SunnudagsMogginn - 16.05.2010, Blaðsíða 30
30 16. maí 2010
S
kýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis
er sögð metsölubók. Er hún þó mik-
ill doðrantur ef öll bindin eru saman
tekin. Ekki er þó allt birt þar sem
lofað var. Viðbótarefni er á vefnum. Þegar
hlýtt er á umræður um þessa miklu skýrslu
eða lesið það sem menn láta frá sér fara um
hana mætti ætla að hún væri því sem næst
ólesin. Það er ekki nýtt að þeir eru einatt
mælskastir um efni sem ekkert þekkja til
þess. Þeir þóttu segja mest frá Ólafi konungi
sem hvorki höfðu heyrt hann né séð. Í þessu
sambandi er ekki verið að nefna til sögunnar
þá alkunnu ómerkinga og landskunnu leigu-
penna sem blákalt ljúga upp að í skýrslunni
sé að finna niðurstöður sem falli eins og flís
við þeirra rass og róg sem þeir hafa lengi
flutt fyrir sína borgunarmenn. Hefur sá öm-
urlegi erindrekstur sjálfsagt verið þeim létt-
bærari sem lengi hafa verið „viðþolslausir af
öfund“.
Vefurinn hefur á sér ólíkar hliðar
Vefurinn er eitt af undrum veraldar. Upp-
lýsingaflæðið og aðgengi að þekkingu fyrir
allan fjöldann bætir skilyrði jafnréttis og
lífsbaráttu og mun smám saman vinna á ein-
okun sem yfirvöld, ekki síst í alræðisríkjum,
hafa leitast við að hafa á miðlun frétta og
fróðleiks. Sannleikurinn er öflugasti óvinur
slíkra afla og vefurinn getur verið frjósam-
asti farvegur hans. En ekki er þó allt
blúndulagt á veraldarvefnum. Og hann legg-
ur mikla ábyrgð á þá sem nýta hann. Allt er
þar fullt af uppspuna og rugli í bland við
hinn firnamikla fróðleik. Margur er óþreyt-
andi við að leggja ruglandanum lið. Nærri
okkur hér á landi er þetta áberandi hjá þeim
sem gera athugasemdir við einstök bloggs-
krif. Í rauninn er mikill fengur að því að
hafa slíkan athugasemdavettvang opinn og
hömlulausan að mestu. En ýmsir hafa kosið
að loka fyrir slíkan aðgang og er sú afstaða
einnig skiljanleg, því ekki eru þeir allir au-
fúsugestir ritsóðarnir sem uppi vaða. Morg-
unblaðsvefurinn er því miður ekki alveg laus
við slíka, þótt reynt sé að beina þeim sem
erfiðast eiga með sig annað. Vefurinn Eyjan
er ótrúlegt aðdráttarafl þess háttar skriffinna
og gerir það að verkum að menn forðast að
lesa blogg á þeim stað, þótt það sjálft sé í
sumum tilfellum fullkomlega boðlegt. En
orðhákarnir og ritsóðarnir útbía það allt
saman. Virðast forráðamenn þessa vefmiðils
láta sér þetta vel líka. Ekki er verið að mæla
með því að ritsóðarnir verði algjörlega lok-
aðir af. En þeir eiga ekki að fá að eyðileggja
málefnalega umræðu. Þeir ættu að skrifa á
sínum vettvangi, sem ærlegir menn myndu
þá forðast, og þeir verða að bera ótvíræða
ábyrgð á gerðum sínum. Það á að hafa frelsið
í fyrsta sæti en það á jafnframt að gæta þess
að frelsi eins gangi ekki gegn heill og heiðri
annarra. Þar verður línan að vera dregin.
Ritsóðarnir og þeir sem næstir þeim standa
hafa auðvitað fjallað um skýrslu Rannsókn-
arnefndar Alþingis. Næsta augljóst er að
fæstir þeirra hafa lesið stafkrók í henni,
enda er hún ekki endilega aðgengilegasta rit
á markaðnum, þótt fróðleikur sé þar mikill.
Og hinir sem betur vilja og virða heiður sinn
og annarra nokkurs hafa einnig fæstir haft
tóm eða tækifæri til að gera meira en að
blaða í nokkrum af þúsundum blaðsíðna
skýrslunnar.
Bók Styrmis
Það er því fengur að því að Styrmir Gunn-
arsson lagði á sig að lesa skýrsluna á sjö
dögum og skrifa um hana á næstu sjö dögum
þar á eftir. Hann fékk allt aðra mynd af
skýrslunni en spunameistarar reyndu að
draga upp af henni, í þeirri vissu og því
trausti að fæstir myndu lesa skýrsluna sjálfa.
Bók Styrmis er gott verkfæri fyrir þá sem
vilja átta sig á inntaki skýrslu Rannsókn-
arnefndarinnar. Vissulega ber hún þess
merki að hin mikla skýrsla var lesin á sjö
dögum og sjö dögum varið til að skrifa bók-
ina. Er þetta þó mikið þrekvirki og það
hjálpar höfundinum að rísa undir því að
hann hafði sem ritstjóri Morgunblaðsins sýnt
bankamálunum meiri áhuga en margur og
haft kjark og staðfestu til að tryggja lág-
marksumfjöllun um ýmis hættumerki, sem
aðrir fjölmiðlar þögðu um. Skýrslan sjálf er
reyndar ágætur vitnisburður um þetta virð-
ingarverða hlutverk blaðsins, sem það fékk
hins vegar kárínur fyrir á sínum tíma.
Styrmir telur að nokkur atriði hljóti að telj-
ast með markverðustu tíðindum sem í
skýrslunni felast. Hann fjallar að vonum í
löngu máli um bankana og úttekt nefnd-
arinnar á viðskiptum þeirra með eigin bréf.
Sú lýsing er næsta ótrúleg. Í lok þess kafla
segir Styrmir: „Þessi lýsing rannsóknar-
nefndar Alþingis á skipulegri starfsemi
bankanna til þess að halda uppi verði hluta-
bréfa í þeim sjálfum hljóta að teljast ein
helztu tíðindin í Skýrslunni. En jafnframt
vekja þessir viðskiptahættir alvarlegar
spurningar.“ Vitnar hann í framhaldinu til
þeirra lagaákvæða sem um þetta gilda. Síðan
segir hann: „Nú virðast lagaákvæði vera
býsna skýr en hvernig gátu viðskipti af
þessu tagi staðið í nokkur ár án þess að
Fjármálaeftirlitið eða Kauphöllin gerðu sér
grein fyrir hvað væri að gerast?“ Hann vitn-
ar svo til orða Þórðar Friðjónssonar, for-
stjóra Kauphallarinnar, um þessi atriði:
„Kauphöllin hóf að eigin frumkvæði skoðun
á kaupum bankanna á eigin hlutabréfum í
lok sumars 2008.“ Kauphöllin ákvað með
Reykjavíkurbréf 14.05.10
Upplýsingavefurinn og
lygavefurinn takast á