Ísfirðingur - 15.12.1960, Blaðsíða 4

4
ISFIRÐINGUR
Halldór Kristjánsson:
Hugleiðing um skógargróður
Ýmsir hafa viljað draga í efa hin
frægu orð úr íslendingabók Ara
fróða, að ísland hafi allt verið viði
vaxið milli fjalls og fjöru á land-
námsöld. Auðvitað hafa þeir eng-
in rök önnur en trú sína og ímynd-
un fyrir því, að þar sé um ýkjur að
ræða. Hins vegar er það sitt af
hverju, sem styður vitnisburð Ara
fróða.
Fauskar í jörðu eru algengir í
mýrlendi á Vestfjörðum og þeir
sanna að einhvemtíma hefur vax-
ið birkiskógur þar sem þeir eru.
Hinsvegar sést ekki á þeim nær
það var.
En það eru önnur rök, sem tví-
mælalaust eru sprottin úr sögu og
lífi íslenzku þjóðarinnar. ömefni
segja stundum til hvar skógur óx.
Það eru til fjölmörg bæjarnöfn og
ömefni önnur, svo sem Hléskógar,
Smiðjuskógur, Skógarbrekkur,
Kolviðarhlíð o. s. frv. Það eru líka
til gamlar heimildir um skógar-
ítök þar sem nú er enginn skógur.
Gamlar kolagrafir sianna líka víða
hvar skógur hefur vaxið, því að
það var ekki farið burt frá bæj-
um og út úr skóginum til að gera
til kola.
Þegar þessar heimildir eru lagð-
ar saman sanna þær að skógur
hefur víða vaxið, þár sem nú er
örfoka land og berar og blásnar
skriður. Það bendir ákveðið til
þess, að engar ýkjur séu í orðum
Frá HallormsstaS, lerki.
Islendingabókar að landið hafi ver-
ið viði vaxið milli fjialls og fjöru.
Skógrækt verður hugsjónamál
á fslandi.
Skógræktin varð hugsjónamál á
Islandi snemma á þessari öld. Sú
hugsjón var liður í þeirri vakn-
ingu, sem hratt ungmennafélögun-
um af stað. Það var engin tilvilj-
un að Guðmundur Guðmundsson
byrjaði kvæði það er hann tileink-
aði ungmennafélögunum með þess-
um oröum:
Vormenn Islands, yðar bíða
eyðiíiákar, heiöalönd,
komið grænum skógi skrýða
skriður berar, sendna strönd.
Niðurlagserindi kvæðisins er
lika rökrétt framhald og ályktun
af því, sem á undan er komið:
Vormenn íslands, vorsins boðar,
vel sé yður frjálsu menn,
morgunn skóg og rósir roðar
rækt og tryggð er græðir senn,
notið vinir vorsins stundir,
verjið tíma og kröftum rétt,
búið sólskært sumar undir
sérhvem hug og gróðurblett.
Þetta er að öðrum þræði líkinga-
mál enda beinlínis talað um að búa
hugina undir sumarið, en ræktun
þeirra og mótun er rædd sérstiak-
lega fyrr í kvæðinu. 1 huga skálds-
ins átti frelsi íslands og pólitískt
sjálfstæði að styðjast m.a. við
aukna ræktun og ættjarðarástin
átti að birtast í fegrun landsins og
þá ekki sízt ræktun nýrra skóga.
Hér liggur sama hugsun til grund-
valar og í Aldamótaljóðum Hann-
esar Hafsteins:
Sú kemur tíð að sárin foldar gróa
sveitirnar fyllast, akrar hylja móa,
brauð veitir sonum móðurmoldin
frjóa,
menningin vex i lundi nýrra skóga.
Þessi tvö dæmi sýna hvað skáld-
unum bjó í brjósti og með hvaðia
hugsjónum þau ortu sig að hjarta
þjóðarinnar.
Langt að bíða.
En það þutu ekki upp neinir ný-
ir skógar á Islandi á fyrstu tugum
aldarinnar. Sú áhugaaldia, sem þá
reis, hjaðnaði aftur. Það var lítið
talað um skógrækt á íslandi í
nokkur ár og alls ekki um neina
almenna vakningu að ræða. Plönt-
urnar, sem gróðursettar höfðu
verið, uxu svo hægt og vanhöldin
urðu svo mikil að örgeðja menn
brast þolinmæði til að bíða eftir
þeim.
Svo taka menn eftir því einn
daginn að trjáplanta sem var gróð-
ursett í garði nágrannans fyrir all-
mörgum árum er reyndar farin að
vaxa töluvert. Menn sjá líka að
trjátegundir, sem ekki höfðu vax-
ið hér áður geta náð nokkrum
þroska. Við þetta fjölgar áhuga-
mönnunum. Aldamótahrifningin
er að bera sína ávexti þrátt fyrir
lallt.
Nú er á það bent að barrviðir
geti vaxið á Islandi og því er hald-
ið fram að hér sé hægt að rækta
nytjaskóga. íslendingar geti sjálf-
ir ræktaö timbur handa sér á kom-
andi tímum.
Þa er líka gengið fram af ýms-
um. Og skógræktin á ísiandi verð-
ur ágreiningsmál.
Það bætir hér ekki um, að sumir
fyrirmenn skógræktar á Islandi
geta ekki séð sauðkindur réttu
auga. Þeir ganga jafnvel svo langt
að halda þvi fram lað fjárbeit eyði
öllum gróori og geri landið örfoka.
I framhaldi af því er stundum
helzt á þeim að skilja að landið
myndi allt vaxa skógi ef það ein-
ungis fengi að vera í friði fyrir
sauðkindinni.
Fjárbændum þykir þetta að von-
um harður boðskapur. Þeir snú-
ast til varnar, benda á það, að
sauðfjárrækt hafi verið atvinna
þjóðarinnar, sem hún hafi lifað af
en skógræktin sé enn á tilrauna-
stigi. Þau orð falla jafnvel að
skógræktin sé ekki annað en fall-
egur leikur fyrir fullorðin böm og
því er bætt við sem röksemd um
fánýti skógræktar, að engir muni
búa við þrengri kost á Norður-
löndum en skógarhöggsmenn.
Skógarhögg er auðsuppspretta.
Vitanlega em það engin rök í
þessu sambandi við hvaða kjör
skógarhöggsmenn búa. Það hefur
til skamms tíma mátt finna dæmi
um léleg kjör íslenzkra sjómanna.
Þó vitia allir, að það eru engin rök
fyrir því, að fiskiveiðar við Island
séu fásinna, sem ekki geti borgað
sig og ættu að hverfa úr þjóðar-
búskapnum.
Hvers virði er grannþjóðum
okkar skógarhöggið ? Það er merg-
urinn málsins hvemig sem hluta-
skiptin eru hverju sinni milli
þeirra sem við timbrið vinna.
Þar er skemmzt frá að segja,
að allt fram á þennan dag er skóg-
arhögg og iðnaður sem byggist á
því höfuðatvinnuvegur í Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi.
Þetta er ekki orðið úreltara en
svo, að nú á allra síðustu misser-
um hefur stjórnskipuð nefnd í
Noregi gert tillögur um stóraukna
skógrækt á næstu áratugum. Sam-
kvæmt þeim tillögum er gert ráð
fyrir að auka árlegt skógarhögg
um 80% á 70—100 árum. Þó að
timbur verði óðum að víkja fyrir
ýmsum öðrum byggingarefnum
skiptir það litlu máli. Fyrir 30 ár-
um var svo komið í Finnlandi að
timbur, sem tekið var til iðnaðar
var 4 sinnum meira en það, sem út
var flutt tilsagað sem húsaviður
eða smíðatimbur. Sú þróun heldur
áfram. Nýjar framleiðslugreinar
rísa upp með timbur að hráefni.
Og bæði í Svíþjóð og Noregi er
gert ráð fyrir að leggja erfiðar þú-
jarðir undir skóg á næstu áratug-
um. Sérstaklega er gert ráð fyrir
að gróðursetja nytjaskóg á því
landi, sem nytjað var með sel-
stöðu, svo að það vaxi ekki arð-
lausu kjarri, eins og verða mun
ef það er látið afskiptalaust.
Skógurinn verður dýrmætt hrá-
efni fyrir margskonar iðnað og
þar opnast stöðugt nýjar leiðir.
Skógarhöggsþjóðirnar binda
stöðugt vaxandi vonir við not og
arð af skógum sínum á komandi
árum.
Hver eru skilyrðin á Islandi?
Þetta sannar auðvitað ekki að
skógarhögg sé framtíðaratvinnu-
vegur á íslandi. En ef nytjaviðir
ná þroska á Islandi þá gæti skóg-
ræktin svarað arði hér líkt og í
skógarhöggslöndunum. Og reynd-
ar þjóðir í skógræktarmálum eins
og Norðmenn og Svíar telja hag-
kvæmt að gróðursetja skóg á
landi, sem notað hefur verið til
beitar, grasræktar og jafnvel ak-
uryrkju.
Flestir munu vera þeirrar skoð-
unar að reynsla bendi til að barr-
skógar geti vaxið í betri og veð-
ursælli héruðum landsins. Um hitt
eru skiptar skoðanir hvort svo
Frá Hallormssta8, blágreni.
muni vera á Vestfjörðum. Dæmi
munu vera til þess að forustumenn
í skógræktarmálum hafi til
skamms tíma verið trúlitlir á það,
þó að sú trú hafi raunar stuðst
við hugarburð fremur en athug-
anir.
Tilraunir á Vestfjörðum.
Allt það sem gert hefur verið á
Vestfjörðum í þessum efnum er