Morgunblaðið - 12.01.2010, Blaðsíða 15

Daglegt líf 15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 2010
Straumur lífsins heldur áfram af sínum jafna
þunga. Á nýju ári er rétt að líta fram á veginn
með bjartsýni, það er von okkar íbúa uppsveita
Árnessýslu að það verði öllum heillaríkt og
gjöfult. Hér byggist afkoman að miklu leyti á
landbúnaðinum, uppskeru og afurðaverði. Það
eiga því margir mikið undir sól og regni, þó
auðvitað komi fjölmargt annað til. Mild og góð
veðrátta er mikils virði fyrir afkomu bænda og
ferðaþjónustunnar. Verðmætasköpun okkar
byggðarlags byggist að mestu leyti á þessum
atvinnugreinum. Hér í ofanverðri Árnessýslu
er mikið og frjósamt land, gott til margskonar
ræktunar. Dýrasta gullið er þó heita vatnið
sem flestir hafa góðan aðgang að til margskon-
ar notkunar. Það er með öllu ómetanlegt.
  
Það er þó ekki hægt að horfa framhjá því að
þungt er fyrir fæti hjá þessum atvinnugreinum
sem síst mega við aukinni skattlagningu. At-
vinnuleysi hefur aukist og eru nú 52 hér í upp-
sveitunum sem þiggja atvinnuleysisbætur,
flestir í Bláskógabyggð eða 22. Þá hafa sumir
verktakar lítið sem ekkert að gera. Það er ólíkt
því þegar þensluæðið var hvað mest. Í Lím-
trésverksmiðjunni á Flúðum eru næg verkefn
a.m.k. fram í mars svo eitthvað jákvætt sé tínt
til. Íbúafjöldi helst nokkuð svipaður, en í
Grímsnesi og Gafningshreppi fækkaði íbúum
um 6,5 % í fyrra en veruleg fjölgun var þar árið
áður. Okkur Árnesingum fækkaði um 236 á
síðasta ári. Skýringar á því eru ýmsar, hér get-
ur fólk þó börn sem og verið hefur.
  
Sá hópur bændafóks fer stækkandi sem vinn-
ur að meiri verðmætasköpun afurða sinna
heima á bæjunum. Selja afurðir sínar undir
átakinu Beint frá býli. Hjónin Valdís Magnús-
dóttir og Unnsteinn Hermannsson í Lang-
holtskoti í Hrunamannahreppi búa með holda-
naut af tveimur kynjum. Þau fá um 60 kálfa á
ári. Kálfarnir ganga undir kúnum til um 7
mánaða aldurs og eru nautin sérstaklega alin
til slátrunar til tveggja ára aldurs. Þeim er
slátrað hjá SS á Selfossi en kjötið er unnið í
nýrri kjötvinslu sem þau hafa komið sér upp
og er vottuð af heilbrigðiseftirliti. Kjötið er
unnið í neytendapakkningar. Þarna er um há-
gæðavöru að ræða sem unnin er heima á býl-
inu. Gott dæmi um aukna verðmætasköpum
afurðanna heima á býli. Þau kalla framleiðslu
sína Kjöt frá Koti.
  
Félagslíf er mikið og blómlegt hér í sveitunum
sem endranær. Leikdeild Ungmennafélags
Biskupstungna hefur fært upp leikrit á hverj-
um vetri og svo er einnig nú. Leikritið sem
verið er að æfa heitir Undir hamrinum og er
gamanleikur eftir Hildi Þórðardóttur. Leik-
endur eru 8 og leikstjóri er Gunnar Björn Guð-
mundsson, sá hinn sami og leikstýrði áramóta-
skaupinu margumtalaða í Ríkissjónvapinu.
Margir kórar eru starfandi hér, hópur brids-
félaga kemur saman vikulega, félagsstarf
eldriborgara er blómlegt, svo að eitthvað sé
nefnt. Íþróttastarf er mikið og hestamenn eru
að undirbúa sína vetrardagskrá í nýju reiðhöll-
inni á Flúðum. Þorrablótin eru á næsta leiti.
  
Skálholtsstaður á mikinn sess í huga og hjarta
íbúa uppsveita Árnessýslu. Mikil og fjölbreytt
menningarstarfsemi fer fram í Skálholti sem
kunnugt er. Nú stendur yfir fróðleg og yfir-
gripsmikil sýning um endurreisn Skálholts-
staðar á tuttugustu öld. Uppsetning sýningar-
innar er lokaverkefni Skúla Sæland sagnfræð-
ings við Háskóla Íslands. Vegna hinnar miklu
starfsemi sem fram fer í skólanum er heppi-
legast að skoða sýninguna eftir hádegi á
sunnudögum. Er þá ekki upplagt að fá sér
kaffisopa í hinnum vistlega veitingasal skól-
ans? Sýningin stendur til aprílloka.
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Beint frá býli Valdís og Unnsteinn með sýnishorn af framleiðslu sinni.
UPPSVEITIR ÁRNESSÝSLU
Sigurður Sigmundsson
NÚ hafa verið gerðar breytingar á
lögum um matvæli, fóður, dýra-
sjúkdóma, dýralækna og öðrum lög-
um um öryggi matvæla. Meg-
inmarkmið með nýrri lagasetningu
er að stuðla að neytendavernd með
því að tryggja matvælaöryggi og
réttar upplýsingar um eðli og sam-
setningu matvæla. Auknar skyldur
eru lagðar á matvælafyrirtækin,
sem eru ábyrg fyrir öryggi matvæla,
auk þess sem opinbert eftirlit tekur
breytingum sem einnig varða starf-
semi matvælafyrirtækja:
1. Breyting á lögum um matvæli,
fóður og sjávarafurðir tekur gildi
1. mars n.k. Þá mun Mat-
vælastofnun (MAST) taka yfir eft-
irlit með eggjavinnslum, mjólk-
urstöðvum og kjötvinnslum, nema
í smásölu (s.s. kjötvinnsla í stór-
mörkuðum), en þar fer heilbrigð-
iseftirlit sveitarfélaga eftir sem
áður með eftirlit.
2. Eftirlitssamningar skoðunarstofa
við vinnslu- og starfsleyfishafa í
sjávarútvegi falla úr gildi 1. mars
2011. Frá þeim tíma tekur MAST
yfir þessi verkefni eða gerir samn-
ing við faggiltar skoðunarstofur
um að þær annist eftirlit með
vinnslu sjávarafurða í umboði
stofnunarinnar.
3. Löggjöf um búfjárafurðir (mjólk,
kjöt og egg) tekur breytingum 1.
nóvember 2011 og frá sama tíma
verður umdæmisskrifstofum
MAST fækkað úr 14 í 6. Í hverju
umdæmi munu starfa héraðs-
dýralæknir og eftirlitsdýralækn-
ar, auk annarra eftirlitsmanna, en
héraðsdýralæknir mun eingöngu
sinna opinberu eftirliti.
Með nýrri löggjöf verður áfram
óheimilt að flytja til landsins hrá egg
og hrátt kjöt nema ráðherra veiti til
þess leyfi að fengnum meðmælum
MAST, en stofnunin mun jafnframt
sjá um eftirlit með inn- og útflutn-
ingi og reka landamærastöðvar til
eftirlits með innflutningi dýraafurða
frá ríkjum utan EES.
Áður en langt um líður verða
gefnar út nýjar reglugerðir sem
fylgja í kjölfar gildistöku nýrra laga.
Þessar umfangsmiklu breytingar
hafa áhrif á eftirlitsaðila, framleið-
endur og innflytjendur og þar með
einnig hagsmuni neytenda.
Fræðslustarf á árinu mun taka mið
af þessu og beinast að hags-
munaaðilum ekki síður en eftirlits-
aðilum og að upplýsingagjöf til neyt-
enda.
Örugg matvæli – allra hagur
Úr verslun Meginmarkmið með nýrri lagasetningu er að stuðla að neyt-
endavernd með því að tryggja matvælaöryggi og réttar upplýsingar.
Ný matvælalöggjöf
og neytendavernd
Jón Gíslason, forstjóri MAST
H
versu lengi má
geyma vín í opnum
flöskum? Að þessu
er spurt á vefinum
vinbudin.is, vef
ÁTVR, er þar er mikinn fróðleik
að finna um margt sem viðkemur
vínum og meðhöndlun þeirra. Þar
má einnig skoða eintök af Vín-
blaðinu, sem ÁTVR hefur gefið út í
nokkur ár.
Sérrí geymist mjög vel eftir að
flaska hefur verið opnuð. Undan-
tekning eru fino sérrí sem á að
drekka fersk og innan fárra daga.
Flest önnur sérrí, t.d. Cream, má
segja að þoli að standa árum sam-
an í opinni flösku.
Portvín geymast nokkuð vel, mis-
jafnlega þó. Tunnuþroskuð portvín
(tawny) hafa legið árum saman í
tunnum í snertingu við súrefni, og
geta staðið á flösku afar lengi.
Rauð portvín, t.d. árgangsportvín
(vintage) hafa þroskast í flösku í
súrefnissnauðu umhverfi. Þess
vegna eru þau upp á sitt besta til-
tölulega fljótt eftir opnun (þau
geta þurft að anda í nokkra
klukkutíma). En svona vín eru
massíf og harðger og þó þau missi
eitthvað af sínum gæðum, þá eiga
þau samt svo mikið inni að þau eru
engan vegin ónýt og smakkast oft
vel dögum og vikum eftir að flaska
hefur verið opnuð.
Berjalíkjörar eru ferskastir og
bestir þegar flaska er nýopnuð.
Oftast eru þeir þá dökkbláir en
þeir geta orðið brúnleitir með aldri
og snertingu við súrefni.
Rjómalíkjörar geta bæði súrnað
og kekkjast. Forðast ber að geyma
þá í hita. Mælt er með að þeir séu
drukknir innan þriggja mánaða frá
opnun flösku.
Ekki er æskilegt að geyma
freyðivín í opnum flöskum
Um freyðivín gilda í megin-
atriðum sömu reglur og um önnur
léttvín, þ.e.a.s. að ekki er mælt
með að geyma vín í opnum flösk-
um. Með fyrirvara um að vínin ox-
ast aðeins og missa nokkuð af
ferskleika sínum fljótt, þá þola
freyðivín geymslu í opinni flösku
tiltölulega vel vegna mikils sýru-
innihalds og stundum sætleika sem
hvort tveggja hjálpar til að halda
vínunum ferskum og lifandi. Þau
eru oft ágæt nokkurra daga gömul.
Almennt er betra að geyma opn-
ar flöskur í kæli, en flest sérrí og
tunnuþroskuð portvín, þurfa ekki á
kælingu að halda.
Um besta neyslutíma léttra vína
er ekki auðvelt að gefa beinar
reglur þar sem smekkur ræður
miklu hvort menn vilja rauðvínin
ávaxtarík, tannísk eða gömul og
þroskuð. Í vöruskrá og á vef eru
notaðar merkingar sem eru vís-
bending um heppilegan neyslutíma
og geymsluhæfi vína. Almennt má
segja að flest léttvín eru miðuð við
að vera góð ung (nánast um leið og
þau koma á markað) og þola yfir-
leitt vandræðalaust 1-3 ár.
Nánar á www.vinbudin.is
Vín geymist misvel
í opnum flöskum
Morgunblaðið/Kristinn
Ráðgjafar Fjöldi vínráðgjafa starfar í Vínbúðunum. Hér er Páll Sigurðsson
vínráðgjafi að veita viðskiptavini í Kinglunni góð ráð um kaup á léttvínum.
FLEST rauðvín batna við að anda í
hálfa til eina klukkustund. Til að
vín andi þarf að umhella því í kar-
öflu. Einnig má hella víni í könnu
og svo aftur í flöskuna.
Í þroskuðum rauðvínum getur
myndast botnfall. Það er leiðinlegt
að fá gruggugt vín og því borgar
sig að umhella eldri vínum ef líkur
eru á að grugg sé byrjað að mynd-
ast í þeim. Fyrst þarf að láta
flöskuna standa kyrra meðan
gruggið fellur til botns. Síðan er
flaskan opnuð og víninu umhellt
varlega svo gruggið þyrlist ekki
upp aftur.
Gott er að láta ljós skína upp í
gegnum flöskuna. Þá sést hvenær
gruggið byrjar að renna fram og
hægt er að stoppa í tæka tíð.
Hvernig á að umhella víni