SunnudagsMogginn - 16.05.2010, Blaðsíða 34
34 16. maí 2010
H
vernig skyldi umhverfisstarfi
fyrirtækja vera forgangsraðað
þegar fjármálakreppa ríkir,
og eru fyrirtæki sem hafa slíkt
starf í hávegum líklegri til að lifa kreppur
af en önnur?
Torbjörn Brorson, aðjunkt við Alþjóða-
stofnun umhverfishagfræði iðnaðarins
(IIIEE) við Háskólann í Lundi, hefur kom-
ið að umhverfisstarfi iðnfyrirtækja, bæði
sem ráðgjafi og fræðimaður. „Við höfum
gert rannsóknir á því hvernig umhverf-
isstarfi fyrirtækja er háttað í fjár-
málakreppunni með því að spyrja þau
hvort þau fjárfesti minna í umhverf-
ismálum, hvort þau breyti uppbyggingu
umhverfisstarfsemi sinnar eða dragi úr
henni. Og það er skýrt af svörunum að þó
erfitt sé í mörgum fyrirtækjanna þá hafa
þau reynt að viðhalda umhverfisímynd
sinni. Mörg fyrirtækjanna sem ég vinn
með hafa aðeins hægt á þessu starfi en
halda samt sínu striki. Og eitt fyrirtækj-
anna, sem skráð er á hlutabréfamarkað,
hefur beinlínis hraðað umhverfisstarfinu
þrátt fyrir að fjárhagsstaðan sé ekki eins
góð og áður.“
Á hinn bóginn hafi fjárfestingar fyrir-
tækjanna á umhverfissviðinu verið litlar,
líkt og fjárfestingar almennt. „Og það eru
örugglega til fyrirtæki sem ætluðu sér að
hefja einhvers konar umhverfisstarf en
hafa ekki gert það vegna kostnaðarins,“
segir Brorson.
Hann segir kröfur viðskiptavinanna
mikilvægan drifkraft. „Ég held að þau
fyrirtæki sem skilja ekki mikilvægi um-
hverfisstarfs eigi erfiða tíma í vændum,
því það verður ekki hjá því komist að taka
tillit til umhverfisins, vegna viðskiptavin-
anna, samkeppninnar og ímyndarinnar.
Viðskiptavinirnir vilja fá umhverfisvænni
vörur, og hér í Svíþjóð er þessi þrýstingur
ansi mikill. Það leiðir til þess að stór fyr-
irtæki eins og IKEA og Hennes & Mauritz
þrýsta á sína birgja sem þrýsta aftur á sína
undirbirgja og svo koll af kolli.“ Brorson
bætir við að í dag séu umhverfismál rædd í
æðstu stjórnum fyrirtækjanna. „Þær gera
sér grein fyrir að ekki er hægt að líta fram
hjá þeim.“
Borgar sig á 1,7 árum
Rikke Dreyer, verkefnisstjóri inn-
kaupaþjónustu ríkis og sveitarfélaga í
Danmörku, bætir um betur og segir að
sennilega sé ekki til það fyrirtæki í Dan-
mörku sem ekki segist vera umhverfis-
vænt. „Þau eru mjög meðvituð um að það
skipti máli fyrir samkeppnishæfnina.“
Hún bætir við að m.a.s. byggingageirinn,
sem hingað til hefur ekki þótt sérlega
áhugasamur um vistvænni starfshætti, sé
að koma til. „Þó að þar sé enn dálítil
tregða og menn áhyggjufullir yfir okkar
kröfum segjast þeir vita vel að þetta verði
ekki umflúið. Viðskiptavinir í verslunum
spyrji t.a.m. æ meira um umhverfisvænar
vörur og því séu þeir tilneyddir að gera
eitthvað í málunum.“
En það er fleira en samkeppnishæfnin
sem hvetur menn til dáða á umhverfis-
sviðinu eins og Brorson útskýrir. „Fyr-
irtæki verða mun skipulagðari við að fara í
gegnum umhverfisstarf og flest spara þau
peninga á því að innleiða hjá sér umhverf-
isstjórnunarkerfi. Í stórri rannsókn sem
gerð var fyrir nokkrum árum þar sem 500
fyrirtæki voru skoðuð var niðurstaðan sú
að það tók að meðaltali 1,7 ár fyrir
umhverfisstjórnunarkerfi að borga sig. Þá
horfðu menn fyrst og fremst til sparnað-
arins sem fylgdi kerfinu en það væri síðan
verðugt rannsóknarefni að athuga hvort
og þá hversu mikið viðskiptin aukast við
breytingarnar.“
Önnur ástæða sem ýtir undir aukinn
áhuga fyrirtækjanna á umhverfismálum
er fjármögnunarmöguleikar en Brorson
bendir á að nokkuð margir alþjóðlegir
sjóðir horfi sérstaklega til „siðfræðilegra“
eða „etískra“ fjárfestinga. „Þeir sniðganga
ekki aðeins fyrirtæki sem framleiða vopn
eða annað álíka augljóst heldur beita þeir
líka virku vali til að ýta undir umhverfis-
mál og því gera stjórnendur fyrirtækjanna
sér grein fyrir.“
Erfitt þegar neyðarstjórn ríkir
Það vantar sumsé ekki rökin fyrir því að
fyrirtæki græði á því að leggja áherslu á
umhverfisvottanir og umhverfisstarf. En
er eitthvað sérstakt sem hindrar þau í því,
ekki síst á krepputímum?
Kollegi Brorsons, Åke Thidell, sem er
prófessor við IIIEE, verður fyrir svörum.
„Ég held að baráttan fyrir því að lifa af
erfiða tíma geri það erfitt að hugsa um
hvað gerist eftir þrjá eða sex mánuði, eða
hvernig bæta megi starfsemina því það
liggur fyrir utan hið yfirstandandi vanda-
mál. Slíkir tímar eru hins vegar upplagðir
til að vinna í umhverfismálum fyrirtæk-
isins. Á hinn bóginn getur verið að maður
hafi þurft að segja upp svo mörgu starfs-
fólki að menn átti sig varla á því hvers
kyns fyrirtæki þeir eru með í höndunum,
og þá er erfitt að hugsa um umhverf-
isstjórnun. Sálrænu áhrifin eru þó örugg-
lega mikilvægust, að menn hafi ekki orku
til að hugsa um slíka hluti.“
Í sjálfu sér er kostnaðurinn við að inn-
leiða umhverfisstjórnunarkerfi eða fá um-
hverfisvottanir ekki stærsta hindrunin við
Umhverfismálin
snerta heilbrigði og
framtíð barna okkar,
segir Rikke Dreyer.
Morgunblaðið/Golli
Umhverfið
á uppleið
Torbjörn Brorson Rikke Dreyer Åke Thidell