Ísfirðingur - 16.11.1960, Síða 1
Áskriftarsimi blaðsins
er 332.
Kaupiö og lesið
ÍSFIRÐING
10. árgangur. Isafjörður, 16. nóvember 1960. 17. tölublað.
Það borgar sig að
auglýsa.
AuglýsiZ i
ÍSFIRÐINGI
Halldór Kristjánsson:
Baráttan nm stofiláiasjðði bænda
Hagur stofnlánasjóða landbúnaHarins, — ByggingursjóSs og Ræktun-
arsjóös, — hefur veriS einna heilast deilumál á Alþingi þvi, sem nú sit-
ur. — Stjórnarsinnar deila fast á Framsóknarmenn fyrir þaó, a& þessir
sjóSir eru i greiSsluþroti. 1 því sambandi er talaS um gjatdþrot og óreiSu
o.s.frv. Rekstri þessara sjóSa er j>á jafnvel lýst sem sérstakri fjárhags-
legri glópsku, sem naumast eigi sinn líka á þessu landi.
Vegna þeirra lesenda IsfirSings, sem ekki þekkja til í sveitum af
eigin raun, vildi ég biSja blaSiS fyrir nokkur orS þessum málum til
skýringar.
Samkvæmt löggjöf Alþingis.
Hlutverk þessara sjóða er að
veita lán til bygginga og ræktun-
arframkvæmda í sveitum. Alþingi
hefur sett löggjöf um það til
hverra framkvæmda megi lána.
Það hefur líka ákveðið lánskjörin.
Of mörg lán, alltof
hagstæð lán.
Sök Framsóknarmanna, sem nú
eru sagðir hafa ráðið þessu, er sú,
að lánin hafi verið of ódýr og of
mikið hafi verið lánað.
Ég man ekki eftir því, að fram
hafi komið á Alþingi tillaga um
að hækka vexti af þessum lánum,
fyrr en það var samþykkt í fyrra.
Stjórnarflokkarnir núverandi eru
því að vissu leyti samsekir Fram-
sóknarmönnum um það efni, hvort
sem því veldur fremur andvara-
leysi, svo að þeir hafi ekki séð
hættuna eða hitt að þeir hafi látið
Framsóknarmenn bera sig ráðum
eða kaupa sig til samþykkis bak
við tjöldin.
Framsóknarmenn bera ekki af
sér ábyrgðina.
Þá er hitt, að ofmikið hafi ver-
ið lánað. Stjórn Búnaðarbankans
hefur litið svo á, að þeir ættu rétt
til þessara lána, sem á annað borð
stæðu í þeim framkvæmdum, sem
lána mætti til. Eftir hverju átti
annars að flokka umsækjendur?
Hitt er satt, að Framsóknar-
flokkurinn hefur jafnan beitt sér
fyrir því, að útvega þessum sjóð-
um fé, svo að þeir gætu lánað.
Þessvegna hafa bændur mátt
treysta því undanfarin ár, að þeir
gætu fengið þessi lán eins og lög-
in gerðu ráð fyrir. Það hefur ekki
alltaf verið átakalaust að útvega
féð, og ef til vill á hitinn í um-
ræðunum nú eðlilegar orsakir í
sárindum eftir þau átök á liðnum
árum.
Lánsstofnanir geta grætt.
Nú er það í sjálfu sér enginn
vandi að reka lánsstofnun með
hagnaði. Það er bara að hafa vext-
ina nógu háa. Víst var sá mögu-
leiki til. En hvað hefði hlotizt af
að fara þá leið?
Enginn neitar því að lánsþörfin
hafi verið mikil. Bændur hafa
staðið og standa í því að breyta
búskap sínum. Þeir þurfa að rækta
landið, þurrka, taka grjót, bylta
og slétta, sá og bera á. Þegar
allt þetta er búið og ræktunin fer
að svara vöxtum í meiri heyfeng
þarf að byggja hlöður og jafn-
framt því aukin gripahús því að
heyið er ekki tekjur fyrr en því er
breytt í afurðir. Þetta er mikil
fjárfesting. Og jafnhliða henni
hafa svo bændur orðið að afla sér
nýrra tækja, en til þeirra kaupa
lána þessir sjóðir ekki.
Skortur á innlendri framleiðslu.
Gerum okkur svo grein fyrir
því hvað það þýddi ef þessi lán
hefðu verið dýrari, eða sjóðirnir
lokaðir svo að bændur hefðu þui'ft
að leita annað eftir dýrari lánum.
Hefðu lánin ekki fengist eða ekki
verið tekin þýddi það minni fram-
kvæmdir, minni framleiðslu og
fleiri eyðibýli. Þá þyrfti nú að
flytja inn landbúnaðarvörur í
miklu stærri stíl en gert er.
Dýrari landbúnaðarvörur.
Þetta er þó ekki nema önnur
hlið málsins. Hin hliðin er sú, að
landbúnaðarvörur væru dýrari en
þær eru nú.
Þetta er auðreiknað dæmi. Land-
búnaðarvörur eru verðlagðar
þannig, að meðalbóndinn á að hafa
svipaðar tekjur og verkamaður.
Eitt af því, sem hefur áhrif á
verðlagið er vaxtabyrði bóndans.
Öll vaxtahækkun hjá honum hlýt-
ur að koma fram í hækkuðu af-
urðaverði. Þeir, sem vilja dýrai’i
lán fyrir bændur nú, vilja því að
öðru óbreyttu hækkað verð á land-
búnaðarvörum.
Hærra verðlag eða meiri
niðurgreiðslur.
Þegar Alþýðuflokkui’inn deilir
nú á Fi’amsóknarflokkinn fyrir
stjórn hans á þessum málum og
viðskiptamálaráðherra hans telur
það fádæma glópsku í fjármálalífi
Islendinga að ekki var svo um
hnútana búið að skuldir bænda við
Ræktunarsjóð og Byggingarsjóð
hækkuðu að nafnverði í krónutölu
við gengislækkunina, þá er það
vegna þess, að sá góði flokkur vildi
jafna gengistap þessara sjóða með
hækkuðu útsöluverði á kjöti og
mjólk, svo framarlega sem menn-
irnir hafa hugsað þetta til enda
og lokið við að reikna dæmið. Ef
til vill hafa þeir viljað láta ríkis-
sjóðinn bæta á sig í niðurgreiðslu-
formi þeirri vei’ðhækkun. En þá
mætti spyi’ja hvað það væri betra
en að ríkissjóður bætti stofnlána-
sjóði gengistapið, eins og baráttan
stendur um.
Leið misréttisins.
Enda þótt bændastéttin í heild
fái uppborinn í hækkuðu afurða-
verði aukinn reksturskostnað
vegna hærri vaxta kemur það þó
misjafnvela við. Þeir, sem mikið
skulda verða þar auðvitað harðar
úti. Einn bóndi, sem verður að
borga 5 þúsund á ári vegna hækk-
aðra vexta, fær kannske 2 þúsund
aftur í hækkuðu afurðaveröi. Ann-
ar, sem er skuldlaus og engum
auknum reksturskostnaði verður
fyrir af þeim sökum, fær kannske
6 þúsund á ári í þeirri verðhækk-
un, sem gerð er vegna hinna skuld-
ugu.
Það er undarlegt að heyra jafn-
aðarmenn, sem sérmenntaðir enx
í hagfræði, halda slíkum aðgerð-
um fram.
ódýru lánin hafa lækkað af-
urðaverðið og sparað ríkis-
sjóði fé.
Þegar landbúnaðarafurðir enx
verðlagðar er vitanlega lagt til
grundvallar hvað bóndinn geti haft
margar skepnur. Vegna þeirra
framkvæmda, sem orðið hafa í
sveitum og Ræktunarsjóður hefur
lánað til hefur vísitölubúið verið
stækkað en það þýðir, að meira
afurðamagn er reiknað í kaupi
bóndans, svo að verðið lækkar.
Þannig eru það fleiri en bændur
einir, sem njóta góðs af þessum
hagkvæmu lánum. Þau eru þegar
farin að segja til sín í lægna af-
urðaverði en ella. Ætla má, að það
komi fram í lægri niðurgreiðslum
þannig að ríkissjóður hafi þessi
árin nokkrar hagsbætur af þeim
sökum (minni útgjöld) á móti því,
sem hann hefur lagt til stofnlána-
sjóða landbúnaðarins.
Svo geta hagspekingar ríkis-
stjórnarinnar brotið heilann xxm
það hvort sé betri búskapur, að
leggja ríkisfé fram til þess, að
landbúnaðarframleiðslan verði ó-
dýrari eins og gert hefur verið eða
vei’ja því til niðui’greiðslu á dýr-
ari framleiðslu.
Hvar á gengistapið að
lenda?
Það, sem hefur gerzt, og nú er
gert að ádeiluefni á Framsókn-
arflokkinn, er þetta.
Bændum hafa verið veitt hag-
kvæm og ódýr lán til að færa bú-
skap sinn í betra horf. Meiri eftir-
tekja af hverju dagsverki fæst
ekki nema með ræktun og hag-
kvæmum byggingum. Með stuðn-
ingi þessara umdeildu lána hefur
náðst mikill árangur, sem veldur
því að þjóðin er ekki mjög fjarri
því í dag að vera sjálfri sér nóg
um kjöt og mjólkurafurðir auk
þess, sem þessar vörur eru ódýr-
ari en ella myndi.
Nokkuð af því fé, sem bændum
hefur verið lánað á þennan hátt,
er útlent lánsfé, sem hækkaði í
verði við gengislækkunina.
Nú er deilt um það, hvort rétt-
mætt hafi verið að stofna til þess-
ara skulda og hvar gengistapið
eigi að lenda.
Framhald á 2. síðu.