög auðveldur við-
fangs, enda hafa verkin í honum fremur
lítið tónlistarlegt gildi. Auður fljótt feng-
inn, skjótt verður enginn, það mætti jafn-
vel setja dægur- og danslög í þennan flokk.
"Fyrsta flokks tónskáld" verða yfirleitt
fljótlega vinsæl af almenningi. Sbr. Þegar
Schubert sat við píanóið og lét hugann
reikas og gluggi var opinn, þá kunni öll
borgin lög hans fáeina klukkutíma eftir að
þau voru samin. Það er ekki þar með
sagts að Schubert og Mendelssohn séu
"léleg" tónskáld. Það væri argasti mis-
skilningur. En þeir hafa samið aragrúa af
tiltölulega lélegum tónsmíðum, sem eru
lítið sem ekkert þekkt nú. Alveg hlið-
stættmætti segja um Tchaikovsky.
Annar flokkurinn er strið og puð. Þar
verður maður að leggja mikið á sig til að
skilja hugarheim tónskáldsins. Nauðsyn-
legt er að hlusta á verkið aJtur og aftur,