Ísfirðingur - 07.05.1960, Síða 1

Áskrifiarsimi blaSsins
er 332.
KaupiS og lesiS
ÍSFIRÐING
10. árgangur. Isafjörður, 7. maí 1960.
7. tölublað.
Það borgar sig að
auglýsa.
Auglýsið í
ÍSFIRÐINGI
SJÖTÍU OG FIMM ARA:
Jónas Jónsson fyrrverandi ráðherra.
Enginn stjórnmálamaður hefur
verið eins áberandi í íslenzku
þjóðlífi, það sem af er þessari öld,
og Jónas Jónsson frá Hríflu. Hann
átti sjötíu og fimm ára afmæli 1.
þ.m.
Jónas er fæddur að Hríflu í
Bárðardal, og voru foreldrar hans
Jón Kristjánsson, bóndi, og kona
hans Rannveig Jónsdóttir.
Hann lauk prófi um tvítugt frá
Akureyrarskóla, með ágætum vitn-
isburði og miklu lofi hinna lærðu
og ágætu kennara sem þá störfuðu
við þann skóla. Síðan var hann
árum saman við nám erlendis, m.
a. í Oxford og París.
Eftir að Jónas kom heim frá
námi erlendis gerðist hann kennari
við kennaraskólann í Reykjavík,
en lét af því starfi 1918 þegar
hann tók við skólastjórn Samvinn-
uskólans. Skólastjóri Savinnuskól-
ans var hann svo óslitið til sjö-
tugsaldurs, að fráteknum þeim ár-
um sem hann var í ráðherraem-
bætti. Ritstjóri málgagna sam-
vinnumanna var hann um 30 ára
bil, fyrst „Tímarits samvinnufé-
laganna“ og síðar „Samvinnunn-
ar“.
Ásamt öðrum framsýnum fram-
faramönnum stofnaði Jónas Fram-
sóknarflokkinn, og um 30 ára
skeið var hann aðalbaráttumaður
og leiðtogi flokksins. Það tímabil
varð eitthvert blómlegasta upp-
byggingartímabil í sögu þessarar
þjóðar, og óneitanlega var það
Jónas Jónsson öðrum mönnum
fremur, sem átti frumkvæðið að
fjöldamörgum nýmælum og um-
bótum sem þá var hafizt handa
um.
Jónas Jónsson er landskunnur
ritsnillingur. Enginn núlifandi
stjómmálamaður á íslandi mun
hafa skrifað fleiri eða áhrifaríkari
stjórnmálagreinar en hann. Ára-
tugum saman skrifaði hann grein-
ar í Tímann, — og ekki hafa verið
skrifaðar áhrifaríkari greinar fyr-
ir framgangi samvinnustefnunnar
en hann gerði, meðan hann var
ritstjóri Samvinnunnar. Hann hef-
ur skrifað fjölda bóka og bæklinga
og á yngri árum var hann ritstjóri
Skinfaxa, tímarits ungmennafé-
laganna.
Það liggur í augum uppi, að
Jónas Jónsson frá Hríflu
Jónas Jónsson var umdeildur á
þeim árum sem hann var fyrir-
ferðarmeiri í íslenzkum stjórnmál-
um en nokkur annar maður. Braut-
ryðjendur og hugsjónamenn hafa
jafnan verið umdeildir og jafnvel
hataðir af þeim, sem ekki hafa
skilið kall nýs tíma eða þörf á
félagslegum umbótum og uppbygg-
ingu.
En hitt er jafn víst að á spjöld-
um sögunnar mun nafn Jónasar
geymast sem hins merkasta ís-
lenzka stjórnmálaforingja á fyrra
helmingi þessarar aldar.
Saga hans sem hugsjóna- og
þjóðmálamanns mun eiga eftir að
verða mörgum ungum íslendingum
fyrirmynd og hvatning til dáð-
ríkra starfa fyrir land og lýð.
J.Á.J.
★
I. m a í
Eins og áður var 1. maí hátíð-
legur haldinn hér í bænum.
Útifundur hófst kl. 2. Lúðra-
sveit ísafjarðar lék fyrir fundinn
og milli ræðna. Ræður fluttu: Sig-
urður Kristjánsson, f.h. Sjómanna-
félags Isfirðinga, Guðmundur Guð-
jónsson, f.h. Vélstjórafélags ísa-
fjarðar, Jökull Guðmundsson, f.h.
iðnnemafélagsins, Símon Helgason,
f.h. F.O.S.l. og Sigurður Jóhanns-
son, f.h. Verkalýðsfélagsins Bald-
ur. Pétur Pétursson stjórnaði úti-
fundinum. Fjölmenni var á fund-
inum enda veður gott.
Kvikmyndasýning fór fram í Al-
Samvinnustefnan og stjórnarstefnan
Samvinnumenn hafa ríka ástæðu
til að hugleiða löggjöf yfirstand-
andi alþingis og tillögur núverandi
ríkisstjómar varðandi samvinnu-
hreyfinguna. Skilningur stjórnar-
valda á fjöldahreyfingu eins og
samvinnuhreyfingunni skiptir al-
þýðu manna æmu máli.
Það lagaákvæði að skylda kaup-
félögin til að lána seðlabankanum
15% af innstæðuaukningu sinni er
miklu merkilegra spor í löggjöf Is-
lendinga en ýmsir hafa gert sér
ljóst.
Innlánsdeildir kaupfélaganna eru
engar venjulegar peningastofnanir.
Þær lána féð ekki aftur, heldur
ávaxta það í rekstri kaupfélagsins
sjálfs. Eina trygging innstæðu í
innlánsdeild er ábyrgð kaupfélags-
ins. Þar er því um að ræða lán til
kaupfélagsins.
Kaupfélag er staðbundinn al-
mennur félagsskapur. Sameignar-
sjóðir þess eru að lögum hálfopin-
ber eign héraðsins. Almenningur,
sem í félögunum vill vera, getur
öllu um það ráðið í hvað það legg-
ur fé sitt. Það leiðir því af eðli
málsins, að kaupfélag festir fé sitt
í því, sem er áhugamál almenn-
ings og almenningur telur hags-
munamál sitt, — og því einu. Það
er því engin þörf á því vegna hags-
muna almennings að rýra fjárráð
kaupfélaganna með skyldulánum
til seðlabankans.
Þó er sú ofstjórn, sem fram
kemur í þessu lagaákvæði eftir-
tektarverðari. Þegar alþingi hefur
á annað borð einu sinni tekið sér
vald til að segja fyrir um það, að
/96ö
þýðuhúsinu kl. 2, fyrir böm.
í Alþýðuhúsinu hófst svo
skemmtun kl. 4. Pétur Pétursson
setti skemmtunina og tilkynnti
skemmtiatriði. Lúðrasveit Isa-
fjarðar lék. Björgvin Sighvatsson,
forseti Alþýðusambands Vest-
fjarða, flutti ræðu. Bjargey Pét-
ursdóttir las upp, og fjórar ungar
stúlkur sungu og léku á gítara.
Jón Bjamason sýndi töfrabrögð og
Albert Karl Sanders las upp. Hús-
fyllir var á skemmtuninni.
Fjölsóttur dansleikur var í Al-
þýðuhúsinu um kvöldið.
★
enginn megi lána kaupfélagi sínu
85 krónur nema hann láni seðla-
bankanum 15 krónur jafnframt, þá
er vandséð hvað er því til fyrir-
stöðu að alþingi ákveði síðar að
enginn megi lána öðmm manni, —
hvorki syni né bróður —- 50 krón-
ur nema hann láni seðlabankanum
jafnframt 50 krónur. Eftirliti með
þeirri framkvæmd mætti haga svo
að öll skuldabréf væru ógild
nema innheimtumaður seðlabank-
ans hefði stimplað þau til kvittun-
ar fyrir hluta bankans. — En er
til þess ætlast að kaupfélögin séu
laus allra mála ef innstæða í inn-
lánsdeild breytist í reikningsinn-
stæðu eða skuldabréf með sömu
vöxtum?
Þetta lagaákvæði er að sönnu
meinlítið kaupfélögunum. í fyrsta
lagi eru engar líkur til þess að
innstæður aukist hjá kaupfélögun-
um að sinni svo mjög sem nú er
kreppt að öllum almenningi. 1 öðru
lagi eru engar líkur til þess að
svona ákvæði verði lengi haft í
lögum. 1 þriðja lagi virðist ekki
þurfa nema smávegis breytingu á
formi lánanna til þess að komast
fram hjá þessari lagaskyldu.
Hinsvegar er þessi löggjöf eftir
sem áður greinilegur vottur um
hugarfar löggjafans.
Segja má að hlutverk íslenzkra
kaupfélaga sé tvíþætt. Annars veg-
ar er það, að gera alþýðu verzlun-
ina svo hagstæða sem verða má.
Hins vegar er að safna fjármagni,
sem er bundið í héraði, og sá al-
menningur, sem í kaupfélaginu vill
vera hverju sinni, hefur umráða-
rétt yfir. Þetta starf kaupfélag-
anna er það helzta og merkasta,
sem gerzt hefur síðustu áratugi
til að stuðla að jafnvægi i byggð
landsins.
Kaupfélögin eru þannig tæki fé-
lítilla alþýðumanna til að safna
nokkru fjármagni til að leysa ein-
hver vandamál héraðsins. Þessu er
m.a. þannig fyrir komið að félags-
menn hafa heimild til að leggja
tekjuafgang í stofnsjóð sinn og
geyma svo í rekstri félagsins. Eitt
af því, sem skiptir mönnum í
stjórnmálaflokka er einmitt það,
hvort þeir vilja að ríkisvaldið
hlynni að slíku eða torveldi það.
Framsóknarmenn vilja styðja
þessa þróun. Núverandi stjórn
hamlar gegn henni með því t.d.
að lögbjóða að veltuútsvar skuli
Framhald á 2. síðu.